„Help! Afval nodig!”

Door Ontwaakt!-correspondent in West-Duitsland

TE WEINIG afval? In een tijd waarin de mensheid wordt bedreigd door een lawine van afval? Op het ogenblik wordt het volume van de Duitse „afvalberg” geschat op ongeveer 200 miljoen kubieke meter. Met die hoeveelheid zou een gebied van 2000 vierkante kilometer met een tien centimeter dikke laag kunnen worden bedekt.

Het afvalprobleem is internationaal. Engeland, Frankrijk en Nederland hebben reeds ministeries gevormd voor het behoud van het milieu. De voormalige Amerikaanse senator J. Tydings, van de staat Maryland, gaf als zijn mening te kennen dat er voor een periode van vijf jaar $4.000.000.000 voor het verwerken van afval gereserveerd zou moeten worden.

Hoe is het dan in vredesnaam mogelijk dat iemand een noodkreet zou laten horen om afval? Natuurlijk, op de meeste plaatsen heeft men geen behoefte aan nog meer afval; daar is reeds teveel. Maar er zijn gebieden waar inderdaad de roep weerklinkt: „Help ons! Wij hebben afval nodig!”

Ongeveer veertig jaar geleden ontdekte de Nederlandse regering de waarde van afval voor de landbouw. De gemeente Den Haag was al bezig met het ontwerpen van een duur project voor verbranding van stadsvuil; de regering bewoog de stad er echter toe deze plannen op te geven en in plaats daarvan het Haagse stadsvuil tot compost te gaan verwerken. Dit compost bleek zo waardevol voor de landbouw, dat I. R. Teensma uit Amsterdam opmerkte: „In Nederland is de vraag naar afval zo groot, dat slechts aan de helft kan worden voldaan.”

In andere landen bestaat er een soortgelijke situatie. In Zwitserland werd in 1971 het aan bod van uit afval verkregen compost verre overtroffen door de vraag, en in Duitsland was de vraag zo groot dat men problemen had om genoeg compost te krijgen voor de terreinen van de Olympische Spelen in München. Berichten uit de omgeving van Blaubeuren, in de omgeving van Ulm, waar een composteringsbedrijf is gevestigd, geven een indruk van het probleem: „Wij hebben niet genoeg afval [in de omgeving] om aan de vraag van onze klanten naar stadsvuilcompost te voldoen.”

Verwijdering van afval

Voor de verwijdering van afval gebruikt men in het algemeen drie methoden: het deponeren op land of in water, verbranding en verwerking tot compost. De vraag naar stadsvuilcompost geeft te kennen dat deze vorm van verwijdering of, beter gezegd, deze vorm van gebruik, interessante mogelijkheden biedt. Wat is stadsvuilcompost en hoe wordt het bereid?

Het beste voorbeeld van de bereiding van compost waarbij plantaardig en dierlijk materiaal langzaam tot ontbinding overgaan, kan men in de bossen vinden. Bladeren, denneappels, droge takken, enz., vallen op de grond. Op de bosbodem zijn ontelbare schepselen, van aardwormen tot micro-organismen, bezig met het verteren van dit materiaal. Ongeveer 90 percent van het afval passeert door het spijsverteringsstelsel van wormen, en wordt daar omgevormd tot een goed verwerkbaar compost, dat dan door andere organismen nog verder wordt ontbonden. Bacteriën en schimmels dragen zorg voor deze verdere afbraak van het „bosafval”, waardoor uiteindelijk de bodemverrijkende humus ontstaat. Dit natuurlijke proces verloopt natuurlijk te langzaam om bij de bereiding van stadsvuilcompost toepassing te vinden.

Wat men nodig heeft om aan de vraag te kunnen voldoen, is „snelle” compostering. Maar hoe wordt dat bereikt? Hoe kan uit vuilnis aangenaam ruikende tuinaarde en zelfs biggenvoer worden gemaakt? Laten wij een composteringsbedrijf eens wat meer van nabij gaan beschouwen.

Een composteringsbedrijf

De binnenkomende afvalwagens storten hun inhoud in een schacht. Een transportband brengt daarop het afval in een raspmachine. Deze machine verkleint glas, hout, plastic en papier tot stukjes met een middellijn van ongeveer drie centimeter. Grotere voorwerpen zoals conservenblikken, blijven in de raspmachine achter. Uit het materiaal dat door de rasp is gegaan, worden met behulp van een magneet alle metaaldeeltjes verwijderd.

Vervolgens gaat het mengsel door de brekerwals. Daar wordt het afval tot minuscule deeltjes verpulverd. Vervolgens wordt er rioolslib aan toegevoegd. Het rottingsproces, bevorderd door het slib, vindt nu plaats in hoge bakken. In deze bakken worden de zuurstof- en vochttoevoer automatisch geregeld, zodat micro-organismen in het afval onder optimale omstandigheden hun werk kunnen doen. Het koolzuurgas dat zich ontwikkelt, wordt afgevoerd. Bij de verwerking van het afval volgens dit systeem, ontstaat geen hinderlijke stank.

Daar vooral rioolslib een extra gevaarlijke bron van ziektekiemen is, zou men zich kunnen afvragen wat er gedurende het composteringsproces met deze gevaarlijke organismen gebeurt. Reeds de eerste dag ontwikkelt zich in de bovengenoemde grote bakken een temperatuur van 80 tot 85 °C. Bij deze temperatuur sterven ziektekiemen. En de schadelijke organismen die nog niet door de warmte zijn gestorven, worden door andere bacteriën vernietigd. Zelfs de taaie Bacillus anthracis wordt vernietigd. Het resultaat is dus een zuivering van het gevaarlijke rioolslib.

Wat gebeurt er met het glas in het afval? Volgens Dr. Spohn in Heidelberg, ondergaat verpulverd glas gedurende het rottingsproces ook een afbraak. De stukjes glas verliezen als gevolg van de werking van de micro-organismen hun scherpe kanten. In een folder van het composteringsbedrijf in Blaubeuren staat: „Stukjes glas en dergelijke worden niet uitgesorteerd! Ze worden opgenomen in het verwerkingsproces en komen als volledig onschadelijk materiaal te voorschijn.”

Na een gisting van ongeveer twee weken wordt het dan ontstane compost uit de bakken genomen, waarna men het ongeveer een maand lang laat liggen, zodat het kan navergisten. Het resultaat is een zeer goed compost waarin de oorspronkelijke afval volledig is verteerd. Het compost ziet er uit als prima tuinaarde en is vrij van schadelijke bacteriën.

De waarde voor planten en varkens

Hoewel stadsvuilcompost geen meststof is, werkt het wel als bodemverbeteringsmiddel en vergroot het het vermogen van de grond om lucht, vocht en warmte vast te houden. Als de bodem meer lucht vasthoudt, kunnen de microbische levensprocessen die zich in de grond voltrekken, toenemen en blijven bestaan. Bij juist gebruik kan stadsvuilcompost de gezondheid en produktiviteit van de grond verbeteren en op peil houden.

Op zulke, met compost verrijkte grond, groeien goed-smakende, gezonde groenten. Gewassen die in deze grond verbouwd worden, zijn veel beter beschermd tegen ziekten. Ze zijn zo gezond dat ze zonder gebruik van insekticiden verbazingwekkend resistent tegen parasieten zijn. Zo hadden bijvoorbeeld op proefvelden aardappelplanten niet noemenswaard van coloradokevers te lijden. Uit onderzoekingen is nu gebleken dat parasieten in de regel slechts zieke planten aantasten.

Maar wat heeft afval nu met biggenvoer te maken? In Nederland, Zwitserland en Duitsland gebruikt men compost onder andere ook als voer, speciaal voor jonge biggen. In 1966 werd in Nederland meer dan 1300 ton compost als voer gebruikt. Veel landen betrekken voor dit doel compost van het bedrijf in Blaubeuren. Dit „biggencompost” is geen compleet voedingsmiddel, maar een belangrijke aanvulling op het dieet, dat waardevolle voedingsstoffen bevat.

Bij een analyse van dit voedingsmiddel heeft men meer dan veertig micro-organismen aangetoond die van waarde zijn voor de ingewanden. Ook bevat het hormonen, vitaminen en enzymen, die niet in de normale voedingsmiddelen noch in zure melk worden aangetroffen. Uit berichten van veehouders blijkt dat een aanvulling van het dieet met „biggencompost” gedurende een periode van vier weken, het geregelde gebruik van staalinjecties en het toedienen van antibiotica overbodig maakt, dat diarree uitblijft en wormen worden voorkomen.

Een dringende vraag

In plaats van afval en rioolslib als hinderlijk vuil te bezien, moedigen sommige regeringen de bewaring en het gebruik ervan als grondstofmateriaal aan. In de landbouw heeft het machinetijdperk reeds lang zijn intrede gedaan, waarom dan geen machines gebruiken om de omzetting van afval in een waardevol produkt voor de landbouw, te versnellen?

Nederland produceert jaarlijks bijna 200.000 ton compost. Ook de compostbedrijven in andere landen, zoals Duitsland, Frankrijk, Italië en Zwitserland, zijn succesvol gebleken. Sommige bedrijfsleiders van compostbedrijven zijn van mening dat veel meer afval voor nuttig gebruik tot compost zou kunnen worden verwerkt, vooral om als bodemverbeteringsmiddel dienst te doen.

Tot nu toe heeft het altijd het eenvoudigst en het goedkoopst geleken afval naar een stortplaats te brengen. Maar de afvallawine neemt steeds meer in omvang toe terwijl de stortingsmogelijkheden afnemen, om nog maar niet te spreken over de gevaren die een vuilstortplaats voor het leefmilieu en het grondwater met zich brengt. Zo wordt men dus op steeds meer plaatsen geconfronteerd met de indringende vraag: Zal ons afval eenvoudig hinderlijke of zelfs gevaarlijke vuilnis blijven, of zullen wij het gaan gebruiken voor de bereiding van een waardevol produkt?