Energietekorten — Wat kunnen wij eraan doen?
HOE zal het verwachte wereldtekort aan energie op u van invloed zijn? Staat het echt te gebeuren? Of is het maar een verzinsel? Zal deze toestand snel intreden? Of hoeven onze kinderen en kindskinderen zich er pas zorgen over te gaan maken?
In het afgelopen jaar zag de wereld zich onverwachts voor deze vragen gesteld. Energie werd plotseling voor miljoenen mensen een probleem van de eerste orde.
In Griekenland mochten automobilisten hun auto slechts om het andere weekeinde gebruiken. Tanzania voerde een rantsoenering van benzine in. Verscheidene uren in lange rijen voor benzinestations te moeten wachten, werd in Turkije, Ierland en de Verenigde Staten een normale zaak.
„Een benzinestation binnenrijden begint op het betreden van een slagveld te lijken”, schreef het tijdschrift Time in mei ’79. Gefrustreerd reed een man een 0,4 kilometer lange rij wachtende auto’s voorbij en hield met een pistool andere boze klanten op een afstand terwijl hij zijn tank vulde. Twee Newyorkse automobilisten vonden de dood in ruzies bij benzinestations. En enkele pompbedienden die het wel bijzonder zwaar te verduren hadden, gingen er zelfs toe over een vuurwapen bij zich te dragen om de vrede te kunnen handhaven.
Duizelingwekkende prijsstijgingen
Bij de schaarste kwamen in vele landen nog verbijsterende prijsstijgingen. Tegen het midden van 1978 betaalden automobilisten in Turkije meer dan driemaal zoveel voor benzine als zij nog maar een jaar daarvoor hadden betaald. De ƒ 1,50 per liter die zij betaalden, werd geëvenaard door Frankrijk, en in andere landen overschreed de prijs tegen het eind van 1979 zelfs de ƒ 2 per liter. Filippijnse automobilisten moesten ongeveer tweederde meer voor benzine betalen dan het vorige jaar, evenals de Amerikanen, die lange tijd met lage brandstofprijzen waren verwend. En tegen het einde van de zomer betaalden de Britten bijna 50 percent meer dan in januari van het afgelopen jaar. Zelfs in Japan, waar de prijzen al hoog waren, stegen ze nog ongeveer 40 percent in een jaar.
Vooral vrachtwagenchauffeurs kwamen in de knel, want de prijzen voor diesel hielden gelijke tred met die voor benzine. En uiteraard beïnvloeden dergelijke stijgingen in de transportkosten de prijs van praktisch alles wat u koopt.
Vooral de prijsstijgingen voor huisbrandolie over de hele wereld zijn verontrustend, omdat deze de grootste uitwerking op de armen hebben. Mensen kunnen het buiten een auto stellen, maar zij moeten kunnen stoken. Gerekend vanaf de winter ’78-’79 was de gemiddelde prijs voor huisbrandolie in de landen van de EEG (Europese Economische Gemeenschap) tegen de laatste herfst al met meer dan 60 percent gestegen en deze stijging zette zich nog voort. De Zwitsers en de Duitsers hadden tegen de vorige zomer al haast een verdubbeling van olieprijzen ondervonden, en naar verluidt hebben velen om deze reden hun vakantieplannen opgegeven.
In de Verenigde Staten schreef de New York Times over de toen reeds voor de winter ’79-’80 verwachte scherpe prijsstijging van de huisbrandolie: „Het gemiddelde gezin in de lagere inkomensklassen zal, als zij olie stoken (zoals de meeste gezinnen in het noordoosten doen, hoe ook hun inkomen ligt) hun stookkostenrekening met $400 of meer zien toenemen, wat een enorme financiële klap zal zijn.” Aangezien de verwarmingskosten voor winkels en bedrijfsruimten natuurlijk in dezelfde mate omhooggaan, maken ook de prijzen van voedingsmiddelen en andere levensbehoeften een zelfde stijging door.
Al deze prijsstijgingen drijven ontwikkelingslanden, waarvan vele toch al enorme schulden hebben, steeds verder in de richting van een bankroet, hetgeen onheilspellende consequenties voor de wereldeconomie zal hebben. Dringend noodzakelijke moderniseringsprogramma’s moeten worden vertraagd of stopgezet.
Door dit alles gaat de wereld steeds meer merken dat de beschikbare energie beperkt is. Is er iets dat wij persoonlijk kunnen doen om ten minste de uitwerking op ons eigen leven te verlichten en daardoor ook bij te dragen tot de totale energiebesparing?
Hoe u zuinig kunt zijn met energie
Het feit dat er over de hele wereld heel wat energie wordt verspild, laat zien dat er ook heel wat ruimte is voor bezuiniging. Volgens cijfers van de Wereldbank gebruikt de gemiddelde Amerikaan meer dan tweemaal zoveel energie als mensen in andere geïndustrialiseerde landen.
Natuurlijk kunnen sommigen het gevoel hebben dat het weinig zin heeft om te proberen spaarzaam te zijn met energie. Hoeveel zal het in feite uitmaken dat enkelen soberheid in acht nemen? Maar afgezien van wat anderen doen, kan het voor degene die bezuinigt, voordelen opleveren — niet alleen financiële besparingen, maar ook voordelen in termen van gezondheid en veiligheid.
Behalve dat iemand een zuiniger auto kan gaan rijden, kan er door degenen die energie willen besparen, nog meer worden gedaan. In iedere auto kan het brandstofverbruik verminderd worden. Een van de grootste verspillers is snelheid. Men beweert dat er wel een vijfde of meer aan benzine bespaard kan worden wanneer er 55 mijl per uur wordt gereden (89 km/h) in plaats van 70 mijl (113 km/h). En voor degenen die langzamer rijden, bestaat er nog een ander wezenlijk voordeel — veiligheid. Hoewel niet iedereen onderschrijft dat de vermindering van de maximumsnelheid in de VS tot 55 mijl in 1974 de enige reden was, stierven er in dat jaar ruim 10.000 mensen minder op de Amerikaanse snelwegen dan in 1973. Ook daalde het aantal verkeersdoden per 100 miljoen mijl (161 miljoen km) van 4,11 naar 3,52. In de Bondsrepubliek Duitsland, waar op de autobanen geen snelheidsbeperking geldt, ligt deze verhouding meer dan tweemaal zo hoog.
Bij de belangrijke energiebesparingen door zuiniger auto’s en lagere snelheden kunt u ook verder nog in allerlei kleine dingen benzine sparen. Hoewel elk op zich misschien maar weinig uitmaakt, kan het totale effect wel degelijk van betekenis zijn. Het lijstje op bladzijde 6 vermeldt een aantal van deze manieren om te bezuinigen.
Een andere methode om energie te besparen is de verwarming in huizen en kantoren in de winter niet te hoog te draaien en in de zomer de air-conditioning niet te laag te zetten. De voordelen liggen niet alleen op financieel vlak. „Een van de algemeenste oorzaken van ’kouvatten’”, zo schrijft Dr. Harry Johnson in Invitation to Health, „is dat er te hard gestookt wordt in huizen, winkels, kantoren, scholen en praktisch iedere andere ruimte waar mensen zijn.” Hij merkt op dat de erg warme en veel te droge lucht „ertoe bijdraagt dat de luchtwegen van de neus en keel uitdrogen en dat hun weerstand tegen infectie vermindert”. En wanneer men de thermostaat thuis een drie graden (Celsius) lager stelt, kan dat 35 tot 40 percent in de stookkosten schelen. Vaak zou de temperatuur nog wel lager afgesteld kunnen worden, als men binnen warmere kleren zou dragen.
Er zijn nog veel meer dingen die u kunt doen om op huisbrandolie te bezuinigen. De lijst op bladzijde 7 noemt er een aantal die met elkaar een flinke daling van uw rekening kunnen bewerken. Zo kan in vele huizen een goede isolatie op zich al de rekeningen met wel de helft doen verminderen.
Er staan ons veranderingen te wachten
Hoewel mensen heel veel kunnen doen op het gebied van bezuiniging, ontkomen wij er misschien toch niet aan dat de levensstijl waaraan velen gewend zijn, zal veranderen. Zullen zij ten slotte afstand moeten doen van de gezinsauto en moeten terugvallen op openbaar vervoer ten einde brandstof te sparen? Zullen zij gedwongen zijn te gaan besnoeien op hun onbekommerde gebruik van de air-conditioning, zullen zij ermee moeten ophouden het zwembad in hun achtertuin te verwarmen, en zullen de straten die nu zo vrolijk verlicht worden door neonreclame, schemeriger worden?
„Maar”, kunnen sommigen tegenwerpen, „wacht eens even. Voordat u ons nu al die arbeidsbesparende elektrische hulpmiddelen in de huishouding afneemt — hoe staat het met andere energiebronnen? Als olie opraakt, kunnen wij dan niet op andere vormen van energie terugvallen?”
Anderen protesteren dat de schaarste niet zo erg is als men het voorstelt. Zij hebben gehoord dat aan de westkust van de VS de markt gewoon overvoerd is met olie, omdat er meer olie van het nieuwe veld in Alaska wordt aangevoerd dan de raffinaderijen daar kunnen verwerken of naar de oostkust kan worden vervoerd. Men zegt dat er nog steeds een groot overschot aan aardgas is dat niet beschikbaar komt vanwege politiek gekrakeel over de prijs die het moet opbrengen. Mexico bericht de ontdekking van een olieveld dat wel eens groter kan zijn dan dat op het Arabische schiereiland. Wat moet dit alles nu betekenen?
In recente opiniepeilingen in de VS gaf tweederde als mening te kennen dat het brandstoftekort een verzinsel is. Sommigen geloven dat dit verzinsel op het publiek losgelaten werd door samenzwerende oliemaatschappijen die hun winsten wilden vergroten. De situatie is beslist verward en verwarrend. Niettemin moeten wij de realiteit van de onmiddellijke toekomst onder de ogen zien. Een ieder van ons heeft hiermee te maken omdat ons dagelijkse leven beïnvloed zal worden door de uitkomst van de energiecrisis.
Andere energiebronnen
Het is waar dat er vele energiebronnen zijn waartoe wij ons kunnen wenden om onze afhankelijkheid van petroleum te verminderen. Steenkool komt in vele delen van de aarde nog steeds in overvloed voor, genoeg voor nog een lange tijd. Energie uit kernsplijting is in verscheidene landen reeds een belangrijke plaats in de energievoorziening gaan innemen. De reserves aan uranium lijken langer mee te kunnen dan petroleum, maar winning en zuivering gaan wel duurder worden. Kijken wij verder in de toekomst, dan houdt, zo wordt ons verteld, kernfusie de belofte in dat er een ongelimiteerde hoeveelheid energie onttrokken kan worden aan het water van de oceanen.
De in het zonlicht aanwezige energie wordt voortdurend uit een onuitputtelijke bron aangevuld. De mens heeft reeds lang indirect van zonne-energie gebruik gemaakt wanneer hij hout verbrandde, waterkracht aanwendde of windmolens gebruikte. Het is wellicht nu mogelijk om elektriciteit op te wekken uit de hitte en het licht van de zon. Elk praktisch systeem om energie aan de zon te ontlenen zou een ideale oplossing zijn voor het energieprobleem, want de zon schijnt overal.
Wanneer wij spreken over het vervangen van de ene vorm van energie door een andere, beseffen wij natuurlijk dat niet alle soorten even bruikbaar zijn. Steenkool kan olie vervangen als het gaat om het aandrijven van turbines of locomotieven, maar niet om auto’s te laten rijden. Kernenergie is alleen maar praktisch in grote centrales, maar zonne-energie zou wel eens juist geschikt kunnen zijn voor units die klein genoeg zijn om afzonderlijke huizen te bedienen. Waterkracht kan energie leveren, maar deze moet via hoogspanningsleidingen van de stuwdammen naar de steden worden getransporteerd. Geothermische energie valt te benutten in streken met vulkanisme, maar niet iedereen woont naast een vulkaan.
Ook veroorzaken sommige energiebronnen verontreiniging, en op grote schaal wordt dit ondraaglijk. Met kolen gestookte smeltovens bezwangeren de lucht met rook en roet en ontsieren de grond met grote hopen sintels, petroleum is verantwoordelijk voor smog en kernenergie geeft redenen voor bezorgdheid vanwege de radioactieve straling en de langlevende radioactieve afvalstoffen. Wind, water en zonne-energie zijn vrij van dergelijke bezwaren.
Financiële belangen die geworteld zijn in het huidige economische systeem, moeten ook in aanmerking genomen worden. Grote kapitaalinvesteringen in krachtcentrales en uitgestrekte distributienetwerken zouden verloren gaan wanneer bepaalde te verwachten verschuivingen in het energiegebruik een feit worden. Er zal weerstand bestaan tegen veranderingen, zelfs veranderingen die duidelijk wenselijk of op lange termijn onvermijdelijk zijn.
[Kader/Illustratie op blz. 6]
Energiebesparing bij het rijden
WAAROP U KUNT LETTEN
Breng de spanning van de banden 0,2 tot 0,35 kg/cm2 boven de aanbevolen waarde [tot maximaal 2,25 kg/cm2]
Gebruik radiaalbanden
Gebruik „lage frictie” of synthetische olie
Houd de motor goed afgesteld
Breng de auto na het starten meteen in beweging (de eerste paar minuten langzaam)
Vermijd volledig tot stilstand te komen bij tijdelijke hindernis zoals stoplicht door tijdig vaart te minderen
Zet de motor af als u 30 seconden of meer moet wachten
WAT U NIET MOET DOEN
Gebruik sneeuwbanden niet langer dan noodzakelijk is
Laat geen onnodige dingen in de kofferruimte liggen (verminder gewicht)
’Sprint’ niet weg bij het starten
[Kader/Illustratie op blz. 7]
Energiebesparing thuis
WAAROP U KUNT LETTEN
Isoleer dak en muren
Installeer dubbele ramen of luiken voor de ramen, en dicht kieren
Doe verwarming uit in kamers waar niemand is, en sluit deuren
Zorg ervoor dat de warmte die een radiator afgeeft, niet door gordijnen of meubels wordt geblokkeerd
Stel de boiler op een lagere temperatuur in
Neem vaker een douche dan een ligbad (bij een douche is verbruik van heet water ongeveer de helft)
Gebruik lampen van een lager wattage of TL waar dat mogelijk is
Doe lichten die niet gebruikt worden, uit
Sluit schoorsteen af als open haard niet in gebruik is
WAT U NIET MOET DOEN
Gebruik niet de waakvlam van het gasfornuis (de waakvlam verbruikt aan gas wel de helft van wat voor koken gebruikt wordt)
Laat het gas niet hoog staan als het voedsel eenmaal aan de kook is (bij gestaag sudderen wordt het net zo snel gaar)
Spoel de vaat niet na met stromend warm water (Gebruik koud water of dompel in een bak met warm water)
Niet de heetwaterkraan laten lopen als u zich met een mes scheert