De staartmees — een verbazingwekkende architect

Door Ontwaakt!-correspondent op de Britse Eilanden

HET was een van die warme, windstille dagen waarop de lucht zwaar is van de geur van meibloesem. Ik zat aan de traagstromende rivier te kijken hoe de forellen naar een dansende wolk eendagsvliegjes hapten.

Toen trok een getjiep in de bomen mijn aandacht. Daarboven, in de overhangende takken van de oude beuk, zat een troep staartmezen. Ik herinnerde mij hoe ik op een koude maartse dag toevallig een paartje van deze mezen had aangetroffen dat bezig was met het bouwen van hun bewerkelijke koepelvormige nest. Het bevond zich in een gaspeldoorn ongeveer achthonderd meter stroomafwaarts.

Architecten aan het werk

Terwijl ik toekeek, brachten zowel het mannetje als het wijfje bouwmaterialen in het nest, dat zich ongeveer 1,5 meter boven de grond bevond. De staartmees is een verbazingwekkende architect, want het met zorg afgewerkte nest is een van de schitterendste bouwseltjes die iemand ooit te zien kan krijgen. Het wordt gebouwd door een vogeltje dat slechts 14 centimeter lang is. Meer dan de helft van die lengte komt bovendien nog voor rekening van de staart. Het nest is slechts iets langer dan de vogel en lijkt op het eerst gezicht op een bal korstmos.

Voor de mezen was het, nadat ze de beginconstructie klaar hadden, nog twee weken hard werken geblazen. Wat waren ze druk in de weer met het invoegen van korstmos, dierenhaar en spinrag, terwijl ze geduldig voortbouwden aan hun ovale, koepelvormige nest met zijn vlieggat dicht bij de top! Ik wist dat het klaar zou zijn wanneer in april en mei de tijd voor het leggen van de eitjes zou zijn aangebroken.

Bij het bouwen van een nest vormen sommige vogels eerst het geraamte, en dit bekleden ze dan later met veren. Maar staartmezen gaan anders te werk. Zij beginnen met de bodem en terwijl de wanden vorderen, voltooien ze tegelijkertijd het nest, waarbij ze van binnenuit werken. Wanneer dus de bouw tot het dak is gevorderd en het laatste stukje korstmos wordt ingepast, is het inwendige al gereed voor de gewoonlijk acht tot twaalf eitjes. De eitjes zijn wit met roodbruine spikkeltjes.

Na 16 dagen broeden, wat voornamelijk door het wijfje wordt gedaan, komen de jongen uit, die 14 dagen later het nest zullen verlaten. De meeste nesten bevatten acht tot tien jongen en de vraag zou kunnen rijzen hoe het ze lukt om allemaal evenveel voedsel te krijgen, want als ze de ouders horen naderen, kunnen er slechts twee hun kopjes door het vlieggat steken. Het is altijd een heel gevecht om bij het vlieggat te komen, en wanneer de gelukkigen hun bekjes naar buiten weten te steken, handhaven ze zich daar totdat ze genoeg hebben. Dan laten ze zich terugvallen en dringen twee anderen naar voren. En zo gaat dat de hele dag door.

Het nest van dichtbij bekeken

Enkele jaren geleden heb ik in het begin van de winter, lang nadat het nestelen was afgelopen, een oud staartmezennest uit een struik gehaald en het op mij genomen eens te tellen met hoeveel veertjes het bekleed was. Ik kwam erachter dat het er wel 2400 waren en daar ze in een gebied met een straal van verscheidene honderden meters waren verzameld, moeten de vogels dagenlang vele kilometers hebben gevlogen voordat het nest klaar was.

Als de jonge vogels groeien, wordt het nest bijzonder vol. Maar nu gaat het bij de bouw gebruikte spinrag zijn nut bewijzen. Het inwendige zet uit en de korstmossen komen onder grote spanning te staan, maar vanwege de elasticiteit van de fijne, sterke draden van het erdoor geweven spinrag zullen ze niet openbreken. Waartoe deze verbazingwekkende architecten uit de vogelwereld al niet in staat zijn! Werkelijk, dit is toch duidelijk weer een bewijs van de wijsheid van de Grootse Schepper.