De muziek van veel landen

ER IS vaak gezegd dat muziek een internationale taal is. Het bewijs hiervan is de volksmuziek over de hele wereld. Men behoeft niet in het land van haar herkomst te wonen om ervan te kunnen genieten. Mensen kunnen heel goed genieten van de muziek van andere landen dan hun vaderland, en vaak gebeurt dit ook. Het kan een verrukkelijke ervaring zijn de muziek van andere landen te leren kennen.

In elke streek van onze aarde waarheen u zou reizen, zou u ontdekken dat iedere natie of bevolkingsgroep haar eigen kenmerkende liederen en dansen heeft. Elk van deze heeft haar eigen „accent” aan de „taal” der muziek gegeven. En dit „accent” is over het algemeen zo kenmerkend dat iemand van een bepaald lied of bepaalde dans het land van herkomst kan vaststellen, ongeveer net zoals hij de nationaliteit van een buitenlander uit zijn accent kan opmaken.

De meeste volksmuziek werd niet door beroepscomponisten samengesteld. Een deel ervan heeft duizenden jaren lang bestaan. In vroeger dagen werden door muzikale mensen bepaalde melodieën gemaakt die van generatie op generatie werden overgeleverd. De woorden van de liederen handelden over liefde, vrede, oorlog, drinken, denkbeeldige personen en grappige voorvallen. De mensen dansten dan op de melodieën en elke groep ontwikkelde haar eigen stijl.

Wanneer er dan bij feestelijke gelegenheden mensen op dorpspleinen, in huizen of rond kampvuren bijeenkwamen, zongen en dansten zij op muziek die hun door hun voorouders was overgeleverd. Vanzelfsprekend droegen de topografische omstandigheden en het klimaat van hun land alsook hun geschiedenis, taal, gewoonten en temperament tot de vorming van hun liederen en dansen bij. Dit zijn bovendien de dingen waardoor de volksmuziek van elke groep haar eigen „accent” kreeg dat kenmerkend is voor deze groep.

De muziek van Europa

Veel van de mooiste muziek van de westerse wereld werd in Europa voortgebracht. Vanaf de zeventiende eeuw heeft een groot aantal componisten een enorme hoeveelheid instrumentale en vocale muziek geschreven. Voor hun orkestmuziek waren veel snaarinstrumenten alsmede blaas- en slaginstrumenten nodig. Hun prachtige concerten werden gekenmerkt door een solo-instrument met een orkest als begeleiding. Ook waren er ontroerende werken waarvoor een groot zangkoor te zamen met een orkest nodig was.

Europa is bekend om zijn opera’s. Terwijl het muziekdrama op een toneel wordt opgevoerd, compleet met enscenering en kostuums, wordt de vertoning roerender en aangrijpender gemaakt doordat de woorden gewoonlijk gezongen in plaats van gesproken worden. Een orkest dat de zangers begeleidt, verhoogt het dramatisch effect. Operettes hebben net als opera’s een intrige, maar de tendens is luchtiger en de muziek is vrolijk.

Oratoriums zijn in dit deel van de wereld begonnen. Deze composities handelen doorgaans over bijbelse geschiedenis. Er worden geen toneelrekwisieten en kostuums gebruikt. Solisten zingen de diverse partijen en er wordt gebruik gemaakt van een koor en orkest. G. F. Händel schreef belangrijke bijbelse oratoriums over Jozef en zijn broers, Israëls bevrijding uit Egypte, Jozua, Debora, Jefta, Simson, Saul, Salomo, Athalia, Belsazar en de val van Babylon, Esther en de Messías. In vele van deze aangrijpende meesterwerken komt de goddelijke naam Jehovah voor.

Soms groeven deze componisten in de schatkamer van Europese volksmuziek. Zij maakten dan rechtstreeks van een volkswijsje gebruik of componeerden een melodie met de karakteristieke kenmerken van de volksmuziek van de een of andere natie. Aan het begin van hun compositie gaven zij vaak aan dat ze in de stijl van de muziek van een bepaald land was geschreven.

Wat de volksmuziek van Europa betreft, de meest kenmerkende is die van Spanje. De Moorse bezetting van dit land van de achtste tot de vijftiende eeuw G.T., alsmede de invloed van de zigeuners, hebben hun stempel op de Spaanse muziek gedrukt. Er bestaat wellicht geen ander volk dat zoveel verschillende soorten dansen heeft als de Spanjaarden, maar toch hebben al die dansen dat Spaanse „accent” van vitaliteit. Tot dit „accent” dragen de instrumenten bij die door hun volksmusici worden gebruikt, namelijk de gitaar, de tamboerijn en de castagnetten met hun klepperend geluid.

Van de westerse muziek van Europa zou men kunnen zeggen dat ze voornamelijk door de Duitse muziek wordt vertegenwoordigd. Ze beklemtoont de opgewekte majeurklanken en is rijk aan harmonie. Italiaanse muziek is over het algemeen melodieuzer dan de Duitse, en veel lichter. De volksmuziek van de Fransen is ook heel melodieus; in hun muziek valt de nadruk echter gewoonlijk meer op het ritme.

Het oosterse tintje in de Europese muziek komt vooral duidelijk in die van Rusland aan den dag. Het is heel goed mogelijk dat dit aan de invloed van de Mongolen is toe te schrijven, die dat land in de dertiende eeuw onder de voet liepen. Ook hebben de beroving en uitbuiting van het volk onder de despotische tsaren er ongetwijfeld toe bijgedragen de Russische muziek haar droevige mineurtoon te geven. Bovendien hebben de lange, sombere winters daar tot dit melancholieke „accent” bijgedragen.

Van de Scandinavische muziek zou men kunnen zeggen dat ze zo ongeveer tussen die van de Duitsers en die van de Russen in ligt. Finse muziek schijnt een oosters tintje over zich te hebben. Volksmelodieën van Denemarken en Nederland lijken vaak heel veel op de Duitse volksmuziek. Poolse volksmuziek vertoont zowel Russische als Franse invloeden.

Tegenwoordig zijn het gewoonlijk de Europese plattelandsbewoners die niet slechts naar hun volksmuziek luisteren maar ze ook zingen en erop dansen. De stadsbewoners gaan liever naar concertzalen en luisteren liever naar muziek op de radio.

Dat Latijnsamerikaanse „accent”

Latijnsamerikaanse muziek is een combinatie van Spaanse, Afrikaanse en, naargelang van het land, inlandse Indiaanse muziek. In deze muziek is de Afrikaanse invloed speciaal merkbaar door het veelvuldiger gebruik van trommels en de krachtige nadruk op het ritme en op afwisseling in ritme. Voorbeelden van deze kenmerken vindt men in dansen als de conga, rumba, samba en beguine. Deze en ook bepaalde andere dansen hebben een duidelijk ritme waarop krachtig de nadruk wordt gelegd door trommels en andere slaginstrumenten. Juist hierdoor wordt deze muziek zo pakkend en wordt men ertoe gebracht erop te willen dansen.

Van de Latijnsamerikanen zijn er velen die graag voortdurend muziek horen — luide muziek. Het is dus niet ongewoon als zij de hele dag door en tot diep in de nacht muziek op de radio aan hebben staan, liefst zo hard mogelijk. Cafés met juke-boxen en winkels met radio’s vermeerderen het geluid dat in een groot deel van de omgeving te horen is. Bij gezellige gelegenheden huurt men wel een orkestje of wordt er door een grammofoon op volle geluidssterkte muziek ten gehore gebracht. Smaken verschillen natuurlijk. In sommige streken zullen de mensen een gitaar of accordeon pakken en voor hun eigen muziek zorgen, waarop zij samen zingen of dansen.

Muziek van Afrika

Afrikaanse muziek wordt voornamelijk gebruikt om zang en dans te begeleiden. Op dit continent is veel verschil van zangstijl. In sommige streken zingt men met een nasaal, hoog geluid en met veel kleurrijke verfraaiingen van de melodische lijn; deze muziek is doorgaans zonder harmonie. Het begeleidende ritme is niet erg ingewikkeld. Er worden evenwel in sommige delen van Afrika ook eenvoudige melodieën uit volle borst gezongen. Hiermee gaat echter ook harmonie gepaard. Ze hebben een zeer ingewikkeld ritme, ja, zelfs worden vaak verscheidene ritmen tegelijkertijd gebruikt. Ritme is het meest kenmerkende element van een groot deel van de Afrikaanse volksmuziek.

Een in Tanzania, Afrika, verschijnende krant bevatte een weerlegging van de bewering dat de Tanzaniërs niets te maken zouden hebben met de moderne „soul”-muziek ’omdat ze westers en gedegenereerd is’. De schrijver betoogde daarentegen: „Soul is een dans die in Afrika is ontstaan. . . . De negerbevolking heeft uit haar negro-spirituals de soul ontwikkeld tot wat ze nu is.” Volgens deze schrijver „kan geen enkele blanke artiest soul zingen zoals een neger dat doet”.

De voornaamste Afrikaanse muziekinstrumenten zijn trommels. Vaak zijn dit niet veel meer dan tonvormige instrumenten die aan één kant met dierehuid zijn overtrokken. Andere instrumenten die onder de inheemse bevolking van Afrika populair zijn, zijn de xylofoon, muziekbogen, de harp en blaasinstrumenten zoals rieten fluiten en trompetten van horens van dieren.

De ijle muziek van het oosten

Bij de oosterlingen worden evenveel verschillende soorten muziek aangetroffen als er natiën zijn. De muziek uit dit deel van de wereld onderscheidt zich bovenal door haar ijlheid. Westerlingen klinkt ze misschien nogal vreemd in de oren omdat in deze muziek kwarttonen en zelfs nog kleinere intervallen voorkomen. Wat het ritme van deze muziek betreft, dit is soms ingewikkelder dan enig ritme dat in westerse muziek wordt aangetroffen. Over het algemeen kent de oosterse muziek geen akkoorden en harmonie. Concerten worden meestal door solisten met hun eigen begeleider gegeven, of door groepjes van drie, in plaats van door groepen van een honderdtal musici, zoals de westerse symfonieorkesten. Oosterse muziek is in India zeer hoog ontwikkeld.

De volksmuziek van de oosterlingen is heel anders dan hun cultuurmuziek. De cultuurmuziek is echter meer representatief en beter bekend. Optredende artiesten van klassieke Indiase muziek moeten zowel componisten als musici zijn. Improvisatie (echter uitsluitend volgens bepaalde regels) is de voornaamste prestatie van de musicus.

Oosterse muziek houdt, naar men gelooft, verband met hetgeen de volken hebben meegemaakt en is nauw verwant aan hun godsdienst, hun filosofieën en zelfs aan magie. Tot de instrumenten die in het oosten worden gebruikt, behoren snaarinstrumenten zoals de sitar, waarop met een stuk ivoor of metaal — plectrum genaamd — getokkeld wordt, en diverse op een herdersfluit gelijkende fluitinstrumenten alsmede verschillende soorten trommels.

Amerika’s muzikale taaleigen

Wat is Amerikaanse volksmuziek? Ze is een mengelmoes van vele soorten muziek, evenals de Amerikaanse bevolking een mengelmoes is van volken van allerlei nationaliteiten. Er is geen twijfel over de fundamentele Europese invloed. De gevarieerde „accenten” van Europa’s volksmuziek vindt men in vele Amerikaanse liederen en dansen terug. Men kan zelfs van tijd tot tijd sporen van oosterse invloeden horen.

In het oog springend is de negerinvloed, vertegenwoordigd in de negro-spirituals, in de „blues” en in de jazzmuziek met hun sterke syncopering ofte wel accentuering van de opmaat en een bepaald soort van harmonie waarin gebruik gemaakt wordt van de zogenoemde kleine of halfverminderde septime-akkoorden. Amerikaanse negermuziek ontleent haar voornaamste inspiratie aan Afrika, zoals door de tevoren aangehaalde Tanzaanse schrijver werd opgemerkt.

In grote Amerikaanse steden gaan muziekliefhebbers naar concertzalen om evenals de Europeanen naar muziekuitvoeringen van symfonieorkesten te luisteren. Zij vullen deze zalen tot de nok toe om te kijken en luisteren naar uitvoeringen van volksmuziek en naar artiesten uit Rusland, Afrika, Mexico, India, de Filippijnen en andere landen wanneer dezen naar Amerika reizen. In hun vrije uren luisteren velen naar opnamen van alle soorten van muziek op stereofonische geluidsweergaveapparaten of op FM-radiozenders.

De belangrijkste Amerikaanse vorm van populaire muziek is tegenwoordig „rock ’n’ roll”. Opnamen van deze muziek worden bij miljoenen verkocht. Ja, de opnameïndustrie van degelijke muziek in de Verenigde Staten maakt thans zelfs een crisis door, daar ze met financieel verlies werkt, terwijl ’rock ’n’ roll’-muziek ontzaglijk populair is.

In wezen zou men kunnen zeggen dat ’rock ’n’ roll’ ritmisch sterk maar melodisch zwak is. Dit ritme, gepaard aan de lyrische poëzie ervan, maakt dat deze muziek opstandige jongeren zo aanspreekt. Veel ’rock ’n’ roll’-liederen moedigen tot drugverslaving aan, en men heeft aangetoond dat deze muziek ook een voorname rol speelt in verband met seksuele immoraliteit. Niet alleen in Amerika maar ook in veel andere landen zijn de jongeren gek op de nadrukkelijke ’beat’ van deze muziek.

Amerikaanse muziek omvat ook de zogenaamde „Western”- of cowboymuziek, een specifiek Amerikaanse soort van volksmuziek. De ontwikkeling hiervan viel samen met de kolonisatie van het westelijk deel van de Verenigde Staten. Deze liederen hebben het cowboyleven in het „wilde westen” en de geschiedenis van deze streek tot onderwerp. Deze muziek voor zang en dans is ontzaglijk populair.

Iemands eigen smaak op het gebied van muziek is in aanzienlijke mate afhankelijk van de omgeving waarin men opgroeit en van de soort van muziek die men altijd om zich heen gehoord heeft. Als iemand er echter genoeg tijd voor afneemt om naar bepaalde muziek van andere mensen te luisteren, zal hij bemerken dat ze fascinerende kenmerken heeft. Ook zal hij opmerken dat er interessante dingen over de levenswijze van mensen in andere delen van de wereld door worden weerspiegeld.