LUKAS
Aantekeningen — Hoofdstuk 10
Daarna: De gebeurtenissen die in Lu 10:1 tot 18:14 staan, komen niet in de andere evangeliën voor. Maar sommige onderwerpen in deze hoofdstukken zijn wel door de andere evangelieschrijvers opgetekend, blijkbaar in samenhang met eerdere gebeurtenissen tijdens Jezus’ bediening. Kennelijk vonden de gebeurtenissen die Lukas vermeldt plaats na het Loofhuttenfeest in de herfst van het jaar 32. (Zie App. A7.) Het lijkt erop dat Jezus zijn activiteiten toen verlegde naar het zuiden, naar Jeruzalem en omgeving en de districten Judea en Perea. Tijdens de laatste zes maanden van zijn bediening op aarde predikte hij voornamelijk in dat gebied.
70: In sommige oude manuscripten staat ‘72’, een aantal dat verschillende Bijbelvertalingen gebruiken. Maar de weergave ‘70’ is te vinden in veel andere oude, gezaghebbende manuscripten, waaronder de Codex Sinaiticus uit de vierde eeuw en de Codex Alexandrinus en de Codex Ephraemi Syri rescriptus uit de vijfde eeuw. Bijbelgeleerden hebben verschillende verklaringen geopperd, maar dit kleine verschil tussen de manuscripten heeft geen invloed op de algehele boodschap. De vele oude manuscripten en vertalingen zijn het eens over de fundamentele punten en bevestigen dat Jezus een grote groep discipelen twee aan twee eropuit stuurde om te prediken.
70 anderen: Kennelijk duidt dit op nog eens 70 discipelen als aanvulling op de 12 apostelen, die al eerder waren opgeleid en eropuit waren gestuurd (Lu 9:1-6).
sandalen: Dit lijkt te duiden op een extra paar sandalen, want Jezus zei dat ze geen sandalen moesten meenemen. Het was gebruikelijk om op een lange reis extra sandalen mee te nemen omdat de zolen konden slijten en de riempjes stuk konden gaan. Toen Jezus bij een eerdere gelegenheid vergelijkbare instructies gaf, zei hij tegen zijn discipelen dat ze wel de sandalen moesten ‘aandoen’ (of ‘onderbinden’) die ze al hadden (Mr 6:8, 9). En in Mt 10:9, 10 staat dat hij ze opdroeg geen sandalen ‘mee te nemen’ (of ‘aan te schaffen’), dat wil zeggen geen extra paar.
begroet onderweg niemand: Of ‘omhels onderweg niemand ter begroeting’. Het Griekse woord aspazomai (begroeten) kon afhankelijk van de context meer inhouden dan ‘hallo’ of ‘goedendag’ zeggen. Het kon de omhelzingen en lange gesprekken omvatten die gebruikelijk zijn onder vrienden. Jezus spoorde zijn discipelen niet aan om onbeleefd te zijn. Hij beklemtoonde dat zijn volgelingen onnodige afleiding moesten vermijden en hun tijd goed moesten benutten. De profeet Elisa gaf ooit vergelijkbare instructies aan zijn bediende Gehazi (2Kon 4:29). In beide gevallen ging het om een dringende taak die niet uitgesteld kon worden.
een vredelievend mens: Lett.: ‘een zoon van vrede’. De Griekse tekst is kennelijk een weergave van een Hebreeuws idioom. In deze context wordt er iemand mee beschreven die met God verzoend wil worden en die naar ‘het goede nieuws van vrede’ luistert en het aanvaardt, waardoor hij vrede met God krijgt (Han 10:36).
Ga niet steeds van het ene huis naar het andere: Bij een eerdere gelegenheid gaf Jezus een vergelijkbare instructie aan de 12 apostelen (Mt 10:11; Mr 6:10; Lu 9:4). Nu gaf hij de 70 predikers de instructie om bij hun bezoek aan een stad in het huis te blijven waar hun gastvrijheid was verleend. Door niet naar een huis te gaan waar de gastheer ze meer gemak, ontspanning of materiële dingen kon bieden, zouden ze tonen dat die dingen ondergeschikt waren aan hun opdracht om te prediken.
zal voor Sodom draaglijker zijn: Uit Jezus’ woorden is op te maken dat op zijn minst sommigen van de mensen die in Sodom en Gomorra omkwamen mogelijkerwijs op die dag, dat wil zeggen tijdens de Oordeelsdag, worden opgewekt (Mt 10:15; 11:22, 24; Lu 10:14). Zij zouden in dat geval met de opstanding van ’de onrechtvaardigen’ tot leven komen (Han 24:15). Of iedereen uit Sodom en Gomorra zal worden opgewekt is aan Jehovah, de rechtvaardige ’Rechter van de hele aarde’, en zijn Zoon (Ge 18:25; Jo 5:22; zie ook aantekening bij Jo 5:29).
Tyrus en Sidon: Dit waren niet-Joodse steden in Fenicië aan de Middellandse Zeekust. (Zie App. B10.)
hemel: Zie aantekening bij Mt 11:23.
het Graf: Zie aantekening bij Mt 11:23.
70: Zie aantekening bij Lu 10:1.
Ik zie Satan al als een bliksemschicht uit de hemel vallen: Jezus’ uitspraak was kennelijk profetisch. Hij sprak over Satans verwijdering uit de hemel alsof die al was gebeurd. Opb 12:7-9 beschrijft de strijd in de hemel en brengt Satans val in verband met de geboorte van het Messiaanse Koninkrijk. Jezus beklemtoonde hier dat het echt vaststaat dat Satan en zijn demonen in die toekomstige strijd overwonnen worden, aangezien God die 70 discipelen, al waren het onvolmaakte mensen, net de macht had gegeven om demonen uit te drijven (Lu 10:17).
slangen en schorpioenen: In deze context sprak Jezus in figuurlijke zin over zulke dieren als symbool van schadelijke dingen. (Vergelijk Ez 2:6.)
aan kleine kinderen: Zie aantekening bij Mt 11:25.
Jehovah: In dit citaat uit De 6:5 komt Gods naam (weergegeven met vier Hebreeuwse medeklinkers, getranslitereerd als JHWH) voor in de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst. (Zie App. C.)
hart (...) ziel (...) kracht (...) verstand: Een wetgeleerde citeert hier De 6:5, waar in de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst drie termen worden gebruikt: hart, ziel en kracht. Maar in het verslag van Lukas, dat in het Grieks is geschreven, worden vier begrippen gebruikt: hart, ziel, verstand en kracht. Het antwoord van de man duidt er kennelijk op dat het in Jezus’ tijd algemeen aanvaard was de drie Hebreeuwse woorden uit het oorspronkelijke citaat weer te geven met deze vier Griekse begrippen. (Zie voor een uitgebreidere bespreking de aantekening bij Mr 12:30.)
je hele ziel: Of ‘je hele wezen (leven)’. (Zie Woordenlijst.)
je naaste: Zie aantekening bij Mt 22:39.
een Samaritaan: Over het algemeen keken de Joden neer op de Samaritanen en wilden ze niets met hen te maken hebben (Jo 4:9). Sommige Joden gebruikten de term Samaritaan zelfs om hun minachting en afkeuring te uiten (Jo 8:48). Volgens de Misjna heeft een rabbi gezegd: ‘Wie het brood van de Samaritanen eet is als iemand die varkensvlees eet’ (Sjevie’iet 8:10). Veel Joden zouden het getuigenis van een Samaritaan niet geloven en geen diensten van een Samaritaan accepteren. Jezus was op de hoogte van de minachtende houding van de meeste Joden en gaf daarom krachtig onderwijs in deze illustratie, die vaak de parabel van de barmhartige Samaritaan wordt genoemd.
goot olie en wijn op zijn wonden en verbond ze: De arts Lukas heeft Jezus’ illustratie zorgvuldig vastgelegd en beschrijft de verzorging van wonden zoals die toen gebruikelijk was. Olie en wijn werden vaak als huismiddel gebruikt om wonden te verzorgen. Olie werd soms gebruikt als verzachtend middel (vergelijk Jes 1:6) en wijn heeft een bepaalde medicinale waarde als antiseptisch of ontsmettend middel. Lukas beschrijft ook dat de wonden verbonden werden om erger te voorkomen.
een herberg: Het Griekse woord betekent letterlijk ‘een plaats waar iedereen wordt ontvangen of opgenomen’. Reizigers konden hier een onderkomen vinden voor zichzelf en hun dieren. De herbergier trof basisvoorzieningen voor reizigers en tegen een vergoeding zorgde hij misschien voor iemand die bij hem werd achtergelaten.
denarii: Zie Woordenlijst en App. B14.
Degene die barmhartig voor hem is geweest: De wetgeleerde wilde misschien liever niet het woord Samaritaan gebruiken. In ieder geval maakt zijn antwoord in combinatie met Jezus’ laatste opmerking duidelijk wat de toepassing van de illustratie is: een echte naaste is iemand die barmhartigheid toont.
een dorp: Kennelijk Bethanië, een dorp op de OZO-helling van de Olijfberg op een afstand van zo’n 3 km van Jeruzalem. (Zie aantekening bij Jo 11:18.) Het huis van Martha, Maria en Lazarus bevond zich hier. Zoals Kapernaüm Jezus’ thuisbasis in Galilea was (Mr 2:1), kan Bethanië zijn thuisbasis in Judea worden genoemd.
Martha: Alleen van Martha wordt hier gezegd dat ze Jezus in haar huis ontving. Meestal nam Martha de leiding (Lu 10:40; Jo 11:20), wat een aanwijzing kan zijn dat ze ouder was dan haar zus Maria (Lu 10:39).
Toch zijn er maar weinig dingen nodig, of maar één: Sommige oude manuscripten hebben een kortere weergave die kan worden vertaald als: ‘Toch is er maar één ding nodig.’ Verschillende Bijbelvertalingen gebruiken deze weergave. Maar de bewoordingen hier in de hoofdtekst worden goed ondersteund door de manuscripten. Welke weergave ook wordt gekozen, de algehele betekenis van Jezus’ advies blijft hetzelfde, namelijk dat geestelijke zaken op de eerste plaats moeten komen. Jezus geeft Maria een compliment omdat ze ‘het beste deel’ kiest door prioriteit te geven aan geestelijke zaken.
het beste deel: Of ‘het goede deel’. In de Septuaginta wordt het Griekse woord meris, hier vertaald met ‘deel’, gebruikt voor een portie of hoeveelheid voedsel (Ge 43:34; De 18:8) en ook voor een ‘deel’ in geestelijke zin (Ps 16:5; 119:57). In het geval van Maria omvatte ‘het beste deel’ geestelijk voedsel dat Gods Zoon uitdeelde.