Wat betekende die droom?
Door Ontwaakt!-correspondent in Brazilië
’TOEN ik achterom keek, zag ik hoe een reusachtig, afzichtelijk beest me met grote sprongen probeerde in te halen. Ongewapend en praktisch naakt probeerde ik hard weg te lopen. Mijn voeten schenen aan de grond vastgelijmd! Ik keek weer achterom en . . . Toen zag ik die brandweerwagen met rinkelende bel de straat afkomen. En badend in het klamme zweet werd ik wakker en hoorde mijn wekker aflopen!’
Klinkt zo’n droom u vertrouwd in de oren? Misschien wel, aangezien hij de belangrijkste typerende elementen van een gewone droom bevat: een onaangename ervaring, ongewone kleding, een snelle decorwisseling, het gevoel niet te kunnen weglopen, en een deel van de handeling blijkt door een geluid in de slaapkamer te zijn gestimuleerd. Gelukkig worden wij op tijd wakker zodat wij toch nog ontsnappen!
Maar wat betekent de droom? Waarom dromen wij eigenlijk? Zijn sommige dromen profetisch?
Belangstelling voor dromen niet nieuw
Belangstelling voor dromen is bijna zo oud als de mensheid. De eerste droom die in de bijbel staat opgetekend, was die van Abimélech, omstreeks 1900 v.G.T. (Gen. 20:3). Ook verscheidene dromen die de Hebreeuwse patriarchen van Godswege kregen, staan in de bijbel opgetekend. Betreffende dromen onder heidense natiën lezen wij: „De Babyloniërs hadden zo’n groot vertrouwen in dromen dat zij de avond voordat zij belangrijke beslissingen moesten nemen, in tempels sliepen in de hoop raad te krijgen.” De Grieken en de Romeinen deden hetzelfde. De Egyptenaren stelden uitgebreide boeken over droomuitlegging samen. In het middeleeuwse Europa, en zelfs nog in de mohammedaanse wereld van 60 jaar geleden, werden in belangrijke staatsaangelegenheden beslissingen genomen op grond van dromen. Bestaat er een reden om te geloven dat deze dromen van goddelijke oorsprong waren, waardoor de genomen beslissingen een goede basis hadden? Wat kunnen wij in deze tijd over droomuitleggingen zeggen?
Sigmund Freud noemde dromen „de koninklijke weg naar het onderbewuste” en trachtte ze te interpreteren op grond van onze verdrongen wensen, vooral de sterke geslachtsdrift. De afgelopen decennia is echter in wetenschappelijke centra heel wat onderzoek verricht op het gebied van dromen, en de algemene mening is nu dat Freuds droomuitlegging te simplistisch was.
Bestudering van slaap en dromen
Met behulp van de modernste elektronica hebben specialisten een studie gemaakt van de veranderingen in hersengolven en van de activiteit in bepaalde hersencellen tijdens het dromen. Het zal nog lang duren voordat de wetenschap een volledig begrip zal hebben van dromen, maar enkele gevolgtrekkingen zijn nu vrijwel algemeen aanvaard. Men heeft bijvoorbeeld aangetoond dat iedereen droomt, zelfs zij die dit pertinent ontkennen. Baby’s verkeren 70 procent van de tijd dat zij slapen in een droomtoestand, terwijl dit voor volwassenen niet hoger dan ongeveer 24 procent ligt. Katten en vele andere zoogdieren vertonen tijdens hun slaap hersenactiviteit en men veronderstelt dat ook zij dromen. Een slapende hond droomt beslist wanneer hij met zijn poten trekt en jankt en blaft.
Proeven met mensen geven te kennen dat de slaaptoestand in fasen kan worden verdeeld. Te beginnen met een lichte slaap passeren wij geleidelijk steeds diepere slaapstadia totdat wij de fase van diepste slaap, stadium 4, bereiken. Vervolgens komen wij na een lichtere fase in de REM-slaap. Zoals de naam REM (een afkorting van het Engelse Rapid Eye Movement) te kennen geeft, gaat deze fase gepaard met flitsende bewegingen van de ogen waardoor het lijkt alsof de ogen snelle bewegingen op een scherm volgen. Ofschoon de ogen gesloten zijn, is deze beweging voor een waarnemer duidelijk zichtbaar. (Europese geleerden noemen deze fase de „paradoxale slaap”, aangezien een studie van de hersengolven onthult dat de hersenen functioneren alsof het lichaam wakker is.) De REM-slaap is gewoonlijk een periode waarin men droomt.
De aangewezen methode bij dit wetenschappelijke onderzoek is dat de waarnemer de slaper wekt wanneer de REM-periode eindigt en hem zijn droom laat vertellen. Men heeft ontdekt dat het doorgaans 90 minuten duurt voordat de slaper alle slaapfasen, van stadium 1 tot de REM-periode, heeft doorlopen, waarna de cyclus opnieuw begint. Eén schrijver zei: „Het nachtelijke patroon is even ordelijk als de bewegingen van de planeten.” De eerste periode van REM-slaap duurt slechts vijf à tien minuten, maar deze wordt geleidelijk langer totdat de laatste periode ongeveer 50 minuten duurt. Tijdens een normale nachtrust bedraagt het totaal aan REM-slaap of dromen zo’n 90 tot 120 minuten. Derhalve komt de tijdsduur dat men droomt gewoonlijk overeen met die van een gewone film. Geen slechte manier om de nacht door te komen, zegt u?
Dromen hebben jammer genoeg de gewoonte ons kort na het ontwaken te ontschieten, zodat wij ons slechts de laatste kunnen herinneren, zo er al iets blijft hangen. Wij kunnen derhalve niemand veel over die lange nachtelijke filmvoorstelling vertellen! Dit komt overeen met wat in het bijbelboek Job staat opgetekend: „Als een droom zal hij [de goddeloze afvallige] wegvliegen, en men zal hem niet vinden” (Job 20:8). Om die reden wekken onderzoekers de dromer dus wanneer de snelle bewegingen van de ogen ophouden.
Waarom wij dromen
Onderzoekingen wijzen uit dat sommige dromen een produkt zijn van onze dagelijkse werkzaamheden, gewaarwordingen en gedachten. In het boek What Your Dreams Mean verklaart Ann Faraday dat „de meeste dromen op de een of andere wijze weergeven wat onze geest gedurende de voorgaande dag of twee dagen heeft beziggehouden”. Soldaten die als gevolg van doorstane verschrikkingen aan een shell-shock lijden, worden vaak nog jaren nadat zij uit de oorlog zijn teruggekeerd, door angstaanjagende nachtmerries gekweld.
Interessant is hoe sommige experimenten uitwijzen dat ’wij allen onze dromen schijnen nodig te hebben en hoe jonger wij zijn, hoe minder wij ze schijnen te kunnen missen. . . . Door de toepassing van chemische middelen die op selectieve wijze alleen de REM-slaap uitschakelen, hebben onderzoekers bewezen dat volwassenen het lange tijd zonder hun dromen kunnen stellen. Terzelfder tijd echter ondergaan deze van hun dromen beroofde personen subtiele veranderingen in hun persoonlijkheid: Ze worden steeds agressiever en angstiger en kunnen zich vaak ook niet concentreren’. Als bevestiging van het feit dat dromen wel degelijk een belangrijke rol in ons leven spelen, verklaart een andere onderzoeker: „REM-perioden (en derhalve dromen) bestaan om een bepaalde reden, of redenen, en te oordelen naar de mate waarin het lichaam ermee te maken heeft, is het bijna zeker dat er een belangrijke reden voor moet zijn.”
Uitlegging van dromen
Met het oog op alle factoren die bij dromen betrokken zijn, wordt het steeds duidelijker waarom het onverstandig is een speciale betekenis aan onze dromen toe te kennen. Moeten wij, terwijl iedereen bijna elke nacht droomt, dan denken dat onze dromen ongewoon zijn en derhalve een speciale betekenis hebben? De schrijvers van een boek, getiteld „Sleep”, verklaarden: „De analyse van letterlijk vrachten droombeschrijvingen en de aanwending van laboratoriumtechnieken verschaffen geen hoop dat er ooit een snelle, gemakkelijke formule voor het begrijpen van dromen zal worden gevonden.”
Velen zullen u uw dromen weliswaar willen uitleggen, maar de verschillen in opvatting onder hen vormen een van de sterkste argumenten tegen alle pogingen om een bepaalde betekenis aan uw dromen toe te kennen. Dr. Rosalind Cartwright verklaarde: „Het meest indrukwekkende dat wij ontdekken is waarschijnlijk het enorme scala van afzonderlijke verschillen [onder droomuitleggers].” Ook schreef zij: „Vele psychotherapeuten houden nog steeds vol dat zij de juiste uitlegging van uw droom weten . . . klaarblijkelijk geheel onbewust van het feit dat hun collega’s op grond van dezelfde droom wellicht heel andere dingen voor u zien.”
In plaats van te trachten dromen aan anderen te verklaren, bestaat tegenwoordig onder sommige onderzoekers de neiging om personen te leren hoe zij hun eigen dromen kunnen uitleggen. Aangezien elkeen goed op de hoogte is van zijn eigen ervaringen en problemen, is men van mening dat hij in de beste positie verkeert om af te leiden wat de betekenis van zijn droom is. Maar hebt u ooit geprobeerd na te gaan wat een surrealistische schilder in gedachten had toen hij aan een bepaald schilderij werkte? Hoeveel personen in een groep zouden er dezelfde betekenis aan toekennen? Volgens Dr. Calvin Hall wordt hierdoor nu exact weergegeven op hoeveel verschillende manieren dromen kunnen worden uitgelegd.
Eén reden hiervoor is natuurlijk dat droomuitleggers elk vanuit hun eigen beschaving een totaal verschillende betekenis toekennen aan symbolen die in een droom voorkomen. De Grieken geloofden bij voorbeeld dat een slang in een droom op ziekte duidde, terwijl de Egyptenaren haar beschouwden als een gunstig voorteken van een bijgelegd geschil. Het is derhalve verstandig om allerlei natuurlijke dromen die u krijgt, niet al te ernstig te nemen. U kunt er echter wel een heleboel plezier aan beleven. Zoals een schrijver onder woorden bracht, zijn dromen dikwijls zo grappig dat ’ik mij er vaak over verbaas dat mensen zich niet wakker lachen’!
In plaats van te zoeken naar enige betekenis in een nachtmerrie, kunt u, als uw slaap vaak door nachtmerries wordt verstoord, beter de mogelijke oorzaken daarvoor in uw levenswijze zoeken. Hoe waar is de bijbelse uitspraak: „Want wegens een overvloed aan bezigheid zijn er dromen”! — Pred. 5:7.
Dromen van goddelijke oorsprong
Zij die een betekenis zoeken achter hun dromen, wijzen vaak op de door God geïnspireerde dromen die in de bijbel staan opgetekend en vragen: ’Zouden ook thans sommige dromen niet door God geïnspireerd kunnen zijn?’ Het is waar dat God in bijbelse tijden door middel van dromen met zijn dienstknechten in verbinding stond, zoals dat gebeurde toen Jozef in de bekende droom werd gewaarschuwd met zijn vrouw Maria en hun kind Jezus naar Egypte te vluchten. God zond eveneens dromen aan mensen die hem niet waren toegewijd, zoals blijkt uit de profetische dromen die hij aan Farao van Egypte gaf en waarin hij zeven jaar van hongersnood in het land aankondigde. — Matth. 2:13; Gen. 41:1-7.
Al zulke door God gezonden dromen werden gegeven om Gods dienstknechten te beschermen of te leiden, of om de succesvolle tenuitvoerlegging van zijn wil en voornemen te beïnvloeden. De apostel Paulus schreef echter: „God, die lang geleden bij vele gelegenheden en op vele wijzen [met inbegrip van dromen] tot onze voorvaders heeft gesproken door bemiddeling van de profeten, heeft op het einde van deze dagen tot ons gesproken door bemiddeling van een Zoon” (Hebr. 1:1, 2). Wij hebben in de bijbel een verslag van wat God ’door bemiddeling van zijn Zoon heeft gesproken’. Er bestaat derhalve voor Jehovah God geen noodzaak om door middel van dromen tot ons te spreken.
Wanneer u zich derhalve afvraagt wat de toekomst voor u in petto heeft, of als u op zoek bent naar een oplossing voor uw problemen, dan kunt u het antwoord vinden, niet in een uitlegging van uw dromen maar in Gods Woord, de bijbel.