Kumbai Luombe lwa Leza ne Mityima Tō

“Kumbai luombe lwa Leza ludi umbukata mwenu, ne kuyūka bukulumpe bwa kilelo, bwakubulwa kuningilwa, poso ku mityima yenu tō.”​—⁠1 PETELO 5:⁠2.

YEHOVA ukumbanga luombe lwandi na mutyima tō. (Mitoto 23:​1-4) Yesu Kristu “mukumbi muyampe” nandi waikele kupana na mutyima tō būmi bwandi bubwaninine bwa bu muntu ku bantu badi pamo bwa mikōko. (Yoano 10:​11-15) Omwanda mutumibwa Petelo wasoñenye bakulumpe ba kipwilo kya bwine kristu ‘bakumbe luombe lwa Leza ne mutyima tō.’​—⁠1 Petelo 5:​2.

² Mutyima tō, i kayukeno kakuyukilapo bengidi ba Leza. (Mitoto 110:⁠3) Inoko, pa kutongwa bu muledi nansha bu mukumbi-mukwashi, kekifwaninwepo enka kwingila na mutyima tō kete, kudi bisakibwa bikwabo. I ba ani babwenye bino bisakibwa mwanda wa kwikala bu bakumbi? Mwingilo wabo wa bukumbi wimanine pa kika? I kika kyobafwaninwe kulonga mwanda wa kwiuvuija senene?

Balelanga bipango byabo senene

³ Kumeso kwa mwana-mulume kutongwa mu “mwingilo wa bu muledi,” kifwaninwe bidi kubwanya bisakibwa mungya Bisonekwa. (1 Temote 3:​1-7, MN; Tetusa 1:​5-9) Mutumibwa Polo unena dibajinji’mba muledi ufwaninwe kwikala “wakulela kipango kyandi biyampe byonka, ne bāna bandi bonka bakumukōkela, ne buleme ponka.” Kino kidi na buluji bulumbuluke, mwanda Polo ubwejako’mba: “Ino, wivwane muntu kayūkilepo nansha mwakulelela kipango kyandi, nankyo le ayūkeko namani mwakulelela kipwilo kya Leza?” (1 Temote 3:​4, 5) Pobatūdile bakulumpe mu ­bipwilo bya kisanga kya mu kibundi kya Crète, Tetusa wapelwe mwingilo wa kukimba “muntu wakubulwa kutopekwa matope, mwana-mulume wa mukaji umo, wa bāna ba kwitabija, bakubulwa kunenwa’mba, badi na lūma kebakōkelepo, mhm.” (Tetusa 1:6) Eyo, kifwaninwe kutá mutyima ku muswelo ukwatakenye mukristu mwana-mulume ba mu kyandi kisaka mwanda wa ­kujingulula shi ubwanya kuvuija kiselwa kilēma bininge kya kukumba kipwilo.

⁴ Bana-balume balela bipango byabo mu muswelo mulumbuluke, kebafudilangapo enka pa kulombela ne kwifunda Bible kitatyi kyonso na byabo bisaka kete. Bekalanga pabwipi nyeke mwanda wa kukwashako bakena babo. Ku boba badi na bana, kino kishilulanga tamba pa difuku dibutulwa mwana. Bakristu bambutwile bayukile’mba shi bekale kulamata bininge ku bibidiji bilumbuluke bitala pa kwakamwa Leza, wabo mwana kakejepo kutweja programme wa mingilo ya bwine kristu mu būmi bwandi bwa difuku ne difuku. Mulelelo wa mukristu shabana mu kino kipindi, ye ao ukalombola shi bine imufwaninwe kwikala bu mukulumpe.See English​—⁠Efisesa 5:​15, 16; Fidipai 3:⁠16.

⁵ Mukristu wakatentekeji ulelanga ba mu kipango kyandi na kulonda ano madingi a Polo: “Kemukibasomba bāna benu ku bukalabale; mwibatamijei biyampe monka mu madingi, ne mu ­lufundijo lwa [Yehova].” (Efisesa 6:⁠4) Kwifunda kwa Bible kitatyi kyonso mu kisaka, na mukaji ne bana, kuletanga kitatyi kilumbuluke kya kupana bulombodi bwa kisanso. Mu uno muswelo, bana bakatambula “madingi” nansha bulombodi mwanda wa kwibalemununa. ‘Mutaminijo mulumbuluke wa mu malango’ ukebapebwa, ukakwasha mwana ne mwana akayuke milangwe ya Yehova mu bintu bishileshile. (Kupituluka 4:9; 6:​6, 7; Nkindi 3:11; 22:⁠6) Mu ngikadilo ya kumushipiditu ya kipwano kilumbuluke senene uno muswelo, shabana wa kisanso ukevwana bandi bana senene kitatyi kyobesamba. Ukebepangula na kanye bipangujo bikebatonona balombole nabubinebine mitompwe yabo ne malango abo. Shabana kakafwatakanyapo’mba uyukile kala byonso bipita mu malango abo a bunkasampe. I kyabine’mba “yewa ulondolola kala kaivwanije, i bulembakane ne bumvu kwadi,” ye munenena Nkindi 18:⁠13. Bambutwile bavule ibajingulule’mba ngikadilo ikambakanya babo bana dyalelo, imishīle palampe bininge na yobādimo kitatyi kyobādi bakidi bankasampe. Omwanda nanshi, kumeso kwa kunena kala mufwaninwe kupwila uno mwanda, ikiyampe shabana alonge bidi bukomo bwa kuyuka mwalupukile uno mwanda ne mowafundīle, kamo ne kamo.​—⁠Ezankanya Yakoba 1:⁠19.

⁶ I kika kifwaninwe kulonga pa kupwa kwa kuyuka mitompwe ya mwana, makambakano andi ne milangwe yandi? Shabana uyukile kulela mu muswelo mulumbuluke ukanyemena ku Bisonekwa, ye abyo “byakamweno mwanda wa kufundija, ne kukwasha, ne kudingila madingi, ne kulombola ñeni ya umboloke.” Ukafundija wandi mwana muswelo wa kwingidija misoñanya ya mu Bible isonekelwe kupityila ku mushipiditu wa Leza. Mu uno muswelo, umbusongwalume bwandi, ukekala “umbwanye byonso, ne kulongololwa biyampe senene, shē, mu mīngilo yonso milumbuluke.”​—⁠2 Temote 3:​16, 17; Mitoto 78:​1-4.

⁷ Bankasampe bakaminwe Leza batananga matampo makomokomo bininge atamba ku balunda nabo ba kumasomo bakubulwa kwitabija. I muswelo’ka ukokeja bashabo bakristu kwibatūkija mutyima baleke kutyina? Kimfwa, na kulombela nabo pamo kitatyi kyonso ne na kwibalombelela. Kitatyi kikatanwa bano bankasampe mu bikoleja, bakeula bambutwile babo: na kutūla kikulupiji kyabo mudi Leza. Nsongwakaji wa myaka 13 bamwipangwile, kumeso kwa kubatyijibwa mwanda wa kulombola kwipana kwa bumuntu bwandi kudi Leza, wafumikile’mba balunda nandi ba kumasomo bādi bamusepa ne kumutuka. Difuku dimo, pādi ushintulula nkulupilo yandi ya pa Mukanda-Ukola itala pa bu-ujila bwa mashi, basongwakaji bakwabo bamukupile ne kumupēlela bikofolo. (Bilongwa 15:​28, 29) Lelo nandi walubwile kinongo? Mhm. Wanene’mba: “Nālombēle Yehova bininge, mwanda wa ankwashe nshikate talala. Navulukile ne byaumfundije bambutwile bami mu kifundwa kya kisaka, bitala pa kamweno ka kwilama ku bubi.”​—⁠2 Temote 2:24.

⁸ Mukulumpe wakubulwa bana, nandi ufwaninwe kuteakanya mpangiko ya kumushipiditu ne ya ku ngitu myendelemo ku ba mu njibo yandi. Ukakwasha wandi mukaji, nansha bakristu bakwabo ba mu kyabo kisaka bashikete kwandi. (1 Temote 5:⁠8) Pa kutonga mwana-mulume bu mukulumpe pa kipwilo, ufwaninwe bidi ne kuyuka kwendeja ba mu kipango kyandi mu muswelo mulumbuluke, mwanda i kiselwa kikatampe. Ino lelo i muswelo’ka ufwaninwe bakulumpe kumona biselwa byabo mu kipwilo?

Kulela “ne kininga ponka”

⁹ Mu myaka katwa imbajinji ya mu Kino kyetu Kitatyi, mutumibwa Polo wādi mwingidi mu njibo ya Leza, kipwilo kya bwine kristu kidi munshi mwa lupusa lwa Kristu. (Efisesa 3:​2, 7; 4:15) Aye mwine wakankamikile bakristu balunda nandi bādi mu Loma’mba: “Ebiya . . . mwendele buntu bwa kupebwa kudi batwe, shi i kufumika, tufumike mwikadile kitungo kya kwitabija. Shi mingilo twiele konka ku mingilo yetu; shi wakufundija, nandi konka ku kufundija kwandi. Shi wakudingila madingi, nandi konka ku kudingila kwandi; wakupana, nandi apane ne maboko andi onso abidi; kadi wakulela bantu, nandi aningije kininga ponka; wakufwila balusa, nandi ēkale kuloelelwa monka.”​—⁠Loma 12:​6-8.

¹⁰ Polo wavulwije’ko bene Tesalonika amba: “Pamo bwa shamuntu ne bana bandi, kwimwisashila, ne kwimukankamika, ne kwimudingila, mwanda wa kunena’mba munangile mufwaninwe kudi Leza, wakwimwityila monka mu bulopwe bwa aye mwine, ne ntumbo.” (1 Tesalonika 1:1; 2:​11, 12) Polo webakankamikile na kinyenye ne kisanso kikatampe mpata, omwanda webasonekēle’mba: “Twadi bakikokeji kyonka mubukata mwenu, pamo bwa inamuntu udi na bana ba ku kyadi; i yenka namino, pa mwanda wa kwimwabila ne ­lusalusa, twadi tuloelelwe kwimupa, ke myanda-miyampe ya Leza yonka, mhm, i ne mityima yetu mīne kumo, ke-mwi-bantu pano bānwe mwi baswe betu byamalwa.” (1 Tesalonika 2:​7, 8) Kukwatañana na kimfwa kya mutumibwa Polo, wādi uyukile kwilombola pamo bwa shandyabana, bakulumpe bakikokeji batele mutyima bininge ku bantu bonso badi pa kipwilo.

¹¹ Kinyenye ne kusumininwa bifwaninwe kwikala bu tuyukeno twa pabula mu muswelo uvuija bakristu bakumbi bakikokeji mwingilo wabo wa buledi. Mulongelo wabo udi na kamweno kakatampe. Petelo udingilanga bakulumpe bakumbe luombe lwa Leza ‘pakubulwa kwikilongela ku ­bunyingi’ nansha ‘na kusanswa bupeta bwa bumvubumvu.’ (1 Petelo 5:​2) Pa kino, mubandaudi umo wa Bible, William Barclay, waletelepo kino kidyumu’mba: “Kudi muswelo wa kwitabija kitenta ne wa kuvuija mwingilo na kwiumona bu mukomo, ne bu uleta mpungiji, nansha bu kitundu kilema kyakubulwa kuleta nsangaji. Bibwanika kusoñanya muntu alonge kintu kampanda, ne ukokeja kwikilonga, inoko na kukulupila’mba kasapo kwikilonga senene. . . . Ino [Petelo] imunene pano’mba mukristu yense ufwaninwe kwikala na kyaka kya kuvuija uno mwingilo na bukomo bonso, na kwiuzakēla, koku uyukile senene’mba keumufwaninwepo.”

Bakumbi bengila na mutyima tō

¹² Kadi Petelo waletele uno musoñanya’mba: “Kumbai luombe lwa Leza ludi umbukata mwenu [umbulami bwenu, MN] . . . [ne] mityima yenu tō.” Mukristu muledi ulamine mikōko ufwaninwe kwikilonga na mutyima tō, na kwikitabija na nsangaji, munshi mwa buludiki bwa Mukumbi muyampe, Yesu Kristu. Kwingila na mutyima tō, kadi kishintulula’mba mukristu mukumbi ufwaninwe kukokela munshi mwa lupusa lwa Yehova, ‘mukumbi ne muledi wa myuya yetu.’ (1 Petelo 2:25) Mukristu mukumbi-mukwashi ulombolanga buleme bwandi butala pa mpangiko ya kiteokratike na mutyima tō. Wikiloñanga na kukunkwija boba basaka madingi ku Kinenwa kya Leza, Bible. Nansha kulala kwa mu mwingilo mafuku mavule byokukokeja kupa mukulumpe muswelo wa kukwata madingi mavule a mu Bible ku mutwe, inoko kino kekishintululapo’mba ku bikambija byonso ukokeja kutana enka mu kine kitatyi’kya madingi a mu Bisonekwa a mwa kwibinekenenya. Nansha shi uyukile kilondololwa, ukokeja kwita yewa umwipangula kipangujo babandaule nandi pamo kino kipangujo mu Index des publications de la Société Watch Tower nansha mu ma index makwabo a uno muswelo. Mu uno muswelo, ukapana bufundiji mu miswelo ibidi: ukalombola muswelo wa kusokola shintulwilo ya kamweno, ne ukalombola buleme bukatampe bwa padi Yehova na kupityija kumeso mabuku a bulongolodi bwandi.

¹³ I kika kikokeja kulonga mukulumpe shi kipangujo kipangwilwe kekishintulwilwepo mu mabuku a Sosiete? Ufwaninwe kulombela mwanda wa kupebwa lūku, ufwaninwe ne kukimba misoñanya ya mu Bible ikwatañene na uno mwanda. Pakwabo kadi, padi kikekala kilumbuluke akakankamike uno muntu wiile kukimba bukwashi ­alonde kimfwa kya Yesu. Ukokeja kumwipangula’mba: “Shi kwadi’mba i Yesu Mufundiji mukatampe udi mu ino ngikadilo yodimo, lelo ulanga’mba wādi ukokeja kulonga kika?” (1 Kodinda 2:⁠16) Kulanguluka kwa uno muswelo kukokeja kukwasha muntu akatyibe mbila ya tunangu. Ino, kekifwaninwepo mukulumpe ashilule kupana milangwe yandi pamo bwa madingi atamba mu Bisonekwa! Shi kudi bikambija bivule, nankyo bakulumpe bakokeja kwibibandaula umbungi. Bakokeja kutweja myanda mikatampe mu mulongo wa myanda yobakesambilapo ku kubungakana kwa kitango kya bakulumpe. (Nkindi 11:14) Mbila ikatyibibwa’mo ikakwasha bonso besambe kyakanwa kimo kyonka.​—⁠1 Kodinda 1:⁠10.

Kutalala kudi na kamweno

¹⁴ Mukristu mukulumpe ufwaninwe kwikala utalala kitatyi kyafundija bakwabo, na kampata kitatyi kyapana madingi. Polo waletele ano madingi’mba: “Banabetu, shi nansha muntu wakukala kumeso kwa aye kekijingulwile senene, nankyo banwe badi na ngikadilo ya kumushipiditu isakibwa, pimai kulemununa muntu wa uno muswelo na mushipiditu wa kutalala.” (Ngalatea 6:⁠1, MN) Jingululai’mba kishima kya mu Kigreke kyalamwinwe bu “kulemununa” pano, kyādi kingidijibwa na bamuñanga mwanda wa kwisambila pa lupasulo lwa kujokeja kikunki kipenyemuke mwanda wa kutyina’mba muntu mutyumuke wakashala kilema mu būmi bwandi bonso butuntulu. Mwifundi umo wa bishima, W. E. Vine, wikishintululanga bu kujokejibwa pa kifuko, “na boba bapose kumushipiditu, kwa muntu ulongele bubi ne udi pamo bwa mutyibibwe ku umbidi wa kumushipiditu.” Tukokeja kulupula uno mulangwe na kwisambila pa “kujokeja pa kyaba kilumbuluke, kujadika senene mu mulongo.”

¹⁵ Twikalanga tukomenwa kulemununa bidi mulangilo wetu batwe bene; kino kilombola’mba i kikomo kujadika senene mu mulongo milangwe ya muntu mukwabo usaka kujimina. Ino shi tupane bukwashi bwetu na mushipiditu utalala, buno bukwashi bukokeja kwitabijibwa senene na mutyima wa kufwijako. Omwanda nanshi i kiyampe bakristu bakulumpe balonde ano madingi a Polo: “Vwalai kinyenye kya buswe bwa kwikwatyilwa lusa, kanye, kwityepeja kwa mu malango, kutalala ne kitukije-tyima.” (Kolose 3:​12, MN) I kika kifwaninwe kulonga bakulumpe shi muntu upebwa bukwashi udi na milangwe mibi? Bafwaninwe ‘kulondalonda . . . kutalala.’​—⁠1 Temote 6:⁠11.

Bakumbi bengila na budyumuku

¹⁶ Mu madingi a Polo adi mu Ngalatea 6:⁠1 (MN) mudi ne bufundiji bukwabo. Imupane’mo ano madingi ku bana-balume badi na ngikadilo ya kumushipiditu isakibwa, amba: “Pimai kulemununa muntu wa uno muswelo [ujimina] na mushipiditu wa kutalala, na kwilama abe mwine, kutyina’mba abe nobe wakōngolwa.” Kukokeja kulupuka makambakano mavule shi ano madingi kealondelwepo. Bukidibukidi, pa kwivwana’mba mufundiji umo wa mu kipwilo kya Anglican waenda makoji na bana-bakaji babidi ba mu kyandi kipwilo, jurnale umo, The Times, wa mu Londres wasonekele’mba: “Twikalanga twikimona pavule: mwana-mulume mudingidi, udi pamo bwa shabana nansha bwa mwanetu, pavule baponenanga mu bubi pamwanda wa kikulupiji kipitepite kibapanga bantu bobekalanga badingila.” Pa kwisambila pa binenwa byanene muñanga umo, Dr. Peter Rutter, mwana-mukaji umo ­mulembi wa ma jurnale waitabije’mba “bwanapabo bwa mu bulalañanyi, makayo a bukena, ne kudimbwa kwa bana-bakaji na bantu badi pa bitenta bya lupusa​—⁠kimfwa bamuñanga, bazuji, bamupe nansha bakulumpe bamingilo​—⁠pano bibasambakana konso konso mu luno lukongo lwetu, nansha byokebesambilangapo divule pa ino myanda yabinebine ne ya bumvu.”

¹⁷ Ketufwaninwepo kufwatakanya’mba bantu ba Yehova abo kebatengelwepo na bino byongo. Mukulumpe umo mulemekibwe, mwingidi wa Leza wa kikokeji tamba mubula bwa myaka mivule, walongele bubi na kaka umo mukaji-musonge, mwanda wādi wenda kukamupempula pakasuku. Eyo, uno tutu wesashile, inoko wajimije madyese andi onso a mu mwingilo. (1 Kodinda 10:12) Shi ke pano, lelo i kika kikokeja kulonga bakulumpe mwanda wa kuleka kuponena mu byongo kitatyi kyobalonga bupempudi bwa bukumbi? I mpangiko’ka yobafwaninwe kuteakanya mwanda wa kwisambila na muntu pafula, pa kulombela nansha pa kubandaula nandi Kinenwa kya Leza ne mabuku a bwine kristu?

¹⁸ Kintu kimo kifwaninwe kutáko bakulumpe mutyima i mbila itala pa lupusa. (1 Kodinda 11:⁠3) Shi nkasampe wa pa kipwilo ukimbanga bwangudi, shi bibwanika, nankyo longa bukomo bwa kutweja bambutwile bandi mu mwisambo. Shi mukristu mukaji-musonge waiya kukulomba bukwashi bwa kumushipiditu, lelo kukokejapo kuteakanya mpangiko mwanda wa wandi mulume akatanweko kitatyi kya bupempudi? Ino shi kebibwanikapo, nansha shi i wandi mulume wakubulwa kwitabija umususula? Shi kidi uno muswelo, nankyo kifwaninwe kulonga pamo ka na bwa banwe benda kukalonga bupempudi bwa bukumbi kwa kaka kungakaji. I kiyampe ba tutu babidi ba ngikadilo ya kumushipiditu mifwaninwe, bende pamo kukapempula uno kaka. Shi kekyendelemopo, nankyo ba tutu babidi bakokeja kutonga kitatyi kilumbuluke mwanda wa kwisambila nandi ku Njibo ya Bulopwe, shi bibwanika, mu kyumba kya pabula. Mu uno muswelo, nansha shi ba tutu ne ba kaka bakwabo badi mu Njibo ya Bulopwe, kino kekikokejapo kukakukaja muntu nansha umo, shi kekudipo muswelo wa kumona nansha kwivwana byobya bisambwa.​—⁠Fidipai 1:​9, 10.

¹⁹ Kukumba mikōko ya Leza na mutyima tō kulupulanga bipá bilumbuluke: luombe lukekala lukomo kumushipiditu ne kuludikwa biyampe. Pamo ka na mutumibwa Polo, dyalelo bakristu bakulumpe batele mutyima bininge ku balunda nabo ba mu lwitabijo. (2 Kodinda 11:28) Kiselwa kya kukumba bantu ba Leza mu kino kyetu kitatyi, bine i kikomo nakampata, mwanda tudi mu kitatyi kya byamalwa. Omwanda, tufwijangako nabubinebine ba tutu betwingidila bu bakulumpe, pamwanda wa mwingilo wabo mulumbuluke obengila. (1 Temote 5:17) Tutumbijanga Umpanyi wa “byonso byakupana bilumbuluke, ne byabuntu bibwane,” Mukumbi wetu muyampe wa momwa mūlu, Yehova, pamwanda wa kwitupa bano “bana-balume bu byabuntu.”​—⁠Efisesa 4:8; Yakoba 1:⁠17.

[Bipangujo]

1. Mwanda’ka bakulumpe bafwaninwe ‘kukumba luombe lwa Leza na mityima tō’?

2. I bipangujo’ka bifwaninwe kubandaulwa bitala pa mwingilo wa bukumbi upelwe bakristu bakulumpe?

3. Mwanda’ka tukokeja kunena’mba muswelo ukwatakanya mukristu mwana-mulume ba mu kyandi kisaka ye ao ulombola shi ukokeja kubwanya kwikala bu mukumbi pa kipwilo?

4. I muswelo’ka mukwabo ukokeja kulombola bambutwile kisanso kyabo ku kisaka kyabo kutentekela pa kulombela ne kwifundila nabo Bible pamo kitatyi kyonso?

5. I muswelo’ka ukokeja mukristu shandyabana kutamija bandi bana “mu madingi ne mu lufundijo lwa [Yehova]”?

6. Mwanda’ka mukristu shabana ufwaninwe kunyemena ku Kinenwa kya Leza pa kukwasha kyandi kisaka?

7. I kimfwa’ka kifwaninwe kupana mukristu shabana pamwanda utala milombelo?

8. Mukulumpe wakubulwa bana, i muswelo’ka wakokeja kulela ba mu kipango kyandi mu muswelo mulumbuluke?

9. I milangwe’ka ifwaninwe kwikala na bakristu bakulumpe pamwanda utala mingilo ibapelwe?

10. Polo washidile bakulumpe ba mu ano etu mafuku kimfwa’ka pamwanda utala kulela luombe lwa Leza?

11. I muswelo’ka ukokeja kulombola bakulumpe bupyasakane?

12. Bakulumpe bakristu, i muswelo’ka obakokeja kulombola’mba bengilanga na mutyima tō?

13. I matabula’ka afwaninwe kulonda bakulumpe mwanda wa kupana madingi a tunangu?

14, 15. I kika kifwaninwe kulonga bakulumpe kitatyi kyobakwasha mukristu ‘wakukala pakubulwa kuyuka’?

16, 17. I byaka’ka bifwaninwe kwiepeja nabyo bakulumpe kitatyi kyobapana madingi?

18. (a) I muswelo’ka ukokeja bakulumpe kwiepeja na myanda shi balonde mbila itala pa lupusa? (b) I mpangiko’ka ifwaninwe kuteakanya bakulumpe pa kulonga bupempudi bwa bukumbi kwa kaka?

19. I bipá’ka bilumbuluke bikokeja kulupuka kitatyi kikumbwa mikōko ya Leza na mutyima tō, ne i ani otulombola kufwijako pamwanda wa kwitupa bakumbi bengila na mutyima tō?

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Mukulumpe ufwaninwe kulela ba mu kipango kyandi mu muswelo mulumbuluke

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Mwingilo wa bu mukristu mukumbi ulombanga kutalala ne tunangu

Mukalondolola namani?

◻ I muswelo’ka ukokeja mwana-mulume kulela ba mu kipango kyandi mu muswelo mulumbuluke?

◻ Bakulumpe bafwaninwe kulombola ngikadilo’ka mu mwingilo wabo wa bu bakristu baledi?

◻ Pa kupana madingi, i muswelo’ka ukokeja mukulumpe kwingidija kwityepeja ne kutalala?

◻ I muswelo’ka mulumbuluke ufwaninwe kulemununa muntu kumushipiditu?

◻ I muswelo’ka ukokeja bakulumpe kwiepeja na myanda pa kukumba luombe?