“Jesosy Kristy no Tompo” — Amin’ny Fomba Ahoana ary Oviana?
“HOY ny TOMPO amin’ny Tompoko: Mipetraha eo an-tanako havanana ianao, mandra-panaoko ny fahavalonao ho fitoeran-tongotrao.” Izany no fandikana ny Salamo 110:1, araka ny King James Version. Iza moa “ny TOMPO” eto, ary iza no iresahany?
Mamaly haingana ilay fanontaniana voalohany ny fandikana araka ny marina kokoa ny soratra hebreo. “Izao no lazain’i Jehovah amin’ny Tompoko: (...) ” Araka izany dia i Jehovah mihitsy, ilay Andriamanitra tsitoha no “TOMPO”. Na dia manaiky ny anaran’Andriamanitra aza ny King James Version amin’ny fampiasana ny hoe “TOMPO” ampifanoherina amin’ny “Tompo”, dia tsy izy io no voalohany mampifangaro ireo anaram-boninahitra ireo, satria nampiasa ny hoe “Tompo” ho solon’ny hoe Jehovah tao amin’ireo kopiany faramparany ny Septante grika tranainy, nadika avy tamin’ny teny hebreo. Fa nahoana? Satria nasolo ny anaran’Andriamanitra, dia ny Tetragrama (יהוה), ny anaram-boninahitra hoe “Tompo”. Hoy ilay manam-pahaizana atao hoe A. E. Garvie: “Voazava amin’ny fomba mora indrindra sy azo inoana indrindra ny fampiasana ny anaram-boninahitra hoe Tompo [kyʹri·os] avy tamin’ny fampiasana io anaram-boninahitra io tao amin’ny synagoga jiosy, ho solon’ny anarana nifanarahana hoe Yahveh [Jehovah], rehefa novakina ny Soratra Masina.”
Mampahafantatra an’i Jehovah ho ny “Tompo Manam-piandrianana” ny Baiboly. (Genesisy 15:2, 8, NW; Asan’ny Apostoly 4:24, NW; Apokalypsy 6:10, NW ). Antsoina koa hoe “ny Tompo marina” sy “Tompon’ny tany rehetra” izy. (Eksodosy 23:17, NW; Josoa 3:13; Apokalypsy 11:4). Iza àry ilay “Tompo” hafa ao amin’ny Salamo 110:1, ary ahoana no nahatonga azy ho neken’i Jehovah ho “Tompo”?
Jesosy Kristy amin’ny maha-“Tompo”
Antsoina hoe “Tompo” i Jesosy ao amin’ny Filazantsara efatra, ka ny ao amin’ny Lioka sy ny Jaona no matetika indrindra. Tamin’ny taonjato voalohany am.f.i., dia anisan’ny fanajana sy fahalalam-pomba, mitovy amin’ny hoe “Tompoko”, ilay anaram-boninahitra. (Jaona 12:21; 20:15, Kingdom Interlinear). Ampiasaina matetika kokoa noho ny hoe “Tompo” ny teny hoe “Mpampianatra”, na Rab·boʹni (Rabôny) ao amin’ny Filazantsaran’i Marka rehefa miantso an’i Jesosy. (Ampitahao amin’ny Lioka 18:41 ny Marka 10:51.) Na dia ilay fanontanian’i Saoly teny an-dalana nankany Damaskosy hoe: “Iza moa hianao, Tompoko?”, aza dia nanana io heviny amin’ny ankapobeny io hoe fanontaniana amim-pahalalam-pomba. (Asan’ny Apostoly 9:5). Kanefa rehefa nanjary nahafantatra ny Mpampianatra azy ireo mpanara-dia an’i Jesosy, dia hita fa nampiseho mihoatra noho ny fanajana tsotra fotsiny ny fampiasany ny anaram-boninahitra hoe “Tompo”.
Taorian’ny nahafatesany sy ny nitsanganany tamin’ny maty, kanefa talohan’ny niakarany ho any an-danitra, dia niseho tamin’ireo mpianany i Jesosy ary nanao izao filazana nanaitra izao: “Efa nomena Ahy ny fahefana rehetra any an-danitra sy etỳ an-tany”. (Matio 28:18). Avy eo, tamin’ny andro Pentekosta, teo ambanin’ny herin’ny fanahy masina nalatsaka, dia naka teny tao amin’ny Salamo 110:1 i Petera ary nilaza hoe: “Koa aoka ho fantatry ny taranak’Isiraely rehetra marimarina fa iny Jesosy nohomboanareo tamin’ny hazo fijaliana iny dia efa nataon’Andriamanitra ho Tompo sy Kristy.” (Asan’ny Apostoly 2:34-36). Noho ny fahatokiany hatramin’ny fahafatesana nanala baraka teo amin’ny hazo fijaliana, dia natsangana tamin’ny maty i Jesosy ary nomena ny valisoa ambony indrindra. Niditra tao amin’ny fahefany amin’ny maha-Tompo àry izy tany an-danitra.
Nanamafy ny tenin’i Petera ny apostoly Paoly rehefa nanoratra izy fa Andriamanitra dia ‘nampitoetra azy [i Kristy] eo amin’ny tanany havanana any an-danitra, ambony lavitra noho ny fanapahana rehetra sy ny fahefana sy ny hery sy ny fanjakana ary ny anarana rehetra izay tononina, tsy amin’izao fiainana izao ihany, fa amin’ny ho avy koa’. (Efesiana 1:20, 21). Ambony noho ny fahefana hafa rehetra amin’ny maha-tompo ny an’i Jesosy Kristy, ary hitohy izany hatrany amin’ny tontolo vaovao. (1 Timoty 6:15). Nasandratra ho amin’ny “toerana ambony” (NW ) izy ary nomena “ny anarana izay ambony noho ny anarana rehetra”, ka tokony hanaiky ny rehetra “fa Jesosy Kristy no Tompo ho voninahitr’Andriamanitra Ray”. (Filipiana 2:9-11). Araka izany, dia tanteraka ny tapany voalohany amin’ny Salamo 110:1, ary nanaiky ny fahefan’i Jesosy amin’ny maha-Tompo “ny anjely sy ny fahefana ary ny hery”. — 1 Petera 3:22; Hebreo 8:1.
Ampiharina amin’i Jehovah irery ihany ny fitenenana hoe “Tompon’ny tompo” ao amin’ny Soratra Hebreo. (Deoteronomia 10:17; Salamo 136:2, 3). Kanefa dia nilaza toy izao momba an’i Kristy Jesosy i Petera teo ambanin’ny tsindrimandry: “Ilay Tompon’ny olona rehetra [na, “Tompontsika rehetra”, Goodspeed]”. (Asan’ny Apostoly 10:36, DIEM ). Izy tokoa no “Tompon’ny maty sy ny velona”. (Romana 14:8, 9). Manaiky tsy amim-pisalasalana an’i Jesosy Kristy ho Tompony sy Manam-pahefana eo aminy ireo Kristiana ary mampiseho aminy an-tsitrapo fankatoavana amin’ny maha-olom-peheziny, novidina tamin’ny rany sarobidy. Ary nanapaka tamin’ny naha-Mpanjakan’ny mpanjaka sy Tompon’ny tompo teo amin’ny kongregasionany i Jesosy Kristy hatramin’ny Pentekosta 33 am.f.i. Kanefa ankehitriny, hatramin’ny 1914, dia nomena fahefan’ny mpanjaka izy mba hanapaka amin’izany toerana izany, ka napetraka ho toy ny ‘fitoeran-tongony’ ireo fahavalony. Ankehitriny no fotoana mety tsara ho azy mba ‘handehanany hanapaka eo anivon’izy ireo’, ka ho fahatanterahan’ny Salamo 110:1, 2 izany rehetra izany. — Hebreo 2:5-8; Apokalypsy 17:14; 19:16.
Ahoana àry no tokony hahazoana ny hevitry ny tenin’i Jesosy hoe “ny zavatra rehetra natolotry ny Raiko Ahy”, nolazainy talohan’ny nahafatesany sy ny nitsanganany tamin’ny maty? (Matio 11:25-27; Lioka 10:21, 22). Tsy filazana amin’ny ankapobeny toy ireo efa voadinika teo aloha izy io. Ao amin’ny Matio sy ny Lioka, dia mampiseho ny teny manodidina fa noresahin’i Jesosy ny momba ny fahalalana nafenina tamin’ireo olon-kendrin’izao tontolo izao kanefa naharihary tamin’ny alalany, satria izy “mahalala tsara” ny Ray. Rehefa natao batisa tao anaty rano i Jesosy ka nateraka ho Zanak’Andriamanitra ara-panahy, dia afaka nahatsiaro ny fisiany tany an-danitra talohan’ny naha-olombelona azy sy ny fahalalana rehetra niaraka tamin’izany izy, kanefa izany dia zavatra hafa noho ny fahefany amin’ny maha-Tompo tatỳ aoriana. — Jaona 3:34, 35.
Fanavahana an’i Jesosy Kristy amin’ny maha-Tompo
Mahita zava-manahirana ireo dika tenin’ny Soratra Grika Kristiana sasany rehefa mandika teny nalaina avy ao amin’ny Soratra Hebreo izay miresaka mazava tsara momba ny “TOMPO”, dia i Jehovah Andriamanitra. Ampitahao amin’ny Isaia 61:2, ohatra, ny Lioka 4:19, na ao amin’ny King James Version, na ao amin’ny The New Jerusalem Bible. Manantitrantitra ny olona sasany fa nandray ny anaram-boninahitra hoe “Tompo” avy tamin’i Jehovah i Jesosy ary fa tena i Jehovah tokoa i Jesosy tao amin’ny nofo, kanefa dia iadian-kevitra izany, satria tsy misy fanohanana avy ao amin’ny Soratra Masina. Navahana tamim-pitandremana mandrakariva i Jehovah Andriamanitra sy i Jesosy Kristy Zanany ao amin’ny Soratra Masina. Nampahafantatra ny anaran’ny Rainy sy nisolo tena azy i Jesosy. — Jaona 5:36, 37.
Eto amin’ireto ohatra manaraka ireto, dia mariho ireo fakan-teny avy ao amin’ny Soratra Hebreo, araka izay isehoany ao amin’ny Soratra Grika. Samy voatonona ao amin’ny Asan’ny Apostoly 4:24-27, izay naka teny tao amin’ny Salamo 2:1, 2 i Jehovah Andriamanitra sy ny Voahosony, na ny Mesia. Miresaka mazava tsara momba an’Andriamanitra, Loharanon’ny fahendrena sy ny fahalalana rehetra, ny teny manodidina ao amin’ny Romana 11:33, 34, ka maka teny avy ao amin’ny Isaia 40:13, 14. Namerina ilay teny nalaina hoe: “Iza no nahafantatra ny sain’ny Tompo [“Jehovah”, NW ]”?, i Paoly, tamin’ny fanoratana ho an’ny kongregasiona tany Korinto, ary avy eo dia nanampy hoe: “Fa izahay manana ny sain’i Kristy.” Nampiharihary ny sain’i Jehovah momba ireo raharaha lehibe aoka izany tamin’ireo mpanara-dia azy i Jesosy Tompo. — 1 Korintiana 2:16.
Indraindray dia miresaka momba an’i Jehovah ny andininy iray ao amin’ny Soratra Hebreo, kanefa noho ny nanankinany hery sy fahefana, dia tanteraka tamin’i Jesosy Kristy izy io. Manasa antsika mba ‘hanandrana ka hahita fa tsara i Jehovah’, ohatra, ny Salamo 34:8. Kanefa nampihatra io andininy io tamin’i Jesosy Kristy Tompo i Petera rehefa nilaza hoe: “Raha tàhiny ‘nanandrana hianareo fa tsara ny Tompo’ ”. (1 Petera 2:3). Nandray fotopoto-pitsipika iray i Petera ary nampiseho ny fomba naha-marina izany koa tamin’i Jesosy Kristy. Amin’ny fandraisana fahalalana momba an’i Jehovah Andriamanitra sy i Jesosy Kristy ary amin’ny fanaovan-javatra mifanaraka amin’izany, dia afaka mifaly amin’ny fitahiana tondraka avy amin’ny Ray sy ny Zanany ireo Kristiana. (Jaona 17:3). Tsy mahatonga an’i Jehovah Tompo Manam-piandrianana ho persona iray amin’i Jesosy Kristy Tompo ny fampiharan’i Petera io andininy io. — Jereo ny fanamarihana ambany pejy ao amin’ny 1 Petera 2:3, NW.
Ny toeran’i Jehovah Andriamanitra sy i Jesosy Kristy Zanany mifandray dia asehon’ny apostoly Paoly tena mazava tsara rehefa nilaza izy hoe: “Nefa amintsika kosa dia Andriamanitra iray ihany, dia ny Ray, Izay nihavian’ny zavatra rehetra, ary ho Azy isika; ary iray ihany ny Tompo, dia Jesosy Kristy, Izay nahariana ny zavatra rehetra sady nahariana antsika koa.” (1 Korintiana 8:6; 12:5, 6). Tamin’ny fanoratana ho an’ny kongregasiona tany Efesosy, dia nampahafantatra an’i Jesosy Kristy, ilay ‘Tompo iray’, ho miavaka tanteraka amin’ilay ‘Andriamanitra iray sady Rain’izy rehetra’ i Paoly. — Efesiana 4:5, 6.
Fara tampony amin’ny rehetra i Jehovah
Hatramin’ny taona 1914, dia voaporofo fa marina ireto teny ao amin’ny Apokalypsy 11:15 ireto: “Ny fanjakana amin’izao tontolo izao dia efa lasan’ny Tompontsika [Jehovah Andriamanitra] sy ny Kristiny; ary Izy no hanjaka mandrakizay mandrakizay.” Hoy ny The New International Dictionary of New Testament Theology (Boky faha-2, pejy faha-514): “Rehefa avy mandresy ny hery rehetra (1 Kor. 15:25), i Kristy, dia hanaiky an’Andriamanitra Ray izy. Araka izany, dia hahatratra ny zava-kendreny ny fahefan’i Jesosy amin’ny maha-Tompo ary ho zavatra rehetra amin’izy rehetra Andriamanitra (1 Kor. 15:28, f.a.p.).” Hamerina amin’ny Rainy, ilay Andriamanitra Tsitoha, ny hery sy ny fahefana nankinina taminy teo aloha i Kristy Jesosy, amin’ny faran’ny Fanjakany Arivo Taona. Koa amin’izany, dia omena an’i Jehovah, “Andriamanitr’i Jesosy Kristy Tompontsika”, amin’ny fomba ara-dalàna ny voninahitra sy ny fanompoam-pivavahana rehetra. — Efesiana 1:17.
Na dia Tompon’ny tompo aza ankehitriny i Jesosy, dia tsy nantsoina na oviana na oviana hoe Andriamanitry ny andriamanitra izy. Mitoetra ho fara tampony amin’ny rehetra i Jehovah. Amin’izany, dia ho “zavatra rehetra amin’izy rehetra” i Jehovah. (1 Korintiana 15:28, fanamarihana ambany pejy). Manome azy ny toerany ara-dalàna amin’ny maha-Lohan’ny kongregasiona kristiana ny fahefan’i Jesosy amin’ny maha-Tompo. Na dia mety hahita “tompo” mahery maro eo amin’ny toerana ambony eo amin’itỳ tontolo itỳ aza isika, dia mihazona ny fitokiantsika an’ilay Tompon’ny tompo isika. Kanefa i Jesosy Kristy, eo amin’ny toerany ambony sy nasandratra, dia mbola manaiky ny Rainy, “mba hanapaka amin’ny rehetra Andriamanitra”. (1 Korintiana 15:28, The Translator’s New Testament.) Ohatra tsara dia tsara ny amin’ny fanetren-tena toy inona moa no navelan’i Jesosy mba harahin’ireo mpianany, na dia manaiky azy ho Tompony aza izy ireo!
[Efajoro, pejy 30]
“Rehefa niresaka momba an’Andriamanitra ireo mpanoratra ao amin’ny Testamenta Vaovao, dia te hilaza ny amin’ilay Andriamanitra sy Rain’i Jeso Kristy Tompontsika izy ireo. Rehefa niresaka momba an’i Jeso Kristy izy ireo, dia tsy niresaka momba azy, na nihevitra azy ho Andriamanitra. Izy no Kristin’Andriamanitra, Zanak’Andriamanitra, Fahendren’Andriamanitra, Tenin’Andriamanitra. Na dia ny Sasin-tenin’ny Md. Joany aza, izay akaiky indrindra ny Foto-pampianarana tany Nicée, dia tsy maintsy vakina amin’ny fanehoana fiheverana ny fampianarana momba ny fanekena [ faneken’i Kristy ny Ray] hita ao amin’ilay Filazantsara amin’ny fitambarany; ary ilay Sasin-teny dia tsy mazava kokoa ao amin’ny teny grika miaraka amin’ny [the·osʹ] tsy misy mpanoritra anarana noho izay isehoany ao amin’ny teny anglisy.” — “The Divinity of Jesus Christ”, nosoratan’i John Martin Creed.