Een taal die volkomen anders is

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN HONG KONG

HOE zou u het vinden om in plaats van eenvoudig de 26 letters van het Nederlandse alfabet, duizenden beeldfiguren of karakters te moeten leren? Hoe zou u het vinden om een brief te schrijven, niet met een snelheid van vijftig tot tachtig woorden per minuut op een schrijfmachine, maar door geduldig elk letterteken of karakter met de hand te tekenen? Toch hoort dat allemaal bij het leren van zowel gesproken als geschreven Chinees.

Het Chinees heeft de reputatie een van de oudste talen van de wereld te zijn, en misschien is het ook wel de moeilijkste. De moeilijkheid met het Chinees ligt hoofdzakelijk in het feit dat het Chinees geen alfabet bezit. In plaats daarvan kent het duizenden verschillende karakters. In het standaardwoordenboek van een middelbare scholier staan ongeveer 10.000 karakters, terwijl een uitgebreid woordenboek er meer dan 40.000 bevat. Maar algemeen gaat men ervan uit dat wanneer iemand 3000 tot 4000 karakters kent, hij voldoende weet om met redelijk gemak publikaties van algemeen belang te lezen.

De karakters zijn de basiseenheden of basissymbolen van de geschreven taal en stellen allemaal woorden van één lettergreep voor. Hoewel elk zijn eigen betekenis heeft, kunnen twee of meer karakters tot nieuwe woorden worden samengevoegd. Zo betekent bijvoorbeeld het karakter „ren” [Chinees karakter] op zichzelf genomen „een mens”, maar wanneer gecombineerd met bijvoorbeeld het karakter „min” [Chinees karakter], duidt het aldus ontstane woord „ren min” op de bevolking van een land. „Ren” kan ook met twee andere karakters verbonden worden: „jiann” (zien, [Chinees karakter]) en „jeng” (bewijzen, [Chinees karakter]), en aldus het woord „jiann jeng ren” [Chinees karakter] vormen, hetgeen getuige betekent. In de thans gesproken taal zijn doorgaans twee of drie afzonderlijke karakters nodig om één enkel ding of begrip aan te duiden.

De meeste Chinese karakters bestaan (1) uit een zogenaamd radicaal, dat vaak een aanduiding verschaft van de betekenis, en (2) de fonetische elementen, die iets zeggen over de uitspraak. Zo treft men bijvoorbeeld het „hart”-radicaal [Chinese karakters] aan in karakters die gedachten, emoties, karaktereigenschappen en dergelijke aanduiden. In de meeste woordenboeken staan 214 radicalen gerangschikt, terwijl het aantal fonetische tekens enigszins afhangt van de persoonlijke voorkeur van de geleerde die het woordenboek heeft samengesteld. Hoewel die fonetische aanduiding oorspronkelijk was bedoeld om de uitspraak van het woord aan te geven, zijn ze door de uitspraakveranderingen die zich in de loop der jaren hebben voorgedaan, wat dat betreft niet langer betrouwbaar. Zo ontdekt u wellicht dat twee karakters met dezelfde fonetische aanduiding in de hedendaagse uitspraak absoluut geen gelijkenis meer met elkaar vertonen.

Het Chinese schrift

Ofschoon u woont in een land waar een andere taal in gebruik is, zult u misschien toch wel eens Chinese karakters hebben gezien, al zou het alleen maar op het uithangbord of de etalageruit van een Chinese winkel zijn. Het zullen u dan zeer geheimzinnige tekeningen hebben toegeschenen. En een aantal karakters zijn oorspronkelijk ook inderdaad tekeningen geweest, pictografische tekens, die de dingen welke ze aanduiden, afbeelden zoals ze zijn, hoewel de gelijkenis thans misschien ver te zoeken is geraakt. Zo was bijvoorbeeld het woord voor zon oorspronkelijk een cirkel met een slingerlijn erin [Chinees karakter], terwijl de huidige vorm een rechthoek is met een rechte lijn in het midden [Chinees karakter]. Het karakterteken voor rivier bestond oorspronkelijk uit drie slingerlijntjes [Chinees karakter], kennelijk een afbeelding van de bochten die een rivier altijd vertoont; nu bestaat dit karakter uit slechts drie rechte lijnen. Soms worden twee karakters evenredig naar grootte samengevoegd tot een nieuw karakter, dat een abstract idee vertegenwoordigt. Zo bestaat bijvoorbeeld het karakter voor het begrip helderheid [Chinees karakter] uit een combinatie van de twee karakters zon [Chinees karakter] en maan [Chinees karakter]. Het woord voor „goed” [Chinees karakter] is opgebouwd uit de karakters voor de begrippen vrouwelijk [Chinees karakter] en kind [Chinees karakter], hetgeen onthult welk een hoge waarde de oude Chinees aan het gezinsleven hechtte. De meerderheid der karakters bestaat echter uit de combinatie van een radicaal met fonetische tekens.

Wanneer u de Chinese karakters wat nader beschouwt, bemerkt u wellicht dat ze uit verschillende strepen zijn opgebouwd. Volgens W. Simon, in zijn boek How to Study and Write Chinese Characters bestaan er minstens vijftien verschillende strepen. Het aantal strepen waaruit een karakter bestaat, kan variëren van één tot wel vijfendertig of meer.

Het gebruik van een Chinees woordenboek

Aangezien men er meestal geen idee van heeft hoe een onbekend woord moet worden uitgesproken, is het maar het beste om daarvoor een woordenboek te raadplegen en er niet naar te gaan raden. Voor het rangschikken van de karakters in een woordenboek zijn een aantal systemen in gebruik. Het populairste systeem is dat waarbij de karakters op volgorde verschijnen van hun radicaal en het aantal strepen. Men zal dus eerst grondig bekend moeten zijn met het karakterschrift en het herkennen der radicalen.

De karakters in een woordenboek zijn dus, zoals gezegd, gerangschikt naar het radicaal dat ze bevatten en de radicalen zijn weer gerangschikt naar het aantal strepen, hetgeen kan variëren van één tot zeventien. Eerst moet u dus vaststellen welk radicaal van de 214 radicalen in het woord is opgesloten en dan hoeveel strepen dit radicaal telt. Ingewikkeld dat laatste? Wel, ook het vinden van het radicaal is lang niet altijd gemakkelijk, zodat de meeste woordenboeken tevens een lijst bevatten met de karakters waarvan de radicalen moeilijk te vinden zijn. Deze zijn gerangschikt naar het aantal strepen dat ze tellen.

Nog een probleem is dat sommige woorden wel uit twee of drie delen bestaan, die elk een radicaal vormen. Na een woord dus tevergeefs onder één radicaal-groep te hebben gezocht, zult u onder een andere radicaal-groep moeten gaan kijken. Het juiste radicaal vinden, wordt verder nog bemoeilijkt door het feit dat in de karakters de positie van het radicaal varieert. Soms bevinden ze zich rechts, een andere keer links, dan weer boven, onder, of soms precies in het midden van het karakterteken.

Hebt u eenmaal het juiste radicaal gevonden, dan telt u het aantal strepen in de rest van het karakter, aangezien alle karakters met hetzelfde radicaal gerangschikt zijn naar het aantal strepen dat ze buiten de strepen van het radicaal om tellen. Maar ook hierbij treden weer moeilijkheden op als één streep op twee strepen lijkt. Kortom, een woord opzoeken in een Chinees woordenboek is een tijdrovende bezigheid.

De gesproken taal

Buitenlanders die Chinees leren spreken, hebben vaak moeite met de zogenaamde tonen — buigingen van de stem, die dienen om het ene woord van het andere woord te onderscheiden. In de nationale taal van China, het zogenaamde Mandarijn, zijn vier tonen, te weten, de gelijkblijvende hoge toon, de gelijkblijvende lage toon, de stijgende toon en de afnemende toon, hoewel sommige autoriteiten ook nog een vijfde onderscheiden, de aanzwelling.a Maar in het Kantonnees, een dialect dat in Kanton en Hong Kong wordt gesproken, bestaan zelfs negen tonen. Het verschil tussen de ene en de andere toon is meestal erg klein en voor buitenlandse taalstudenten moeilijk te onderscheiden. Toch kan de geringste afwijking in de uitspraak soms een wereld van verschil betekenen. In het Mandarijn is bijvoorbeeld het woord „tsjoe³” het woord voor „heer”, terwijl het woord „tsjoe¹” gewoon „varken” betekent. En wanneer een buitenlander dus „tien tsjoe³” wil zeggen (”hemelse heer”, de uitdrukking waarmee de Chinese katholieken naar God verwijzen), kan het heel gemakkelijk gebeuren dat wanneer hij niet zeker is van de juiste toon, hij het over een „tien tsjoe¹” een „hemels varken” heeft, tot grote verbijstering of veel plezier van zijn Chinese luisteraar. Duidelijk dat een buitenlander die de taal leert, zijn gevoel voor humor zal moeten bewaren om zijn pogingen niet teleurgesteld op te geven.

Deze eigenaardigheid van de Chinese taal — een groot aantal woorden met een bijna gelijkluidende of identieke uitspraak — maakt het voor een buitenlander tot een zeer moeilijk te leren taal. Zo zijn er bijvoorbeeld in het Mandarijn 69 woorden die als i (kort) worden uitgesproken, waarvan 7 in toon 1 (gelijkblijvend hoog), 17 in toon 2 (gelijkblijvend laag), 7 in toon 3 (stijgend) en 38 in toon 4 (afnemend). Terwijl in het Nederlands twee verschillende woorden met een zelfde uitspraak — zoals wij en wei — tot de uitzonderingen behoren, komen dit soort van woorden in het Chinees buitengewoon veel voor. Bij het luisteren naar gesproken Chinees moet men dus altijd nauwgezet op het verband letten om de betekenis van de gebruikte woorden te kunnen vaststellen.

Zoals men in een groot land als China mag verwachten, spreken de mensen in de diverse delen van het land heel wat verschillende dialecten. In bepaalde streken, vooral in het zuiden, kan het voorkomen dat een reiziger in dorpjes op slechts enkele kilometers afstand van elkaar totaal verschillende dialecten aantreft. Bepaalde dialecten lijken op elkaar, hetgeen bijvoorbeeld met alle noordelijke het geval is, terwijl andere zelfs in de klank geen enkele overeenkomst vertonen, wat het geval is met het Kantonnese en het Sjanghai-dialect. Deze twee dialecten zijn volkomen verschillend, niet alleen wat hun woordenschat, maar ook wat de uitspraak van de diverse karakters in de geschreven taal betreft. Bovendien zijn er ook dialectwoorden die slechts gesproken worden, maar geen geschreven vorm bezitten. Ja, zonder de geschreven taal zouden de mensen in de verschillende delen van China grote moeite hebben elkaar te begrijpen. Gelukkig en verbazend echter lezen ze, ongeacht hun wijd uiteenlopende dialecten, allemaal één taal: het geschreven Mandarijn. Hetgeen betekent dat, afgezien van de Mandarijn-sprekende personen, alle Chinezen een andere taal spreken dan zij lezen of schrijven. Dus al kunnen twee Chinezen elkaar dan niet verstaan, schriftelijk kunnen ze altijd contact met elkaar onderhouden.

Hervormingspogingen

Omdat de Chinese taal zo moeilijk te leren is, vooral voor buitenlanders, zijn er in modernere tijd herhaaldelijk pogingen ondernomen om de taal door verschillende maatregelen te vereenvoudigen. Sommigen zijn voor een vereenvoudiging der karaktertekens — zoals communistisch China heeft doorgevoerd — zodat deze gemakkelijker geleerd kunnen worden. Maar deze poging had niet de steun van de nationalistische regering op Taiwan, noch van de conservatief-gezinde en oudere Chinezen. Anderen hebben het schrift trachten te romaniseren, door de karakters door Romaanse lettertekens te vervangen. De eersten die zich hiermee bezig hebben gehouden, waren de katholieke zendelingen die ten tijde van de Ming-dynastie (1368-1644 G.T.) naar China kwamen. Maar de lectuur die zij in geromaniseerd schrift schreven, werd slechts door hen zelf gelezen. In de negentiende eeuw waren er zendelingen van de christenheid die de bijbel in een aantal dialecten, zoals het Soetsjow, Sjanghai, Ningpo, Amoy en het Kantonnees, in geromaniseerde letters vertaalden. In 1867 publiceerde de Engelse geleerde T. F. Wade zijn eigen geromaniseerde systeem, dat onder schrijvers van Chinese leer- en woordenboeken een breed terrein van gebruik heeft gevonden.

Daarna publiceerde de Chinese regering in 1918 een verzameling van veertig fonetische symbolen om de lezers te helpen de karakters juist uit te spreken. Deze worden naast de karakters gedrukt, zonder ze te vervangen. Dit fonetische systeem vindt slechts toepassing als hulp bij de uitspraak en is geenszins bedoeld om de plaats van de karakters te gaan innemen.

In 1934 werd een gelatiniseerd Chinees alfabet gepubliceerd, gebaseerd op een tamelijk eenvoudig systeem zonder poging om de bijzondere tonen van de woorden aan te duiden. Het gaf dan ook aanleiding tot het maken van veel vergissingen en verwierf onder het volk weinig populariteit. Sindsdien is het volledig in de vergetelheid geraakt. Ook in communistisch China heeft men pogingen ondernomen de Chinese taal te latiniseren, maar deze maatregel bevindt zich nog vrijwel geheel in het experimentele stadium.

Toekomstige vooruitzichten

Hoewel men dus al herhaaldelijk heeft geprobeerd de Chinese taal te vereenvoudigen of zelfs een alfabetisch systeem in te voeren, zijn zulke pogingen tot dusver op weinig succes uitgelopen. Eigenlijk is het vooral de reeds genoemde eigenaardigheid van het Chinees — zoveel woorden met een soortgelijke of zelfs volkomen gelijke uitspraak — waardoor het zo moeilijk is deze taal helder en nauwkeurig in alfabetisch schrift te noteren. Bovendien zou het natuurlijk een geweldige opgaaf zijn de reusachtige hoeveelheid klassieke literatuur die er in het Chinees bestaat, in geromaniseerde letters over te zetten, om nog maar te zwijgen van de 800.000.000 mensen die dan op de nieuwe methode onderwezen zouden moeten worden! Ten dele zal dit wellicht ook verklaren waarom de Chinese bevolking nog steeds met het gebruik van hun zeer moeilijke taal tevreden is en zij hun kinderen urenlang bezig laten zijn met het overschrijven, opzeggen en herhalen van de duizenden karakters die men moet kennen om te kunnen lezen.

Denkend aan de honderden talen die in de diverse delen van de aarde gesproken worden, is het niet moeilijk in te zien dat deze verschillende talen verdeeldheid hebben gebracht, waardoor de onderlinge communicatie op aarde zeer is belemmerd. Men hoeft slechts naar een vreemd land te reizen waarvan men de taal niet kent, om te beseffen hoe hopeloos frustrerend het kan zijn wanneer mensen elkaar niet begrijpen.

In het belang van de vrije communicatie onder alle mensen zou het stellig een grote zegen zijn wanneer alle mensen één gemeenschappelijke taal zouden spreken. Maar hoe zal dat ooit mogelijk zijn in een wereld die in toenemende mate nationalistisch wordt en verdeeld raakt?

Gelukkig is deze taak, hoe onuitvoerbaar ze de mens ook mag lijken, voor de Schepper van de mens, Jehovah God, niet onmogelijk. Het is zelfs zijn uitdrukkelijke wil dat in de nabije toekomst alle mensen verenigd zullen zijn onder de rechtvaardige en volmaakte regering van Zijn koninkrijk in de handen van zijn Zoon Jezus Christus. Dan kunnen we met alle reden de hoop koesteren de gehele mensheid één taal te zien spreken, een taal waarin men zijn gedachten en gevoelens op volmaakte wijze onder woorden kan brengen.

[Tabel op blz. 21]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

CHINESE KARAKTERS MET ALFABETISCH AANGEGEVEN UITSPRAAK EN NEDERLANDSE VERTALING

Jech​¹ Ho​² Hoea​² sjich​⁴ wo​³ ti​¹

Je- ho- vah is mijn

moech​⁴ jech​³ wo​³ bich​⁴ poe​¹ tsych​⁴

her- der. Mij zal niets ont-

tsjieo​¹ far​² Sjych​¹ pian​¹ 23:1.

bre- ken. Psalm 23:1.

[Voetnoten]