Jonge mensen vragen . . .

Lezen? Waarom?

DE VIJFTIENJARIGE Pierre leest zelden. „Natuurlijk lees ik wel stripboeken”, zegt hij, „en soms wel eens een blaadje over oude auto’s.” Maar verder beperkt hij het lezen hoofdzakelijk tot het werk dat hij van zijn school in Parijs op krijgt.

Hoe is dat bij jou? Zou het kunnen zijn dat lezen, zelfs als het om zo’n kort artikel als dit gaat, een vervelend karwei betekent? Als dat zo is, sta je daar niet alleen in. Het Franse televisieweekblad Télérama zei onder de titel „Lezen? Je maakt zeker een grapje!”: „Zo denken [geënquêteerde jongeren] over lezen. Zij waren zeer openhartig. Zij lezen erg weinig, àls zij het al doen, om de eenvoudige reden dat zij het saai vinden.” Het artikel kwam tot de treurige slotsom: „Nauwelijks één op de drie kan met recht een lezer worden genoemd.”

’Wat doet dat er nu toe?’ vraag je misschien. Heel veel, want om met de achttiende-eeuwse schrijver Sir Richard Steele te spreken: „Lezen is voor de geest wat beweging is voor het lichaam.” En hoewel jij het vermogen om je ogen langs een gedrukte bladzijde te laten glijden en de betekenis eruit te halen misschien iets vanzelfsprekends vindt, plaatst deze opmerkelijke vaardigheid de geleerden voor een raadsel.

Maar lezen is veel meer dan een voor de wetenschap merkwaardig verschijnsel. Het zet de deuren van je verstand en je voorstellingsvermogen open. Zonder uit je gemakkelijke stoel te komen, kun je je verplaatsen naar de verste uithoeken van de aarde, opwindende mensen ontmoeten, mijmeren over diepzinnige gedichten, nieuwe en stimulerende ideeën in je opnemen, actuele gebeurtenissen analyseren en de geschiedenis opnieuw beleven. Maar wat nog veel belangrijker is: lezen is de sleutel tot begrip van de bijbel. Alleen door die te lezen, kun je te weten komen waarom wij hier zijn, waar wij heen gaan en wat wij nu moeten doen om God te behagen.

De bijbel moedigt ons dan ook aan om te lezen — en goed te lezen! Jozua, op wiens schouders de gigantische taak rustte om Gods volk het Beloofde Land binnen te leiden, kreeg het gebod ’dag en nacht met gedempte stem in Gods wet te lezen’ (Jozua 1:8). En de koningen van Israël kregen de opdracht een afschrift van Gods wet te maken en ’er alle dagen van hun leven in te lezen, opdat zij mochten leren Jehovah, hun God, te vrezen, om alle woorden van deze wet en deze voorschriften te onderhouden door ze te volbrengen’ (Deuteronomium 17:19). Is het op zo’n manier lezen voor jou in deze tijd minder belangrijk?

Waarom zij niet van lezen houden

Niettemin vinden veel jongeren het idee om een boek te moeten lezen iets afschuwelijks. En sommige pedagogen wijten dat aan de leesmethode die op school wordt toegepast. Misschien herinner jij je nog het saaie opdreunen van onnozele, flauwe zinnetjes als „Daar gaat Jan”, toen je leerde lezen. Onderzoekers die met meer dan 300 kinderen gesproken hebben, zeggen: „Zonder uitzondering klaagden de kinderen erover hoe stom de verhaaltjes in hun eerste schoolleesboekjes geweest waren en vertelden zij hoe verschrikkelijk zij het hadden gevonden dat zij die moesten lezen. . . . Die boekjes zijn een belediging voor de intelligentie van het kind.” En later werd het misschien al niet veel beter, omdat je toen waarschijnlijk gedwongen werd om de zogenaamde klassieken te lezen — boeken die, met al hun literaire kwaliteiten, toch vreselijk saai of moeilijk te begrijpen leken. Op die manier werd lezen een afschuwelijk karwei.

Toch ligt de schuld misschien maar voor een deel bij de school als je geen verwoed lezer bent. In de eerder genoemde enquête in Télérama verklaarde 21 procent van de ondervraagden hun afkeer van lezen met de mededeling: „Ik kijk liever naar de tv.” Met welk resultaat? Het rapport van het Amerikaanse Nationale Instituut voor de Geestelijke Volksgezondheid zegt: „Er zijn nu bewijzen voor de opvatting dat veel televisie kijken ten koste gaat van de tijd die nodig is voor het oefenen in lezen, schrijven en andere vaardigheden die op school worden geleerd. . . . Ook schijnt televisie over het geheel genomen afbreuk te doen aan aspiraties om verder te leren.”

Wat is het effect geweest van al die dingen? Een artikel in de International Herald Tribune verklaarde: „Een groeiend aantal leerlingen in het hele land komt nu op de middelbare school zonder over de nodige leesvaardigheid te beschikken om geschiedenis te kunnen leren, en in de loop van de laatste twintig jaar is geschiedenis als afzonderlijk leervak op de Amerikaanse middelbare scholen vrijwel verdwenen.”

Maar is lezen in ons televisie- en computertijdperk nu wel zo nodig? Ja zeker! Iemand die geen sollicitatieformulier kan lezen en invullen, kan dikwijls niet eens een baan krijgen als handarbeider! En zal zelfs de allerdoeltreffendste computer ooit de menselijke verbeeldingskracht kunnen vervangen? Lezen stimuleert je verbeelding, doordat je gedwongen wordt je een voorstelling te maken van wat je leest. Maar zoals de twaalfjarige Debbie het uitdrukt: „Tv laat niet veel ruimte voor je verbeelding.” En heb je, ook al brengt de tv educatieve programma’s, toch geen boeken en tijdschriften nodig als je specifieke informatie zoekt? Geeft tv je de mogelijkheid te pauzeren en iets over te lezen dat je niet begrepen hebt of na te denken over een punt dat indruk op je heeft gemaakt? En ook al lijken computers nog zoveel interessanter dan boeken, hoe zul je er ooit een leren bedienen zonder gedrukte handleiding?

Het vermogen om te lezen blijft dus een belangrijk onderdeel van het leven. En zij die zo slecht kunnen lezen dat zij een recept in een kookboek of een eenvoudige dienstregeling van de bus niet kunnen ontcijferen, zijn ernstig in het nadeel. Zo ernstig, dat een opvoedkundige tot de conclusie kwam: „Analfabetisme is in feite een veel grotere handicap dan het verlies van ledematen.”

Je leesvaardigheid verbeteren

Maar weten dat je zou moeten lezen, wil nog niet zeggen dat het dan gemakkelijker wordt. Vlot leren lezen kost veel moeite. Je kent misschien wel iemand die goed gitaar speelt. Heb je er ooit bij stilgestaan hoeveel uren hij heeft moeten oefenen om dat niveau te bereiken? Alleen maar weten hoe je tonen voortbrengt of zelfs noten kunnen lezen, was niet genoeg. Hij moest snelheid en vaardigheid aankweken door etudes en toonladders te spelen. Hard werk? Ja. Maar hij heeft geen spijt van de tijd die hij eraan heeft besteed.

Zo is ook alleen maar woorden onderscheiden niet voldoende om een goed lezer te zijn. Het Franse weekblad L’Express toonde bijvoorbeeld aan dat het een „handicap” is als iemand niet in staat is „een aan zijn leeftijd aangepaste toets te lezen in een tempo van 8000 tot 10.000 woorden per uur”. (Laat je niet van de wijs brengen door dit schijnbaar indrukwekkende tempo, want waarschijnlijk lees jij dit artikel met minstens die snelheid.) Lees je daarentegen niet snel genoeg (minimaal 150 woorden per minuuta), dan zul je merken dat je geen ideeën zit te analyseren, maar op woorden aan het ploeteren bent. En als je steeds weer terug moet omdat je de gedachtengang kwijt bent, zal lezen je niet meevallen.

Het is dus de kunst om de reikwijdte van je ogen te vergroten en verscheidene woorden tegelijk te lezen. Weiger je ogen bij elk woord halt te laten houden. Spreek de woorden niet geluidloos mee, want dat werkt beslist vertragend. (Natuurlijk is het soms zeer op zijn plaats om „met gedempte stem” te lezen, als je schriftuurlijke stof verwerkt, bijvoorbeeld.) Vraag je onder het lezen af of je begrijpt wat je leest. Vergelijk het met wat je al uit andere bronnen over het onderwerp hebt geleerd. Dit zal je helpen je belangstelling en je concentratie op peil te houden.

Een geschikte omgeving is ook belangrijk. Onderuitgezakt in een makkelijke stoel zitten met keiharde muziek uit je stereo-installatie is niet de manier om moeilijke leesstof onder handen te nemen; een bedompt vertrek is evenmin ideaal. Probeer het bijvoorbeeld eens aan een tafel waarvan alles is verwijderd wat je zou kunnen afleiden en op een stoel die je wakker houdt.

De Amerikaanse filosoof H. D. Thoreau schreef: „Menigeen heeft een nieuw tijdperk in zijn leven betreden door het lezen van een boek.” Dat zou al gauw ook bij jou het geval kunnen zijn, vooral als je de smaak te pakken krijgt van het lezen in ’het boek der boeken’, Gods Woord, de bijbel (1 Petrus 2:2). Het zal tijd kosten — en inspanning. Maar het is beslist de moeite waard!

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 23]

Lezen ontsluit enorme terreinen van kennis en stelt je in staat je Schepper te leren kennen

[Illustratie op blz. 24]

Proberen te lezen in een omgeving die te veel afleiding biedt of al te ontspannend is, kan een averechtse uitwerking hebben