Kinkūlwa—Kyabuntu Kikatakata kya Leza

1, 2. (a) Kyabuntu kikalanga kya mvubu kodi shi kikuletela bika? (b) I kika kinenenwa amba kinkūlwa kyo kyabuntu kitabukile byonso byokodi mutambule?

LELO i kyabuntu’ka kikatakata kupita byonso kyokodi mutambule? Kyabuntu kekilombepo kwikala enka kya lupoto lukande penepa kekikala kya mvubu. Mwanda na bubine, mvubu ya kyabuntu keiyukenangapo ku buvule bwa lupeto. Ino shi kyabuntu’kya kikuletela nsangaji nansha kamweno mu būmi bobe, nabya kyakyo kyabuntu kidi na mvubu mikata ku meso obe.

² Mu byabuntu byonso byoabilanga kutambula, mudi kimo kipityile bikwabo kulampe kwine. Kino i kyabuntu kipelwe bantu na Leza. Eyo, Yehova i mwitupe bintu bivule, ino kyabuntu kyandi kikatakata i kitapwa kya kinkūlwa kya wandi Mwana, Yesu Kidishitu. (Tanga Mateo 20:28.) Monka motusa kwikimwena mu uno shapita, kinkūlwa kyo kyabuntu kya mvubu kupita byabuntu byonso byokodi mutambule, mwanda kikokeja kukuletela nsangaji keineneka, kadi kibwanya kuvuija bisakibwa byobe bya kamweno mpata. Na bubine, kinkūlwa i kilomboji kikatakata kya buswe bukuswele Yehova.

 3. Kinkūlwa i kika, ne tufwaninwe kwimvwanija bidi bika pa kujingulula biyampe kino kyabuntu kilēme?

³ Mu kīpi, kinkūlwa i muswelo wingidije Yehova mwanda wa kunyongolola, nansha kukūla bantu ku bubi ne ku lufu. (Efisesa 1:7) Pa kwimvwanija buno bufundiji bwa Bible, tulangei bidi ku byāpityile mu budimi bwa Edena. Shi twivwanije kintu kyājimije Adama pa kuluba, nabya tukajingulula biyampe amba bine kinkūlwa i kyabuntu kilēme kotudi.

 4. Kwikala na būmi bwa bu muntu mubwaninine kwādi na kamweno’ka kudi Adama?

⁴ Yehova paāpangile Adama, wāmupele kintu kya bulēme—būmi bwa bu muntu mubwaninine. Imvwana kamweno kādi na buno būmi kudi Adama. Wādi na umbidi ne ñeni bibwaninine, kādipo wa kubela, kununupa, nansha kufwa. Kadi byaādi muntu mubwaninine, wādi mu kipwano kya pa bula na Yehova. Bible unena amba Adama wādi “mwanā Leza.” (Luka 3:38) Nanshi Adama wādi upwene na Yehova Leza bininge, pamo’nka bwa mwana na shandi wa buswe. Yehova wādi wisamba na Adama, wandi mwana wa pano panshi, wāmupa mwingilo muyampe, ne kumuyukija byobya byaādi umusakila kulonga.—Ngalwilo 1:28-30; 2:16, 17.

 5. I bika bisaka kushintulula Bible panena amba Adama wāpangilwe mu “kyelekejo kya Leza”?

⁵ Adama wāpangilwe mu “kyelekejo kya Leza.” (Ngalwilo 1:27) Ino ke kunenapo amba Adama wādi wifwene Leza ku mpala ne ku umbidi. Monka motwefundile’kyo mu Shapita 1 wa dino dibuku, Yehova i mushipiditu wambulwa kumweka. (Yoano 4:24) Nanshi Yehova kadipo na umbidi wa misunya ne mashi. Adama wāpangilwe mu kyelekejo kya Leza mwanda wādi na ngikadilo iifwene na ya Leza, kimfwa buswe, tunangu, boloke, ne bukomo. Ne kadi, Adama wādi wiifwene na Shandi mu muswelo mukwabo wa kamweno, mwanda wādi na bwanapabo bwa kwitongela. Pa kino, Adama kādipo pamo bwa mashini alonga enka bintu byobeapungīle nansha byobeatandikīle kulonga. Ino aye wādi ubwanya kutyiba mbila aye mwine, ne kutonga kiyampe nansha kibi. Shi wātongele kukōkela Leza, longa wāikele’ko nyeke mu Paladisa pano pa ntanda.

 6. Adama pa kupela kukōkela Leza, i bika byaājimije, ne i bika byāfikile lutundu lwandi?

⁶ Nanshi i kimweke patōka amba pāpelele Adama kukōkela Leza ne kutyibilwa nsambu ya lufu, wājimije bivule. Bubi bwandi bwāmujimijije būmi bwa bu muntu mubwaninine ne byabuyabuya byabo byonso. (Ngalwilo 3:17-19) Ino i kya bulanda, mwanda Adama wājimije būmi bulēme bwandi kadi ne bwa bandi bana bonso bālondele’po. O mwanda Kinenwa kya Leza kinena’mba: “Monka mwātwelele bubi mu ino ntanda kupityila ku muntu umo [Adama] ne lufu kupityila ku bubi, ne lufu nalo lwasambakana ku bantu bonso mwanda bonso balongele bubi.” (Loma 5:12) I amo, batwe bonso twi bapyane bubi kudi Adama. O mwanda Bible unena amba Adama i “mupotejibwe,” aye ne lutundu lwandi lwine kumo mu bupika bwa bubi ne lufu. (Loma 7:14) Ku ba Adama ne Eva kekwādipo lukulupilo nansha lumo, mwanda bātongele kutombokela Leza ku kusaka. Ino le lutundu lwabo nalo le, kubadila’mo ne batwe bene kumo?

7, 8. Kunena na bubine, kinkūlwa kikalanga na buluji’ka bubidi?

⁷ Yehova wāsakile kunyongolola bantu kupityila ku kinkūlwa. Le kinkūlwa i kika? Kinkūlwa kikalanga na buluji bubidi. Bubajinji, kinkūlwa i mfutwa ifutwanga pa kukūla muntu nansha kintu kiyetwe. Idi pamo bwa mfutwa ifutwanga pa kukūla wa buloko ukwetwe mu divita. Bwa bubidi, kinkūlwa i mfutwa ya kupūta nansha kupota kintu ku lupoto. Idi pamo bwa mfutwa ifutwanga pa kupwa mambo a bintu byonekele. Kimfwa, shi muntu walonga akishida, ulombwanga kufuta buvule bwa lupeto ludingakene, nansha lwenzankene na bulēme bwa bintu byonekele.

⁸ Lelo bintu bivule byētujimijije Adama byādi bibwanya namani kupūtwa amba tunyongololwe mu bupika bwa bubi ne lufu? Tubandaulei pano kinkūlwa kine kyāfutyile Yehova ne kamweno kakyo kodi.

 9. I kinkūlwa kya muswelo’ka kyādi kilombwa?

⁹ Byājimine būmi bwa muntu mubwaninine, i kutupu būmi bwa muntu wa kubulwa kubwaninina bwadi bubwanya kwibukūla. (Ñimbo 49:7, 8) Kinkūlwa kyādi kilombwa i enka kyokya kidi na bulēme budingakene na kyājimine’kya. Kino i kikwatañane na musoñanya wa boloke bubwaninine udi mu Kinenwa kya Leza, unena kufuta “bumi pa bumi.” (Kupituluka 19:21) Shi ke pano, i kika kyādi kya kwenzankana senene na būmi bwa bu muntu mubwaninine bwājimije Adama? Byādi bilomba būmi bukwabo bwa muntu mubwaninine bwikale “kinkūlwa kyenzankane.”—1 Temote 2:6.

10. Yehova wāletele kinkūlwa namani?

¹⁰ Lelo Yehova wāletele namani kino kinkūlwa? Wātumine pano panshi wandi mwana umo mubwaninine wa ku mushipiditu. Ino Yehova kātuminepo kipangwa kyo-kyonso kya ku mushipiditu, mhm. Wātumine’nka wandi Mwana mulēme mpata ku meso andi, ke Mwana wandi mubutulwe bunka kadi. (Tanga 1 Yoano 4:9, 10.) Uno Mwana nandi wāitabije kushiya kīkalo kya mūlu. (Fidipai 2:7) Monka motwefundile’kyo mu shapita ushele kunyuma mu dino dibuku, Yehova wālongele kingelengele pa kutundulwila būmi bwa uno Mwana munda mwa Madia. Penepo na bukwashi bwa mushipiditu ujila wa Leza, Yesu wābutulwa bu muntu mubwaninine wambulwa mambo a bubi.—Luka 1:35.

11. Le muntu umo wābwenye namani kwikala bu kinkūlwa kya midiyo ne midiyo ya bantu?

¹¹ Le muntu umo wādi ubwanya namani kwikala kinkūlwa kya bavule, kya kukūla midiyo ne midiyo ya bantu? Tutale, le bantu midiyo ne midiyo bāikele ke babipya-mambo namani dibajinji? Vuluka, Adama pa kulonga bubi wājimije kituntwa kilēme kya bu muntu mubwaninine. O mwanda wātuninye kupyanika lutundu lwandi buno būmi. Inoko wēbapyanika’nka bubi ne lufu. Ino Yesu aye, utelwa na Bible bu “Adama wa mfulo,” wādi na būmi bwa bu muntu mubwaninine, kadi kālongelepo bubi nansha dimo. (1 Kodinda 15:45) O mwanda Yesu wāyete kifuko kyādi’po Adama pa kusaka kwitukūla. Wāfuta mfutwa ya bubi bwa Adama na kwela kitapwa, nansha kulambula būmi bwandi bubwaninine kashā ukōkela Leza pampikwa kato. Penepo Yesu wāpa bana ba Adama lukulupilo.—Loma 5:19; 1 Kodinda 15:21, 22.

12. Masusu a Yesu ālombwele bika?

¹² Bible utela masusu amo ne amo atyumwinine Yesu mu manwi kumeso kwa kufwa. Wākupilwe nsonde ne kupopwa ku mutyi wa masusu, wāfwa bibibibi. (Yoano 19:1, 16-18, 30; tala Mbwejo pa paje 204-206) Mwanda waka byādi bilomba Yesu asusuke bya mwiko uno muswelo? Mu shapita umo udi kotuya’ku mu dino dibuku, tusa kukamona amba Satana wāpatene amba Yehova kadipo na mwingidi nansha umo pano panshi ukokeja kulama kikōkeji kyandi mu matompo. Yesu pa kūminina na kikōkeji ano masusu makatampe, wāletele malondololo mayampe ku lonji lwa Satana. Yesu wālombwele kadi amba muntu mubwaninine udi na bwanapabo bwa kwitongela ukokeja kulama bululame bubwaninine kudi Leza nansha shi Dyabola wamumija umeso namani. Bine, Yehova wāsangele mpata pa kumona kikōkeji kya wandi Mwana muswedibwe!—Nkindi 27:11.

13. Le kinkūlwa kyāfutyilwe muswelo’ka?

¹³ Le kinkūlwa kyāfutyilwe muswelo’ka? Mu difuku dya 14 dya kweji wa Bayuda witwa bu Nisane, mu 33 K.K., Yehova wālekele wandi Mwana wampikwa bubi kadi mubwaninine epaibwe. Mu uno muswelo Yesu wāelele kitapwa kya būmi bwandi bwa bu muntu mubwaninine “dimo kupwididile.” (Bahebelu 10:10) Mu difuku dya busatu, Yehova wāsangula Yesu ne kumupa būmi bwa bu muntu wa ku mushipiditu. Yesu pa kukanda mūlu, wāfikije kudi Leza bulēme bwa būmi bwandi bwa bu muntu mubwaninine bu kinkūlwa kyāfutyilwe lutundu lwa Adama. (Bahebelu 9:24) Yehova nandi wāitabija buno bulēme bwa kitapwa kya Yesu bu kinkūlwa kifwaninwe kya kukūla bantu mu bupika bwa bubi ne lufu.—Tanga Loma 3:23, 24.

14, 15. I bika byotufwaninwe kulonga pa kusaka tumone “kulekelwa kwa bubi bwetu”?

¹⁴ Nansha byotudi babipya-mambo, tukokeja kumona byabuyabuya bilēme pa mwanda wa kinkūlwa. Tubandaulei byabuyabuya bimo bya dyalelo ne bya mu mafuku a kumeso bya kino kyabuntu kikatakata kitupele Leza.

¹⁵ Kulekelwa kwa bubi. Tudi na bulwi bwa binebine pa kulonga byoloke mwanda twi bapyane kubulwa kubwaninina. Batwe bonso tulubanga mu binenwa ne mu bilongwa. Ino kupityila ku kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu, tukokeja kumona “kulekelwa kwa bubi bwetu.” (Kolose 1:13, 14) Ino pa kusaka kulekelwa, tufwaninwe kwisāsa bya binebine. Tufwaninwe kadi kulomba Yehova na kwityepeja amba etulekele pangala pa lwitabijo lotwitabije kitapwa kya kinkūlwa kya Mwanandi.—Tanga 1 Yoano 1:8, 9.

16. I bika bitukwasha tutōte Leza na mutyima wa mundamunda utōka, ne uno mutyima wa mundamunda udi na mvubu’ka?

¹⁶ Mutyima wa mundamunda utōka ku meso a Leza. Mutyima wa mundamunda witutopeka ukokeja kwitubudija lubilo lonka kikulupiji, uyuka ketwimone bule. Ino Yehova byetulekela mambo kupityila ku kinkūlwa, witukwashanga tumutōte na mutyima wa mundamunda utōka nansha byotudi ba kubulwa kubwaninina. (Bahebelu 9:13, 14) O mwanda twisambanga pampikwa kafinda na Yehova. Kadi tukokeja kumufwena na bwanapabo mu milombelo. (Bahebelu 4:14-16) Kulama mutyima wa mundamunda utōka kwitupanga ndoe ya mutyima, bulēmantu, ne kutuntwila’ko nsangaji.

17. I madyese’ka otukeselwa pa mwanda wa Yesu wētufwidile?

¹⁷ Lukulupilo lwa būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda. “Mpalo ipala bubi i lufu,” mo munenena Loma 6:23. Kadi vese umo yenka ubweja’ko amba: “Ino kyabuntu kipāna Leza i būmi bwa nyeke monka mudi Kidishitu Yesu Mfumwetu.” Mu Shapita wa 3 wa dino dibuku, twi besambile kala pa byabuyabuya bikekala mu Paladisa īya’ko pano pa ntanda. (Kusokwelwa 21:3, 4) Ano madyese onso a kumeso, kubadila’mo ne būmi bwa nyeke bwa kwikala na ngitu mibwaninine, bikekala’ko mwanda wa Yesu wētufwidile. Nanshi pa kutambula ano madyese, tufwaninwe kulombola amba tufwijanga’ko pangala pa kyabuntu kya kinkūlwa.

18. Mwanda waka tufwaninwe kufwija’ko Yehova pangala pa kyabuntu kya kinkūlwa?

¹⁸ Mwanda waka tufwaninwe kufwija’ko Yehova bikatampe pangala pa kinkūlwa? Tutendelanga kyabuntu nakampata shi upēne’kyo i mujimije kitatyi, bukomo, ne lupeto. Mityima yetu iteñwanga pa kumona amba kyabuntu kitupelwe i kilomboji kya buswe bwa bine bwituswele yewa witupele’kyo. Kinkūlwa i kyabuntu kilēme kupita byonso, mwanda Leza wēsuminwe bivule pa kwitupa’kyo. Yoano 3:16 unena’mba: “Leza byaasenswe ino ntanda bikatampe mpata, wapēne wandi Mwana mubutulwe bunka.” Bine, kinkūlwa i kilomboji kikatampe mpata kya buswe bwituswele Yehova. Kadi i kilomboji kya buswe bwa Yesu, mwanda wāitabije na mutyima tō kupāna būmi bwandi pa mwanda wetu. (Tanga Yoano 15:13.) Nanshi kyabuntu kya kinkūlwa kifwaninwe kwitukulupija amba Yehova ne wandi Mwana betuswele batwe bonso umo ne umo.—Ngalatea 2:20.

19, 20. Ukalombola muswelo’ka amba ufwijanga’ko pangala pa kyabuntu kya Leza kya kinkūlwa?

¹⁹ Shi ke pano, ukalombola namani amba ufwijanga’ko Leza pangala pa kino kyabuntu kya kinkūlwa? Dibajinji bidi, wifunde kuyuka bivule pa Mwine upēne’kyo, ke Yehova kadi. (Yoano 17:3) Kwifunda Bible kupityila ku dino dibuku kukakukwasha umuyuke. Poenda uvudija buyuki bwa kuyuka Yehova, ne buswe bomuswele nabo bukenda butyita. Kadi buno buswe bukakutonona umusangaje.—1 Yoano 5:3.

²⁰ Ikala na lwitabijo mu kinkūlwa kya kitapwa kya Yesu. Pa mwanda utala Yesu, tutanga amba: “Yewa ulombola lwitabijo mudi Mwana udi na būmi bwa nyeke.” (Yoano 3:36) Le tukekala na lwitabijo mudi Yesu namani? Luno lwitabijo kelumwekangapo enka mu binenwa kete, ehe. Yakoba 2:26 unena’mba: “Lwitabijo lwampikwa mingilo nalo i lufwe.” Bine, lwitabijo lwa bine lumwekanga mu “mingilo,” ko kunena’mba mu bilongwa byetu. Muswelo umo wa kulombola amba twitabije Yesu i kulonga bukomo bwa kumwiula mu byotulonga, ke enkapo mu byotunena kete, mhm.—Yoano 13:15.

21, 22. (a) Mwanda waka tufwaninwe kutanwa ku kupwila kwa ku mwaka ne mwaka kwa Bidibwa bya Kyolwa bya Mfumwetu? (b) I bika bikashintululwa mu Shapita wa 6 ne wa 7?

²¹ Tanwa ku kupwila kwa mwaka ne mwaka kwa Bidibwa bya Kyolwa bya Mfumwetu. Mu kyolwa kya difuku dya 14 Kweji wa Nisane, 33 K.K., Yesu wāshilwile kupwila kwa pa bula kutelwa na Bible bu “bidibwa bya kyolwa bya Mfumwetu.” (1 Kodinda 11:20; Mateo 26:26-28) Kuno kupwila kutelwanga ne bu Kivulukilo kya lufu lwa Kidishitu. Yesu wāshilwile’ko mwanda wa kukwasha batumibwa bandi ne bene Kidishitu ba bine bakalonda’ko bavuluke amba pa lufu lwandi lwa bu muntu mubwaninine, po paāpēne muya nansha būmi bwandi bu kinkūlwa. Yesu mwine wāsoñenye pa uno mwanda’mba: “Longai nyeke namino ke pa kumvulukila.” (Luka 22:19) Masobo a Kivulukilo etuvuluja buswe bukatampe bwa Yehova ne Yesu bobālombwele pa kupāna kinkūlwa. Netu tukalombola kufwija’ko shi tutanwa ku kuno kupwila kwa mwaka ne mwaka kwa Kivulukilo kya lufu lwa Yesu.a

²² Kinkūlwa kitupele Yehova i kyabuntu kya mvubu mikatampe. (2 Kodinda 9:14, 15) Enka ne boba bafwile bene bakamwena mu kino kyabuntu kilēme. Mashapita alonda’ko, wa 6 ne wa 7, akashintulula muswelo obakamwena’mo.