ദുഃഖി​ത​രെ​ങ്കി​ലും നാം പ്രത്യാ​ശ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വരല്ല

“നിങ്ങൾ പ്രത്യാ​ശ​യി​ല്ലാത്ത മറ്റുള്ള​വ​രെ​പ്പോ​ലെ ദുഃഖി​ക്കാ​തി​രി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ന്നു നിദ്ര​കൊ​ള്ളു​ന്ന​വ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു അറിവി​ല്ലാ​തി​രി​ക്ക​രു​തു എന്നു ഞങ്ങൾ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു.”—1 തെസ്സ​ലൊ​നീ​ക്യർ 4:13.

1. മനുഷ്യ​വർഗം ഒരു നിരന്തര അടിസ്ഥാ​ന​ത്തിൽ എന്ത്‌ അനുഭ​വി​ക്കു​ന്നു?

നിങ്ങൾക്ക്‌ പ്രിയ​പ്പെട്ട ഒരാളെ മരണത്തിൽ നഷ്ടപ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടോ? പ്രായ​മെ​ന്തു​തന്നെ ആയി​ക്കൊ​ള്ളട്ടെ, നമ്മിൽ മിക്കവ​രും ഒരു ബന്ധുവി​ന്റെ​യോ സുഹൃ​ത്തി​ന്റെ​യോ മരണത്തിൽ ദുഃഖാർത്ത​രാ​യി​ട്ടുണ്ട്‌. ഒരുപക്ഷേ അത്‌ മുത്തശ്ശ​നോ മുത്തശ്ശി​യോ മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളി​ലൊ​രാ​ളോ വിവാഹ ഇണയോ ഒരു കുട്ടി​യോ ആയിരു​ന്നി​രി​ക്കാം. വാർധ​ക്യ​വും രോഗ​വും അപകട​വും നിരന്തരം മരണം കൊയ്യു​ന്നു. കുറ്റകൃ​ത്യം, അക്രമം, യുദ്ധം എന്നിവ ദുരി​ത​വും ദുഃഖ​വും കൂട്ടുന്നു. വർഷം​തോ​റും ലോക​വ്യാ​പ​ക​മാ​യി ശരാശരി അഞ്ചു​കോ​ടി​യി​ല​ധി​കം ആളുകൾ മരിക്കു​ന്നു. 1993-ൽ ദിവ​സേ​ന​യുള്ള ശരാശരി സംഖ്യ 1,40,250 ആയിരു​ന്നു. മരണനി​രക്ക്‌ സുഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളെ​യും കുടും​ബാം​ഗ​ങ്ങ​ളെ​യും ബാധി​ക്കു​ന്നു, നഷ്ടബോ​ധ​മോ അഗാധ​വും.

2. കുട്ടികൾ മരിക്കു​ന്ന​തിൽ അസ്വാ​ഭാ​വി​കത ഉള്ളതായി തോന്നു​ന്ന​തെന്ത്‌?

² യു.എസ്‌.എ.യിലെ കാലി​ഫോർണി​യ​യി​ലുള്ള മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളോ​ടു നമ്മുടെ സഹതാപം പ്രകടി​പ്പി​ച്ചു​കൂ​ടേ? അവരുടെ ഗർഭി​ണി​യാ​യി​രുന്ന മകൾ പെട്ടെ​ന്നൊ​രു കാറപ​ക​ട​ത്തിൽ മരിച്ചു​പോ​യി. അപ്രതീ​ക്ഷി​ത​മായ ഒരു ആഘാത​ത്തിൽ അവർക്കു തങ്ങളുടെ ഏക മകളെ​യും ആദ്യത്തെ പേരക്കി​ടാ​വാ​കു​മാ​യി​രുന്ന കുഞ്ഞി​നെ​യും നഷ്ടപ്പെട്ടു. ബലിയാ​ടാ​യ​വ​ളു​ടെ ഭർത്താ​വിന്‌ തന്റെ ഭാര്യ​യെ​യും ആദ്യത്തെ മകനെ അല്ലെങ്കിൽ മകളെ​യും നഷ്ടപ്പെട്ടു. കുട്ടി ചെറു​പ്പ​മാ​ണേ​ലും പ്രായ​മാ​യ​താ​ണേ​ലും ശരി, കുട്ടി​യു​ടെ മരണം സഹിക്കു​ന്നതു മാതാ​പി​താ​ക്കളെ സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സഹജമല്ല. മാതാ​പി​താ​ക്കൾ മരിക്കു​ന്ന​തി​നു​മു​മ്പു കുട്ടികൾ മരിക്കു​ന്നതു സ്വാഭാ​വി​കമല്ല. നാമെ​ല്ലാം ജീവനെ സ്‌നേ​ഹി​ക്കു​ന്നു. തൻമൂലം, മരണം വാസ്‌ത​വ​മാ​യും ഒരു ശത്രു​തന്നെ.—1 കൊരി​ന്ത്യർ 15:26.

മരണം മാനവ കുടും​ബ​ത്തിൽ പ്രവേ​ശി​ക്കു​ന്നു

3. ഹാബേ​ലി​ന്റെ മരണം ആദാമി​നെ​യും ഹവ്വാ​യെ​യും എങ്ങനെ ബാധി​ച്ചി​രി​ക്കാം?

³ നമ്മുടെ ആദ്യ മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളായ ആദാമി​ന്റെ​യും ഹവ്വായു​ടെ​യും മത്സരം മുതൽ മനുഷ്യ ചരി​ത്ര​ത്തിൽ ഏതാണ്ട്‌ ആറായി​ര​മാ​ണ്ടോ​ളം പാപം രാജാ​വാ​യി വാണി​രി​ക്കു​ന്നു. (റോമർ 5:14; 6:12, 23) തങ്ങളുടെ മകനായ ഹാബേ​ലി​നെ സഹോ​ദ​ര​നായ കയീൻ കൊന്ന​പ്പോൾ അവർ എങ്ങനെ പ്രതി​ക​രി​ച്ചു​വെന്നു ബൈബിൾ നമ്മോടു പറയു​ന്നില്ല. അത്‌ ഒന്നില​ധി​കം കാരണ​ത്താൽ അവരെ വിവശ​രാ​ക്കിയ അനുഭ​വ​മാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കണം. തങ്ങളുടെ സ്വന്തം പുത്രന്റെ കൊല​പാ​ത​ക​ത്തി​ങ്കൽ അവർ ആദ്യമാ​യി മനുഷ്യ​മ​ര​ണത്തെ മുഖാ​മു​ഖം കണ്ടു. തങ്ങളുടെ മത്സരത്തി​ന്റെ​യും ഇച്ഛാസ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ തുടർച്ച​യാ​യുള്ള ദുരു​പ​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ​യും ഫലം അവർ കണ്ടു. ദൈവ​ത്തിൽനി​ന്നുള്ള മുന്നറി​യിപ്പ്‌ ഉണ്ടായി​ട്ടും കയീൻ ആദ്യ സഹോ​ദ​ര​ഹ​ത്യ​യ്‌ക്കു മുതിർന്നു. ഹാബേ​ലി​ന്റെ മരണം ഹവ്വായെ ആഴമായി ബാധി​ച്ചി​രി​ക്കാൻ ഇടയു​ണ്ടെന്നു നമുക്ക​റി​യാം, കാരണം, ശേത്തിനെ പ്രസവി​ച്ച​പ്പോൾ അവൾ, “കയീൻ കൊന്ന ഹാബെ​ലി​ന്നു പകരം ദൈവം എനിക്കു മറ്റൊരു സന്തതിയെ തന്നു” എന്നു പറഞ്ഞു.—ഉല്‌പത്തി 4:3-8, 25.

4. അമർത്ത്യ ദേഹി​യെ​പ്പ​റ്റി​യുള്ള കെട്ടുകഥ ഹാബേ​ലി​ന്റെ മരണ​ശേഷം ആശ്വാ​സ​ദാ​യ​ക​മാ​കാ​തി​രു​ന്നത്‌ എന്തു​കൊ​ണ്ടാ​വാം?

⁴ നമ്മുടെ ആദ്യ മാതാ​പി​താ​ക്കൾ തങ്ങളു​ടെ​മേ​ലുള്ള ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ശിക്ഷാ​വി​ധി​യു​ടെ യാഥാർഥ്യ​ത്തെ​യും അഭിമു​ഖീ​ക​രി​ച്ചു—തങ്ങൾ മത്സരി​ക്കു​ക​യും അനുസ​ര​ണ​ക്കേടു കാണി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌താൽ “തീർച്ച​യാ​യും മരിക്കും” എന്ന യാഥാർഥ്യ​ത്തെ​തന്നെ. സാത്താൻ നുണ പറഞ്ഞി​ട്ടും അമർത്ത്യ ദേഹി​യെ​പ്പ​റ്റി​യുള്ള കെട്ടുകഥ അത്രമാ​ത്രം വികസി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നതു സ്‌പഷ്ട​മാണ്‌, തൻമൂലം അതിൽനിന്ന്‌ എന്തെങ്കി​ലും വ്യാജാ​ശ്വാ​സം കണ്ടെത്താ​നും അവർക്കായില്ല. ‘നിലത്തു​നി​ന്നു നിന്നെ എടുത്തി​രി​ക്കു​ന്നു; അതിൽ തിരികെ ചേരും . . . നീ പൊടി​യാ​കു​ന്നു, പൊടി​യിൽ തിരികെ ചേരും” എന്നു ദൈവം ആദാമി​നോ​ടു പറഞ്ഞു. ഒരു അമർത്ത്യ ദേഹി സഹിതം സ്വർഗ​ത്തി​ലോ നരകത്തി​ലോ ലിം​ബോ​യി​ലോ ശുദ്ധീ​ക​ര​ണ​സ്ഥ​ല​ത്തോ വേറെ എവി​ടെ​യെ​ങ്കി​ലു​മോ ഉള്ള ഒരു ഭാവി അസ്‌തി​ത്വ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ അവൻ യാതൊ​രു സൂചന​യും നൽകി​യില്ല. (ഉല്‌പത്തി 2:17; 3:4, 5, 19) പാപം ചെയ്‌ത ജീവനുള്ള ദേഹി​കൾക്കു സംഭവി​ക്കു​ന്ന​പോ​ലെ ആദാമും ഹവ്വായും ഒടുവിൽ മരിക്കു​ക​യും നാസ്‌തി​യാ​യി​ത്തീ​രു​ക​യും ചെയ്യും. ശലോ​മോൻ രാജാവ്‌ ഇപ്രകാ​ര​മെ​ഴു​താൻ നിശ്വ​സ്‌ത​നാ​യി: “ജീവി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നവർ തങ്ങൾ മരിക്കും എന്നറി​യു​ന്നു; മരിച്ച​വ​രോ ഒന്നും അറിയു​ന്നില്ല; മേലാൽ അവർക്കു ഒരു പ്രതി​ഫ​ല​വും ഇല്ല; അവരെ ഓർമ്മ വിട്ടു​പോ​കു​ന്നു​വ​ല്ലോ. അവരുടെ സ്‌നേ​ഹ​വും ദ്വേഷ​വും അസൂയ​യും നശിച്ചു​പോ​യി; സൂര്യന്നു കീഴെ നടക്കുന്ന യാതൊ​ന്നി​ലും അവർക്കു ഇനി ഒരിക്ക​ലും ഓഹരി​യില്ല.”—സഭാ​പ്ര​സം​ഗി 9:5, 6.

5. മരിച്ച​വർക്കുള്ള യഥാർഥ പ്രത്യാ​ശ​യെന്ത്‌?

⁵ ആ വാക്കുകൾ എത്ര സത്യം! ഇരുന്നൂ​റോ മുന്നൂ​റോ വർഷം മുമ്പുള്ള പൂർവി​കരെ ആരാണ്‌ ഓർക്കു​ന്നത്‌? പലപ്പോ​ഴും അവരുടെ കല്ലറകൾപോ​ലും മറന്നു​പോ​കു​ന്നു അല്ലെങ്കിൽ അവഗണി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. അതിന്റെ അർഥം നമ്മുടെ മരിച്ച പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വർക്ക്‌ യാതൊ​രു പ്രത്യാ​ശ​യു​മി​ല്ലെ​ന്നാ​ണോ? അല്ല, തീർച്ച​യാ​യു​മല്ല. മാർത്ത തന്റെ മരിച്ചു​പോയ സഹോ​ദ​ര​നായ ലാസറി​നെ​പ്പറ്റി യേശു​വി​നോ​ടു പറഞ്ഞു: “ഒടുക്കത്തെ നാളിലെ പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ അവൻ ഉയിർത്തെ​ഴു​ന്നേ​ല്‌ക്കും എന്നു ഞാൻ അറിയു​ന്നു.” (യോഹ​ന്നാൻ 11:24) മരിച്ച​വരെ ഒരു ഭാവി സമയത്തു ദൈവം ഉയിർപ്പി​ക്കും എന്ന്‌ എബ്രായർ വിശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്നു. എന്നിട്ടും മരിച്ച പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ നഷ്ടത്തിൽ ദുഃഖി​ക്കു​ന്ന​തിൽനിന്ന്‌ അത്‌ അവരെ പിന്തി​രി​പ്പി​ച്ചില്ല.—ഇയ്യോബ്‌ 14:13.

ദുഃഖ​മ​നു​ഭ​വിച്ച വിശ്വ​സ്‌തർ

6, 7. അബ്രഹാ​മും യാക്കോ​ബും മരണ​ത്തോ​ടു പ്രതി​ക​രി​ച്ച​തെ​ങ്ങനെ?

⁶ ഏകദേശം നാലാ​യി​രം വർഷം മുമ്പ്‌ അബ്രഹാ​മി​ന്റെ ഭാര്യ സാറാ മരിച്ച​പ്പോൾ “അബ്രാ​ഹാം സാറ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു വിലപി​ച്ചു കരയാൻ വന്നു.” ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ആ വിശ്വസ്‌ത ദാസൻ തന്റെ പ്രിയ​പ്പെട്ട, വിശ്വസ്‌ത ഭാര്യ​യു​ടെ നഷ്ടത്തിൽ അഗാധ വികാ​രങ്ങൾ പ്രകട​മാ​ക്കി. ധീരനാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും തന്റെ ദുഃഖം കണ്ണീർപൊ​ഴി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു പ്രകട​മാ​ക്കാൻ അവൻ സങ്കോചം കാട്ടി​യില്ല.—ഉല്‌പത്തി 14:11-16; 23:1, 2.

⁷ യാക്കോ​ബി​ന്റെ കാര്യ​വും അങ്ങനെ​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു. തന്റെ പുത്ര​നായ യോ​സേ​ഫി​നെ ഒരു കാട്ടു​മൃ​ഗം കൊന്നു​വെന്നു വിശ്വ​സി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വണ്ണം യാക്കോബ്‌ കബളി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ അവൻ എങ്ങനെ​യാ​ണു പ്രതി​ക​രി​ച്ചത്‌? ഉല്‌പത്തി 37:34, 35-ൽ നാം ഇങ്ങനെ വായി​ക്കു​ന്നു: “യാക്കോബ്‌ വസ്‌ത്രം കീറി, അരയിൽ രട്ടുശീല ചുറ്റി ഏറിയ​നാൾ തന്റെ മകനെ​ച്ചൊ​ല്ലി ദുഃഖി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. അവന്റെ പുത്രൻമാ​രും പുത്രി​മാ​രും എല്ലാം അവനെ ആശ്വസി​പ്പി​പ്പാൻ വന്നു; അവനോ ആശ്വാസം കൈ​ക്കൊൾവാൻ മനസ്സി​ല്ലാ​തെ: ഞാൻ ദുഃഖ​ത്തോ​ടെ എന്റെ മകന്റെ അടുക്കൽ പാതാ​ള​ത്തിൽ ഇറങ്ങു​മെന്നു പറഞ്ഞു. ഇങ്ങനെ അവന്റെ അപ്പൻ അവനെ​ക്കു​റി​ച്ചു കരഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു.” അതേ, പ്രിയ​പ്പെട്ട ഒരാൾ മരിക്കു​മ്പോൾ ദുഃഖം പ്രകടി​പ്പി​ക്കു​ന്നതു മാനു​ഷി​ക​വും സ്വാഭാ​വി​ക​വു​മാണ്‌.

8. എബ്രായർ മിക്ക​പ്പോ​ഴും തങ്ങളുടെ ദുഃഖം പ്രകടി​പ്പി​ച്ച​തെ​ങ്ങനെ?

⁸ ആധുനി​ക​മോ പ്രാ​ദേ​ശി​ക​മോ ആയ മാനദ​ണ്ഡ​ത്തി​ന്റെ അടിസ്ഥാ​ന​ത്തിൽ യാക്കോ​ബി​ന്റെ പ്രതി​ക​രണം കുറച്ചു കൂടി​പ്പോ​യെ​ന്നും അതിഭാ​വു​ക​ത്വം നിറഞ്ഞ​താ​ണെ​ന്നും ചിലർ ചിന്തി​ച്ചേ​ക്കാം. എന്നാൽ അവൻ വ്യത്യ​സ്‌ത​മായ ഒരു കാലഘ​ട്ട​ത്തി​ലും സംസ്‌കാ​ര​ത്തി​ലു​മാ​ണു വളർന്നു​വ​ന്നത്‌. രട്ടുശീല ചുറ്റി​ക്കൊ​ണ്ടുള്ള അവന്റെ ദുഃഖ​പ്ര​ക​ടനം ഇത്തരം ആചാര​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു ബൈബി​ളിൽ പരാമർശി​ക്കുന്ന ആദ്യത്തെ സന്ദർഭ​മാണ്‌. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, എബ്രായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ വർണി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​പ്ര​കാ​രം കരയു​ക​യും വിലാ​പ​ഗീ​ത​മാ​ല​പി​ക്കു​ക​യും ചാരത്തിൽ ഇരിക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു​കൊ​ണ്ടെ​ല്ലാം ദുഃഖം പ്രകടി​പ്പി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ലഭ്യമായ തെളി​വു​ക​ള​നു​സ​രിച്ച്‌, തങ്ങളുടെ യഥാർഥ ദുഃഖം പ്രകടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തിൽനിന്ന്‌ എബ്രായർ പിൻമാറി​നി​ന്നില്ല.a—യെഹെ​സ്‌കേൽ 27:30-32; ആമോസ്‌ 8:10.

ദുഃഖം, യേശു​വി​ന്റെ നാളിൽ

9, 10. (എ) യേശു ലാസറി​ന്റെ മരണ​ത്തോ​ടു പ്രതി​ക​രി​ച്ച​തെ​ങ്ങനെ? (ബി) യേശു​വി​ന്റെ പ്രതി​ക​രണം അവനെ​പ്പറ്റി നമ്മോട്‌ എന്തു പറയുന്നു?

⁹ യേശു​വി​ന്റെ ആദിമ ശിഷ്യൻമാ​രെ സംബന്ധി​ച്ചു നമുക്ക്‌ എന്തു പറയാൻ കഴിയും? ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ത്തിന്‌, ലാസറി​ന്റെ സഹോ​ദ​രി​മാ​രായ മാർത്ത​യും മറിയ​യും അവന്റെ മരണത്തിൽ വിലപി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു കണ്ണുനീർ വാർത്തു. പൂർണ​മ​നു​ഷ്യ​നായ യേശു രംഗത്തു വന്നപ്പോൾ എങ്ങനെ​യാ​ണു പ്രതി​ക​രി​ച്ചത്‌? യോഹ​ന്നാ​ന്റെ വിവരണം പറയുന്നു: “യേശു ഇരിക്കു​ന്നേ​ടത്തു മറിയ എത്തി അവനെ കണ്ടിട്ടു അവന്റെ കാല്‌ക്കൽ വീണു: കർത്താവേ, നീ ഇവിടെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു എങ്കിൽ എന്റെ സഹോ​ദരൻ മരിക്ക​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു എന്നു പറഞ്ഞു. അവൾ കരയു​ന്ന​തും അവളോ​ടു​കൂ​ടെ വന്ന യെഹൂ​ദൻമാർ കരയു​ന്ന​തും യേശു കണ്ടിട്ടു ഉള്ളം നൊന്തു കലങ്ങി; അവനെ വെച്ചതു എവിടെ എന്നു ചോദി​ച്ചു. കർത്താവേ, വന്നു കാൺക എന്നു അവർ അവനോ​ടു പറഞ്ഞു. യേശു കണ്ണുനീർ വാർത്തു.”—യോഹ​ന്നാൻ 11:32-35.

¹⁰ “യേശു കണ്ണുനീർ വാർത്തു.” ആ ചുരു​ങ്ങിയ വാക്കുകൾ യേശു​വി​ന്റെ മനുഷ്യ​ത്വ​ത്തെ​യും അവന്റെ അനുക​മ്പ​യെ​യും അവന്റെ വികാ​ര​ങ്ങ​ളെ​യും​കു​റി​ച്ചു വാചാ​ല​മാ​യി സംസാ​രി​ക്കു​ന്നു. പുനരു​ത്ഥാ​ന​പ്ര​ത്യാ​ശ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു പൂർണ ബോധ്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടും “യേശു കരഞ്ഞു.” (യോഹ​ന്നാൻ 11:35, ജയിംസ്‌ രാജാ​വി​ന്റെ ഭാഷാ​ന്തരം) “അവനോ​ടു [ലാസറി​നോട്‌] എന്തു പ്രിയം ഉണ്ടായി​രു​ന്നു” എന്നു കാണികൾ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു​വെന്നു വിവരണം തുടർന്നു പറയുന്നു. തീർച്ച​യാ​യും, ഒരു പൂർണ​മ​നു​ഷ്യ​നാ​യി​രുന്ന യേശു തന്റെ സുഹൃ​ത്തി​ന്റെ മരണത്തിൽ കരഞ്ഞ സ്ഥിതിക്ക്‌ ഒരു പുരു​ഷ​നോ സ്‌ത്രീ​യോ ഇന്നു വിലപി​ക്കു​ക​യോ കരയു​ക​യോ ചെയ്യു​ന്ന​തിൽ ഒട്ടും ലജ്ജിക്കാ​നില്ല.—യോഹ​ന്നാൻ 11:36.

മരിച്ച​വർക്കുള്ള പ്രത്യാ​ശ​യെന്ത്‌?

11. (എ) വിലാ​പ​മുൾപ്പെ​ടുന്ന ബൈബിൾ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നു നമുക്ക്‌ എന്തു പഠിക്കാൻ കഴിയും? (ബി) നാം പ്രത്യാ​ശ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രെ​പ്പോ​ലെ ദുഃഖി​ക്കാ​ത്ത​തി​നു കാരണ​മെന്ത്‌?

¹¹ ഈ ബൈബിൾ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നു നമുക്ക്‌ എന്തു മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ കഴിയും? ദുഃഖം പ്രകടി​പ്പി​ക്കു​ന്നതു മാനു​ഷി​ക​വും സ്വാഭാ​വി​ക​വു​മാ​ണെ​ന്നും ദുഃഖം പ്രകട​മാ​ക്കാൻ നമുക്കു ലജ്ജ തോ​ന്നേ​ണ്ട​തി​ല്ലെ​ന്നും തന്നെ. പുനരു​ത്ഥാന പ്രത്യാശ ദുഃഖത്തെ ലഘൂക​രി​ക്കു​മ്പോ​ഴും പ്രിയ​പ്പെട്ട ഒരാളു​ടെ മരണം ആഴത്തിൽ അനുഭ​വ​പ്പെ​ടുന്ന ആഘാത​മേൽപ്പി​ക്കുന്ന ഒരു നഷ്ടമാണ്‌. വർഷങ്ങ​ളോ​ളം, ഒരുപക്ഷേ ദശാബ്ദ​ങ്ങ​ളോ​ള​മുള്ള സുഹൃ​ദ്‌ബ​ന്ധ​വും പങ്കുവ​യ്‌ക്ക​ലും പെട്ടെന്ന്‌, ദാരു​ണ​മാ​യി നിലം​പ​തി​ക്കു​ക​യാണ്‌. പ്രത്യാ​ശ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രെ​പ്പോ​ലെ അല്ലെങ്കിൽ തെറ്റായ പ്രത്യാശ ഉള്ളവ​രെ​പ്പോ​ലെ നാം ദുഃഖി​ക്കു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നു​ള്ളതു സത്യം​തന്നെ. (1 തെസ്സ​ലൊ​നീ​ക്യർ 4:13) മനുഷ്യന്‌ അമർത്ത്യ ദേഹി ഉണ്ടെന്നോ പുനർജൻമത്തി​ലൂ​ടെ തുടർന്നു സ്ഥിതി​ചെ​യ്യു​ന്നു​വെ​ന്നോ ഉള്ള ഏതെങ്കി​ലും കെട്ടു​ക​ഥ​ക​ളാൽ നാം വഴി​തെ​റ്റി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നില്ല. ‘നീതി വസിക്കുന്ന പുതിയ ആകാശ​വും പുതിയ ഭൂമി​യും’ യഹോവ വാഗ്‌ദത്തം ചെയ്‌തി​ട്ടു​ണ്ടെന്നു നമുക്ക​റി​യാം. (2 പത്രൊസ്‌ 3:13) ദൈവം “അവരുടെ കണ്ണിൽനി​ന്നു കണ്ണുനീർ എല്ലാം തുടെ​ച്ചു​ക​ള​യും. ഇനി മരണം ഉണ്ടാക​യില്ല; ദുഃഖ​വും മുറവി​ളി​യും കഷ്ടതയും ഇനി ഉണ്ടാക​യില്ല. ഒന്നാമ​ത്തേതു കഴിഞ്ഞു​പോ​യി.”—വെളി​പ്പാ​ടു 21:4.

12. പൗലോസ്‌ പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തി​ലുള്ള തന്റെ പ്രത്യാശ പ്രകട​മാ​ക്കി​യ​തെ​ങ്ങനെ?

¹² മരിച്ച​വർക്ക്‌ എന്തു പ്രത്യാ​ശ​യാ​ണു​ള്ളത്‌?b “ഒടുക്കത്തെ ശത്രു​വാ​യി​ട്ടു മരണം നീങ്ങി​പ്പോ​കും” എന്നെഴു​തി​യ​പ്പോൾ ക്രിസ്‌തീയ എഴുത്തു​കാ​ര​നായ പൗലോസ്‌ നമുക്ക്‌ ആശ്വാ​സ​വും പ്രത്യാ​ശ​യും നൽകാൻ നിശ്വ​സ്‌ത​നാ​ക്ക​പ്പെട്ടു. (1 കൊരി​ന്ത്യർ 15:26) “നീക്കം​ചെ​യ്യേണ്ട അവസാ​നത്തെ ശത്രു മരണമാ​യി​രി​ക്കും” എന്ന്‌ ന്യൂ ഇംഗ്ലീഷ്‌ ബൈബിൾ പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്നു. പൗലോ​സിന്‌ അതേക്കു​റിച്ച്‌ ഇത്രമാ​ത്രം ഉറപ്പു​ള്ള​വ​നാ​യി​രി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞത്‌ എന്തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌? എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ മരിച്ച​വ​രിൽനിന്ന്‌ ഉയിർപ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​നായ യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വി​നാൽ അവൻ മതപരി​വർത്തനം ചെയ്യി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യും പഠിപ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 9:3-19) അതു​കൊ​ണ്ടാണ്‌, “മനുഷ്യൻമൂ​ലം [ആദാം] മരണം ഉണ്ടാക​യാൽ മരിച്ച​വ​രു​ടെ പുനരു​ത്ഥാ​ന​വും മനുഷ്യൻമൂ​ലം [യേശു] ഉണ്ടായി. ആദാമിൽ എല്ലാവ​രും മരിക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ക്രിസ്‌തു​വിൽ എല്ലാവ​രും ജീവി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടും” എന്നുകൂ​ടെ പൗലോ​സി​നു പറയാൻ കഴിഞ്ഞത്‌.—1 കൊരി​ന്ത്യർ 15:21, 22.

13. ദൃക്‌സാ​ക്ഷി​കൾ ലാസറി​ന്റെ പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ പ്രതി​ക​രി​ച്ച​തെ​ങ്ങനെ?

¹³ യേശു​വി​ന്റെ പഠിപ്പി​ക്കൽ നമുക്കു ഭാവി​യി​ലേക്കു വലിയ ആശ്വാ​സ​വും പ്രത്യാ​ശ​യും നൽകുന്നു. ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ത്തിന്‌, ലാസറി​ന്റെ കാര്യ​ത്തിൽ അവൻ എന്താണു ചെയ്‌തത്‌? നാലു ദിവസ​മാ​യി ലാസറി​ന്റെ ശരീരം കിടന്നി​രുന്ന കല്ലറക്ക​ലേക്ക്‌ അവൻ പോയി. അവൻ ഒരു പ്രാർഥന ഉരുവി​ട്ടു, “ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞിട്ടു അവൻ: ലാസരേ, പുറത്തു​വ​രിക എന്നു ഉറക്കെ വിളിച്ചു. മരിച്ചവൻ പുറത്തു​വന്നു; അവന്റെ കാലും കയ്യും ശീല​കൊ​ണ്ടു കെട്ടി​യും മുഖം റൂമാൽകൊ​ണ്ടു മൂടി​യു​മി​രു​ന്നു. അവന്റെ കെട്ടു അഴിപ്പിൻ; അവൻ പോകട്ടെ എന്നു യേശു അവരോ​ടു പറഞ്ഞു.” മാർത്ത​യു​ടെ​യും മറിയ​യു​ടെ​യും മുഖങ്ങ​ളിൽ തെളിഞ്ഞ അത്ഭുത​വും സന്തോ​ഷ​വും നിങ്ങൾക്കു വിഭാവന ചെയ്യാൻ കഴിയു​മോ? ഈ അത്ഭുതം കണ്ടപ്പോൾ അയൽക്കാർ എത്രമാ​ത്രം അത്ഭുത​സ്‌ത​ബ്ധ​രാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കണം! കാണി​ക​ളിൽ അനേകർ യേശു​വിൽ വിശ്വ​സി​ച്ച​തിൽ അതിശ​യി​ക്കാ​നില്ല. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, അവന്റെ മതവി​രോ​ധി​കൾ “അവനെ കൊല്ലു​വാൻ ആലോ​ചി​ച്ചു.”—യോഹ​ന്നാൻ 11:41-53.

14. ലാസറി​ന്റെ പുനരു​ത്ഥാ​നം എന്തിനുള്ള സൂചക​മാ​യി​രു​ന്നു?

¹⁴ യേശു അനേകം ദൃക്‌സാ​ക്ഷി​ക​ളു​ടെ മുമ്പാ​കെ​യാണ്‌ ആ അവിസ്‌മ​ര​ണീ​യ​മായ പുനരു​ത്ഥാ​നം നിർവഹിച്ചത്‌. നേരത്തെ ഒരു സന്ദർഭ​ത്തിൽ അവൻ മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​ഞ്ഞി​രുന്ന ഭാവി പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ ഒരു സൂചക​മാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. അവൻ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: “ഇതിങ്കൽ ആശ്ചര്യ​പ്പെ​ട​രു​തു; കല്ലറക​ളിൽ ഉള്ളവർ എല്ലാവ​രും അവന്റെ [ദൈവ​പു​ത്രന്റെ] ശബ്ദം കേട്ടു, നൻമ ചെയ്‌തവർ ജീവന്നാ​യും തിൻമ ചെയ്‌തവർ ന്യായ​വി​ധി​ക്കാ​യും പുനരു​ത്ഥാ​നം ചെയ്‌വാ​നുള്ള നാഴി​ക​വ​രു​ന്നു.”—യോഹ​ന്നാൻ 5:28, 29.

15. യേശു​വി​ന്റെ പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തെ​പ്പറ്റി പൗലോ​സി​നും അനന്യാ​സി​നും എന്തു തെളി​വാണ്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നത്‌?

¹⁵ നേരത്തെ സൂചി​പ്പി​ച്ച​പ്ര​കാ​രം അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലോസ്‌ പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ വിശ്വ​സി​ച്ചു. എന്തടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ? അവൻ മുമ്പ്‌ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കളെ പീഡി​പ്പി​ച്ചി​രുന്ന കുപ്ര​സി​ദ്ധ​നായ ശൗൽ ആയിരു​ന്നു. അവന്റെ പേരും പ്രശസ്‌തി​യും വിശ്വാ​സി​ക​ളു​ടെ ഇടയിൽ ഭയം ജനിപ്പി​ച്ചു. എന്തിന്‌, അവനല്ലേ ക്രിസ്‌തീയ രക്തസാ​ക്ഷി​യായ സ്‌തേ​ഫാ​നോ​സി​നെ കല്ലെറി​ഞ്ഞു​കൊ​ല്ലാൻ അനുമതി നൽകി​യത്‌? (പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 8:1; 9:1, 2, 26) എന്നിട്ടും, പുനരു​ത്ഥാ​നം പ്രാപിച്ച ക്രിസ്‌തു ദമാസ്‌ക​സി​ലേ​ക്കുള്ള വഴിയിൽ താത്‌കാ​ലിക അന്ധത വരുത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു ശൗലിനു ബോ​ധോ​ദയം വരുത്തി. “ശൌലേ, ശൌലേ, നീ എന്നെ ഉപദ്ര​വി​ക്കു​ന്നതു എന്തു” എന്നു തന്നോടു പറയുന്ന ഒരു ശബ്ദം ശൗൽ കേട്ടു. “നീ ആരാകു​ന്നു, കർത്താവേ, എന്നു അവൻ ചോദി​ച്ച​തി​ന്നു: നീ ഉപദ്ര​വി​ക്കുന്ന യേശു ആകുന്നു ഞാൻ” എന്ന്‌ ഉത്തരം ലഭിച്ചു. പുനരു​ത്ഥാ​നം പ്രാപിച്ച അതേ ക്രിസ്‌തു​തന്നെ ദമാസ്‌ക​സിൽ ജീവി​ച്ചി​രുന്ന അനന്യാ​സി​നോട്‌ ശൗൽ പ്രാർഥി​ക്കുന്ന വീട്ടിൽ ചെന്ന്‌ അവന്റെ കാഴ്‌ച വീണ്ടെ​ടു​ക്കാൻ നിർദേ​ശി​ച്ചു. അങ്ങനെ വ്യക്തി​പ​ര​മായ അനുഭ​വ​ത്തിൽനിന്ന്‌ ശൗലി​നും അനന്യാ​സി​നും പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന​തി​നുള്ള സകല കാരണ​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.—പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 9:4, 5, 10-12.

16, 17. (എ) പൗലോസ്‌ മനുഷ്യ​ദേ​ഹി​യു​ടെ സഹജമായ, അമർത്ത്യ​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യുള്ള ഗ്രീക്കു സങ്കൽപ്പ​ത്തിൽ വിശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്നില്ല എന്നു നമുക്ക്‌ എങ്ങനെ അറിയാൻ കഴിയും? (ബി) ബൈബിൾ എന്ത്‌ ഉറച്ച പ്രത്യാ​ശ​യാ​ണു നൽകു​ന്നത്‌? (എബ്രായർ 6:17-20)

¹⁶ ശൗൽ, അതായത്‌, അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലോസ്‌ പീഡി​പ്പി​ക്ക​പ്പെട്ട ഒരു ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​യെ​ന്ന​നി​ല​യിൽ നാടു​വാ​ഴി​യായ ഫെലി​ക്‌സി​ന്റെ മുമ്പാകെ വരുത്ത​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ ഉത്തരം പറഞ്ഞ​തെ​ങ്ങ​നെ​യെന്നു ശ്രദ്ധി​ക്കുക. പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 24:15-ൽ നാം ഇങ്ങനെ വായി​ക്കു​ന്നു: “നീതി​മാൻമാ​രു​ടെ​യും നീതി​കെ​ട്ട​വ​രു​ടെ​യും പുനരു​ത്ഥാ​നം ഉണ്ടാകും എന്നു . . . ഞാനും ദൈവ​ത്തിൽ ആശ വെച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.” പ്രസ്‌പ​ഷ്ട​മാ​യി, കൽപ്പനാ​ത്മക മരണാ​നന്തര ജീവി​ത​ത്തി​ലേ​ക്കോ അധോ​ലോ​ക​ത്തി​ലേ​ക്കോ അതിജീ​വി​ക്കു​ന്നു​വെന്നു കരുത​പ്പെ​ടുന്ന മനുഷ്യ​ദേ​ഹി​യു​ടെ സഹജമായ, അമർത്ത്യ​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യുള്ള ഗ്രീക്കു പുറജാ​തി വിശ്വാ​സ​ത്തിൽ പൗലോസ്‌ വിശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്നില്ല. അദ്ദേഹം പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ വിശ്വ​സി​ക്കു​ക​യും അതിൽ വിശ്വ​സി​ക്കാൻ പഠിപ്പി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. ചിലർക്ക്‌ സ്വർഗ​ത്തിൽ ആത്മീയ ജീവി​ക​ളെന്ന നിലയിൽ ക്രിസ്‌തു​വി​നോ​ടൊ​പ്പം അമർത്ത്യ​ജീ​വന്റെ ദാനവും ഭൂരി​പ​ക്ഷ​ത്തിന്‌ പൂർണ​ത​യുള്ള ഭൂമി​യിൽ ജീവനി​ലേ​ക്കുള്ള തിരി​ച്ചു​വ​ര​വും ലഭ്യമാ​കു​മെന്ന്‌ അത്‌ അർഥമാ​ക്കും.—ലൂക്കൊസ്‌ 23:43; 1 കൊരി​ന്ത്യർ 15:20-22, 53, 54; വെളി​പ്പാ​ടു 7:4, 9, 17; 14:1, 3.

¹⁷ അങ്ങനെ, പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ അനേക​രും തങ്ങളുടെ പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വരെ ഇവിടെ ഭൂമി​യിൽ വീണ്ടും കാണും എന്ന വ്യക്തമായ ഒരു വാഗ്‌ദ​ത്ത​വും ഉറച്ച പ്രത്യാ​ശ​യും ബൈബിൾ നമുക്കു നൽകുന്നു. എന്നാൽ വളരെ വ്യത്യസ്‌ത സാഹച​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണെ​ന്നു​മാ​ത്രം.—2 പത്രൊസ്‌ 3:13; വെളി​പ്പാ​ടു 21:1-4.

ദുഃഖി​ക്കു​ന്ന​വർക്കു പ്രാ​യോ​ഗിക സഹായം

18. (എ) “ദൈവഭയ” കൺ​വെൻ​ഷ​നു​ക​ളിൽ സഹായ​ക​ര​മായ എന്ത്‌ ഉപകര​ണ​മാ​ണു പ്രകാ​ശനം ചെയ്‌തത്‌? (ചതുരം കാണുക.) (ബി) എന്തു ചോദ്യ​ങ്ങൾക്ക്‌ ഉത്തരം ലഭി​ക്കേ​ണ്ട​തുണ്ട്‌?

¹⁸ എന്നിരു​ന്നാ​ലും, ഇപ്പോൾ നമുക്കു നമ്മുടെ ഓർമ​ക​ളും ദുഃഖ​വു​മുണ്ട്‌. ഈ പീഡാ​ക​ര​മായ വിരഹ​ഘ​ട്ടത്തെ അതിജീ​വി​ക്കാൻ നമുക്ക്‌ എന്തു ചെയ്യാൻ കഴിയും? ദുഃഖി​ക്കു​ന്ന​വരെ സഹായി​ക്കാൻ മറ്റുള്ള​വർക്ക്‌ എന്തു ചെയ്യാൻ കഴിയും? കൂടാതെ, യഥാർഥ​മായ യാതൊ​രു പ്രത്യാ​ശ​യു​മി​ല്ലാ​തെ ദുഃഖി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​യി നമ്മുടെ വയൽശു​ശ്രൂ​ഷ​യിൽ നാം കണ്ടുമു​ട്ടുന്ന ആത്മാർഥ​ത​യു​ള്ള​വരെ സഹായി​ക്കാൻ നമുക്ക്‌ എന്തു ചെയ്യാൻ കഴിയും? മരണത്തിൽ നിദ്ര​പ്രാ​പിച്ച, നമ്മുടെ പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വരെ സംബന്ധിച്ച്‌ എന്തു കൂടു​ത​ലായ സാന്ത്വനം നമുക്കു ബൈബി​ളിൽനി​ന്നു ലഭിക്കും? പിൻവ​രുന്ന ലേഖനം ചില നിർദേ​ശങ്ങൾ പ്രദാനം ചെയ്യും.

[അടിക്കു​റി​പ്പു​കൾ]

നിങ്ങൾക്ക്‌ ഉത്തരം നൽകാ​മോ?

◻ മരണം ഒരു ശത്രു​വാ​ണെന്ന്‌ എന്തു​കൊ​ണ്ടു പറയാൻ കഴിയും?

◻ ബൈബിൾ കാലങ്ങ​ളിൽ ദൈവ​ദാ​സൻമാർ തങ്ങളുടെ ദുഃഖം എങ്ങനെ പ്രകടി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു?

◻ മരിച്ച പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വർക്ക്‌ എന്തു പ്രത്യാ​ശ​യാ​ണു​ള്ളത്‌?

◻ പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പൗലോ​സിന്‌ എന്തടി​സ്ഥാ​ന​മാണ്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നത്‌?

[8, 9 പേജിലെ ചതുരം]

ദുഃഖിക്കുന്നവർക്കു പ്രാ​യോ​ഗിക സഹായം

1994-95-ലെ “ദൈവഭയ” കൺ​വെൻ​ഷ​നു​ക​ളിൽ നിങ്ങൾ സ്‌നേ​ഹി​ക്കുന്ന ആരെങ്കി​ലും മരിക്കു​മ്പോൾ എന്ന ശീർഷ​ക​ത്തിൽ ഒരു ലഘുപ​ത്രിക പ്രകാ​ശനം ചെയ്യു​ന്ന​താ​യി വാച്ച്‌ ടവർ സൊ​സൈറ്റി അറിയി​ച്ചു. പ്രോ​ത്സാ​ഹ​ജ​ന​ക​മായ ഈ പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രണം സകല രാഷ്‌ട്ര​ങ്ങ​ളി​ലും ഭാഷക​ളി​ലു​മുള്ള ആളുകൾക്കു സാന്ത്വനം നൽകു​ന്ന​തി​നു രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള​താണ്‌. നിങ്ങൾ ഒരുപക്ഷേ കണ്ടിരി​ക്കാ​നി​ട​യു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, അത്‌ മരണ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും മരിച്ച​വ​രു​ടെ അവസ്ഥ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു​മുള്ള ബൈബി​ളി​ന്റെ ലളിത​മായ വിശദീ​ക​രണം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. അതിലും പ്രധാ​ന​മാ​യി അത്‌ യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വി​ലൂ​ടെ ദൈവം വാഗ്‌ദത്തം ചെയ്‌ത ശുദ്ധീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെട്ട പറുദീ​സാ ഭൂമി​യി​ലേ​ക്കുള്ള പുനരു​ത്ഥാ​നത്തെ വിശേ​ഷ​വ​ത്‌ക​രി​ക്കു​ന്നു. അത്‌ തീർച്ച​യാ​യും വിലപി​ക്കു​ന്ന​വർക്കു സാന്ത്വനം പകരുന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌, ക്രിസ്‌തീയ ശുശ്രൂ​ഷ​യിൽ അതൊരു സഹായ​ക​മായ ഉപകര​ണ​മാ​യി​രി​ക്കു​ക​യും വളരെ​യ​ധി​കം ഭവന ബൈബി​ള​ധ്യ​യ​ന​ങ്ങ​ളിൽ കലാശി​ക്കാൻ തക്കവണ്ണം താത്‌പ​ര്യ​മു​ണർത്താൻ ഉതകു​ക​യും ചെയ്യണം. അധ്യയ​ന​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യുള്ള ചോദ്യ​ങ്ങൾ വളരെ വിവേ​ക​പൂർവം ഓരോ ഭാഗത്തി​ന്റെ​യും ഒടുവി​ലാ​യി ചതുര​ങ്ങ​ളിൽ കൊടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു. തൻമൂലം ആത്മാർഥ​ത​യുള്ള, വിലപി​ക്കുന്ന ഏതൊരു വ്യക്തി​യു​മാ​യി ചർച്ച​ചെയ്‌ത ആശയങ്ങൾ സുഗമ​മാ​യി പുനര​വ​ലോ​കനം ചെയ്യു​ന്ന​തി​നു കഴിയും.

[8-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ലാസർ മരിച്ച​പ്പോൾ യേശു കണ്ണുനീർ വാർത്തു

[9-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

യേശു ലാസറി​നെ മരിച്ച​വ​രിൽനിന്ന്‌ ഉയിർപ്പി​ച്ചു

[7-ാം പേജിലെ ചിത്ര​ത്തിന്‌ കടപ്പാട്‌]

First Mourning, by W. Bouguereau, from original glass plate in Photo-Drama of Creation, 1914