Vooroordeel kan overwonnen worden!
VOOROORDELEN „worden een fundamenteel onderdeel van iemands persoonlijkheidsstructuur . . . Ze hebben te maken met zijn zelfrespect, met het beeld dat hij van zichzelf heeft . . . Het zou hem net zo moeilijk vallen bepaalde instellingen en groepsbeelden op te geven als een arm of een been af te staan”, aldus socioloog Frederick Samuels.
Velen denken echter dat als men de mensenrassen er nu maar toe kan brengen samen te werken en elkaar te leren kennen, vooroordeel wel op de een of andere wijze zal verdwijnen. Jammer genoeg is de theorie mooier dan de praktijk. Integratie werkt soms als een boemerang en versterkt raciale vijandigheid. Maar neem nu eens een geïntegreerde school in het zuidelijk deel van de Verenigde Staten. Daar werken zwarte en blanke leerlingen betrekkelijk vredig met elkaar samen. Behoort vooroordeel tot het verleden? De schrijvers van het boek Desegregated Schools: Appraisals of an American Experiment (Desegregatie op scholen: Evaluatie van een Amerikaans experiment) merken op dat leerlingen uit zichzelf nog steeds gaan zitten naast — en bijna uitsluitend omgaan met — leden van hun eigen ras. Onderzoekers noemen het „informele segregatie”.
Harmonie tussen de rassen is daarom vaak weinig meer dan een vreedzame coëxistentie. Wil het ooit zover komen dat de verschillende rassen leren elkaar te begrijpen en lief te hebben, dan zal er meer gedaan moeten worden dan ze alleen maar met elkaar in aanraking te brengen. Maar wat? De Verenigde Naties ondernamen een zwakke poging door de „Tweede Wereldconferentie ter Bestrijding van Racisme en Rassendiscriminatie” (1-13 augustus 1983) te organiseren. Maar zoals verwacht, leverde dat slechts meer theorieën en hoogdravende retoriek op.
Een nieuwe kijk op ras en nationaliteit
Mensen zijn niet van plan hun diepgewortelde instellingen en vooroordelen te laten varen tenzij zij daartoe een krachtige motivatie bezitten. En bij vele duizenden heeft zo’n motivatie zich ontwikkeld via een studie van de bijbel. De bijbel kan als geen ander boek ter wereld het hart bereiken en tot actie aansporen. „Want het woord van God is levend en oefent kracht uit” (Hebreeën 4:12). Veronderstel eens dat u iemand was die haat koesterde jegens een bepaald ras of volk. Als u de bijbel zou gaan bestuderen, zou u spoedig beseffen dat daarin wordt geleerd dat ’God niet op de uiterlijke verschijning van een mens afgaat’, maar dat ’in elke natie de mens die hem vreest en rechtvaardigheid werkt, aanvaardbaar is voor hem’. — Galáten 2:6; Handelingen 10:34, 35.
Als u het feit aanvaardt dat God ’uit één mens elke natie van mensen heeft gemaakt’, moet dat er wel toe leiden dat u uw meningen over mensen van andere rassen opnieuw gaat onderzoeken (Handelingen 17:26). Hoe kan iemand mensen met andere raskenmerken, met een andere huidkleur, met ander haar en andere vorm van ogen en neus, als inferieur beschouwen als hij een vriendschappelijke verhouding heeft opgebouwd met God die uit één mens elke natie van mensen heeft geschapen?
Het is waar dat de verschillende rassen opvallende persoonlijkheidstrekken schijnen te hebben — goede en slechte. De bijbel waarschuwt echter „deze dingen zonder vooroordeel in acht te nemen en niets te doen overeenkomstig een neiging tot vooringenomenheid” (1 Timótheüs 5:21). Een christen laat daarom een ieder bewijzen „wat zijn eigen werk is” in plaats van iemands waarde te beoordelen naar zijn huidkleur of ras. — Galáten 6:4.
De apostel Paulus merkte bijvoorbeeld op dat de inwoners van Kreta de niet zo beste reputatie genoten „leugenaars, schadelijke wilde beesten, werkeloze veelvraten” te zijn (Titus 1:12). Dit betekende echter niet dat deze karaktertrekken op een of andere wijze de Kretenzers eigen waren of dat ze bij alle Kretenzers aanwezig waren. Want Paulus gaf Titus de opdracht daar op Kreta naar mannen te zoeken die zich daarvan hadden losgemaakt en zulke personen aan te stellen in verantwoordelijke posities in de gemeente. — Titus 1:5.
Toegegeven, het is af en toe verleidelijk te concluderen dat bepaalde etnische trekken een volk „in het bloed zitten”. Een bevolkingsdeel van een bepaald ras kan bijvoorbeeld een aantal doelloos rondlopende en werkloze leden hebben. ’Ze zijn gewoon lui’, concluderen sommigen haastig. Een christen heeft echter mededogen met mensen. Hij beseft dat velen „gestroopt en heen en weer gedreven” zijn door deze verdorven, harteloze wereld (Matthéüs 9:36). In veel landen maken rassenvooroordeel en economische toestanden het mensen onmogelijk geschikte banen te krijgen! Wat dus vaak voor luiheid wordt aangezien, blijkt uitzichtloosheid en wanhoop te zijn. Zulke personen hebben behoefte aan geestelijke hulp en begrip — niet aan scherpe kritiek.
Dit doet ons denken aan de raad van de apostel Paulus om bij alles ’met ootmoedigheid des geestes de anderen superieur aan uzelf te achten’ (Filippenzen 2:3). Het aanvaarden van deze raad kan een radicale ommekeer in iemands denken vereisen. Net als in de eerste eeuw voelen velen zich „superieur” omdat zij een wereldse opleiding hebben genoten of een hoge maatschappelijke status bezitten. Niettemin herinnerde Paulus eerste-eeuwse christenen eraan dat ’God de dwaze dingen der wereld heeft uitgekozen en de dingen waarop wordt neergezien’ (1 Korinthiërs 1:26-28). Deze ootmoedige mensen bezaten een nederigheid en oprechtheid die hen in Gods ogen „superieur” maakten. Kan iemand bevooroordeeld zijn als hij zich deze goddelijke kijk op anderen eigen maakt?
Als u zelf het slachtoffer bent
Aan de andere kant bent u wellicht lange tijd het slachtoffer van vooroordeel geweest en beseft u dat inderdaad slechts weinigen hun vooropgezette meningen proberen te overwinnen. De bijbel kan u helpen te beseffen dat het vergeefs is rechtvaardigheid te verwachten in deze huidige, kromme maatschappij. „Dat wat krom wordt gemaakt, kan niet recht worden gemaakt”, zei Salomo (Prediker 1:15). God heeft daarom beloofd om uiteindelijk alle onrechtvaardigheden uit te roeien, en kennis hiervan kan een werkelijke bron van troost voor u zijn! — Psalm 37:1-11; 72:12-14.
Maar vooralsnog hebt u er misschien behoefte aan manieren te vinden om aan vooroordeel het hoofd te bieden. Als reactie op vooringenomenheid ontwikkelen sommigen hun eigen vooroordeel, de gevolgtrekking makend dat iedereen die tot een ander ras behoort, bevooroordeeld is. Zij worden overgevoelig, en voelen zich bij de onschuldigste opmerkingen al beledigd. De bijbel waarschuwt echter in Prediker 7:9: „Haast u niet in uw geest om aanstoot te nemen.” Leer dat u anderen het voordeel van de twijfel moet gunnen en u zult uzelf veel irritatie besparen.
Houd ook in gedachte dat Jezus vaak ervoer dat hij werd verworpen door zijn eigen joodse landgenoten. Toch moedigde hij zijn discipelen aan om mensen met een positieve kijk te benaderen. „Waar gij ook een huis binnengaat,” zei Christus, „zegt eerst: ’Vrede zij over dit huis’” (Lukas 10:5, 6). Het is beslist beter mensen te benaderen in de verwachting en met de wens de vrede te bewaren dan uzelf emotioneel te wapenen voor strijd.
Hoe staat het er echter mee als u het slachtoffer bent van onrechtvaardigheid, zoals een Nigeriaans echtpaar in Engeland dat moest ervaren dat een huisbaas terugkwam op zijn belofte hun een flat te verhuren? (Mensen hadden geklaagd dat zij geen zwarte buren wilden hebben.) Wat een belediging voor iemands waardigheid! Toch waarschuwt de bijbel ons ertegen „elkaar tot een krachtmeting te dwingen” (Galáten 5:26; voetnoot in de Reference Bible van de Nieuwe-Wereldvertaling van 1984). Gewoonlijk leidt dit er alleen maar toe dat vooringenomenheid en haat nog dieper ingeworteld raken. En reageren met boosheid maakt een vervelende situatie vaak nog erger.
Jezus gaf deze raad: „Bied geen weerstand aan degene die goddeloos is, maar slaat iemand u op uw rechterwang [behandelt iemand u beledigend], keer hem dan ook de andere toe.” Paulus voegt eraan toe: „Vergeldt niemand kwaad met kwaad . . . Zijt indien mogelijk, voor zover het van u afhangt, vredelievend jegens alle mensen. . . . Laat u niet overwinnen door het kwade, maar blijf het kwade overwinnen met het goede” (Matthéüs 5:39-44; Romeinen 12:17-21). Haat beantwoorden met vriendelijkheid vereist werkelijke morele kracht. Maar door niet toe te laten dat vooroordeel u met wrok vervult, kunt u zich erboven verheffen.
Het voordeel van anderen zoeken
Een bruid uit Jamaica leerde nog weer een andere les over het overwinnen van vooroordeel. Toen de familie van haar Afrikaanse echtgenoot haar min of meer doodverklaarde, begon zij dingen vanuit hun standpunt te bekijken. Zij herinnert zich: „Ik zag dat als het om vooroordeel ging, er ook naar mij gewezen kon worden. Ik wilde mij niet op hun manier kleden, vond hun eten niet lekker en deed geen poging hun taal te leren. Ik besloot dus enkele uitdrukkingen te leren in hun taal. Telkens als ik dan iets in hun taal zei, reageerden zij enthousiast met: ’Ha, je begint nu een van ons te worden!’”
Ja, men verliest niets en wint heel veel als men de goede aspecten van de cultuur van andere mensen respecteert. Als u dus uit een land komt waar mensen de neiging hebben vurig van geest te zijn, breng dan wat wijzigingen aan als u verhuist naar een land waar mensen de neiging hebben gereserveerd te zijn. De bijbel zegt heel passend: „Laat een ieder niet zijn eigen voordeel blijven zoeken, maar dat van de ander” (1 Korinthiërs 10:23, 24, 31-33). Bedenk, aan vooroordeel liggen vaak zelfzucht en onverdraagzaamheid ten grondslag.
Vooroordeel overwonnen!
De bijbel staat daarom vol praktische raad die personen kan helpen eigen vooroordeel te overwinnen en aan vooroordeel van anderen het hoofd te bieden. Dit is niet altijd even gemakkelijk, zelfs niet voor toegewijde christenen. Beschouw eens wat er enige tijd geleden gebeurde tijdens een pauze op een congres van Jehovah’s Getuigen. Een vrouw die een blad met eten droeg, liep tegen een stoel op en morste haar drinken over de benen van een andere vrouw. Dit mag wellicht onbeduidend hebben geleken, met uitzondering van één ding: De ene vrouw was zwart, en de andere blank.
De korte maar boze woordenwisseling die volgde, onthulde een opgekropte raciale vijandigheid. Onder normale omstandigheden zou van een verontschuldiging geen sprake kunnen zijn! Met de hulp van een toeschouwer werden deze twee vrouwen eraan herinnerd dat zij christenen waren. Zij wisten dat rassenvooroordeel verkeerd was en dat zij niet in Gods gunst konden blijven als zij geen vrede met elkaar sloten (1 Johannes 4:20). Het was beslist roerend te zien hoe deze twee vrouwen elkaar in tranen omhelsden en elkaar hun verontschuldigingen aanboden. Wat belangrijker was, zij lieten het incident achter zich en praatten met elkaar als oude vriendinnen.
Jehovah’s Getuigen hebben dus grote vorderingen geboekt in het uitbannen van vooringenomenheid. Overtuig uzelf. Er zijn letterlijk miljoenen van hen die een levend getuigenis vormen van het feit dat Gods Woord inderdaad kracht bezit — genoeg kracht om zelfs vooroordeel te overwinnen.
[Inzet op blz. 8]
Hoe kunt u mensen van andere rassen als inferieur beschouwen als God „uit één mens elke natie van mensen” heeft gemaakt?
[Inzet op blz. 10]
Haat beantwoorden met vriendelijkheid vereist werkelijke morele kracht
[Inzet op blz. 10]
Door niet toe te staan dat vooroordeel u met wrok vervult, kunt u zich erboven verheffen
[Illustratie op blz. 9]
Door de bijbel te bestuderen wordt iemand ertoe gedwongen zijn gevoelens ten aanzien van mensen uit verschillende rassen opnieuw te onderzoeken