Wanneer ontspanning averechts werkt
TEGENGESTELD aan wat sommigen denken, spreekt de bijbel er geen veroordeling over uit als men van het leven geniet. Jezus’ eerste wonder was een bijdrage tot de feestvreugde op een bruiloft waar hij de opgeraakte voorraad wijn aanvulde (Joh. 2:1-11). Dat Jezus vaak bij feestelijke gelegenheden aanwezig was, blijkt wel uit het feit dat zijn tegenstanders hem valselijk beschuldigden van vraatzucht en dronkenschap. — Matth. 11:19.
De Schrift moedigt aan er plaats voor in te ruimen van het leven te genieten. „Ik voor mij liet mij prijzend uit over de verheuging”, verklaart een wijs bijbelschrijver, „omdat de mens niets beters onder de zon heeft dan te eten en te drinken en zich te verheugen, en dat dit hem dient te vergezellen bij zijn harde werk gedurende de dagen van zijn leven die de ware God hem onder de zon heeft gegeven.” — Pred. 8:15.
Maar hoe gaat de zaak eruitzien als het najagen van vermaak en plezier buitensporige vormen gaat aannemen? Als plezier het hoogste doel in iemands leven gaat worden? In dergelijke gevallen levert spel niet de rust, verkwikking en verheuging op die men had gehoopt eruit te verkrijgen. In plaats daarvan kan het zowel de persoon zelf alsook anderen schaden.
Schade voor de persoon zelf
Velen drinken in hun vrije uren veel te veel alcohol. Het bijbelboek Spreuken bevat een heel beeldende beschrijving van de schade die hieruit voortkomt:
„Toon mij iemand die te veel drinkt, die het nodig vindt alle soorten gemengde drank te proberen, en ik zal u iemand tonen die er ellendig aan toe is en medelijden met zichzelf heeft, altijd moeilijkheden veroorzaakt en altijd klaagt. Zijn ogen zijn bloeddoorlopen, en hij heeft kneuzingen die vermeden hadden kunnen worden. Laat de wijn u niet verleiden, ook al heeft ze die rijke rode kleur en flonkert ze in de beker en laat ze zich zo vlot drinken. De volgende ochtend voelt u zich alsof u door een giftige slang bent gebeten. De vreemdste dingen zult u zien, en u zult niet helder kunnen denken of spreken. U zult zich voelen alsof u zich midden op de grote zee bevindt, zeeziek, heen en weer zwaaiend hoog in het want van een slingerend schip. ’Ik moet zijn geslagen’, zult u zeggen, ’ze moeten me een pak slaag hebben gegeven, maar ik herinner mij er niets van. Waarom kan ik maar niet wakker worden? Ik moet weer een glas wijn nemen.’” — Spr. 23:29-35, Today’s English Version.
Maar behalve de nadelige uitwerking van alcoholmisbruik zijn er nog veel meer manieren waarop personen hun lichaam kunnen schaden omdat zij te veel de nadruk leggen op plezier. Jon Nordheimer bericht in de New York Times: „Vrije tijd en toenemende welvaart voor de middengroepen hebben ervoor gezorgd dat steeds grotere aantallen Amerikanen een geestelijke wedergeboorte of lichaamsbeweging of puur sensatie zoeken door zich onder het mom van ontspanning bloot te stellen aan een bepaalde mate van gevaar.”
Dezelfde verslaggever voegt eraan toe: „Statistici van de Metropolitan levensverzekeringsmaatschappij berekenen dat ieder jaar bij benadering 10.000 Amerikanen sterven als gevolg van een met open ogen aangegaan risico dat buiten hun werk viel maar dat werd genomen uit zucht naar avontuur of plezier. En dat getal zal nog stijgen.”
Zij ’raken op vakantie overspannen’
Vrije tijd kan ook tot psychologische problemen leiden. Een artikel in het tijdschrift Parade (11 juni 1978) vangt aan met de vraag: „Waarom toch raken zoveel mensen overspannen op vakantie? Waar zit het in dat een vakantie net de stoot geeft tot een psychologische stoornis? Dr. Heinz Brokop, verbonden aan een psychiatrische kliniek in Innsbruck, wijt deze aandoeningen aan de eenzaamheid van vele vakantiegangers, de problemen van aanpassing aan een nieuwe omgeving, verveling, en de teleurstelling die volgt op een periode van vakantievoorbereiding. ’Ieder jaar’, verklaart hij, ’krijgen wij hier in Oostenrijk meer dan twee en een half miljoen vakantiegangers uit alle delen van de wereld, ogenschijnlijk toch voor hun rust en ontspanning. Maar ik word druk beziggehouden omdat maar al te velen helemaal geen rust vinden.’”
Het is duidelijk dat eenvoudig over vrije tijd te beschikken, nog niet gelukkig hoeft te maken. Bovendien brengen vele manieren waarop mensen hun vrije tijd doorbrengen, lichamelijke en geestelijke kwalen voort. Droevig genoeg zijn de nadelige gevolgen van vrijetijdsbezigheden vaak niet beperkt tot de schade die mensen zichzelf toebrengen.
Gevolgen voor anderen
Wat u met uw vrije tijd doet, is van invloed op anderen. Sta er een moment bij stil welke gevolgen het toerisme voor vele plaatsen heeft. Aangezien er voor toeristen hotels moeten komen, en zwembaden en kampeerterreinen, en wegen om dat alles bereikbaar te maken, hebben vaak de ecologie en economie van een bepaald gebied te lijden. De schrijver Guy Mountfort verklaart:
„Biologisch waardevol moerasland wordt drooggelegd, riviertjes worden omgeleid, onregelmatige omtrekken netjes rechtgetrokken en de natuurlijke plantengroei vernietigd of vervangen door decoratievere soorten van elders. Al gauw ziet het gebied er precies uit als ieder ander door de mens aangelegd toeristenoord — modern, doelmatig, met een kunstmatige vrolijkheid en zonder enige charme of eigen karakter. Hoewel er enige werkgelegenheid voor de plaatselijke bevolking wordt gecreëerd, worden gewoonlijk van elders vakmensen aangetrokken die zich niet blijvend zullen vestigen, en veel van de winst gaat naar buitenlandse investeerders of komt andere delen van het land ten goede.”
Vele vakantiegangers denken er heel licht over het landschap te ontsieren. Volgens Mountfort is op de Galápagos Eilanden de situatie al zo dat „honderden inscripties, sommige met letters van wel 30 centimeter hoog, vele rotsen en kliffen volledig hebben ontsierd”. Voeg hierbij de kwalijke gevolgen van gedachteloze vervuiling van lucht en water, het rijden onder invloed, en andere bewijzen van onachtzaamheid van genotzoekers, en het resultaat is een droevig stemmende zaak.
Hoe kunnen mensen vermijden in schadelijke uitersten te vervallen bij het zoeken naar plezier? Het volgende artikel zal enkele nuttige richtlijnen bieden.