De zienswijze van de bijbel
Het ’zwakkere vat’ — Een belediging voor vrouwen?
„WAAROM WORDEN VROUWEN BEOORDEELD OP HUN SEKSE IN PLAATS VAN OP HUN ERVARING, BEKWAAMHEID EN INTELLIGENTIE?” — BETTY A.
„VROUWEN [WORDT] BIJGEBRACHT DAT ZIJ MINDER BELANGRIJKE SCHEPSELEN ZIJN.” — LYNN H.
IS DE bijbelse term „zwakker vat” denigrerend voor vrouwen? Het bijbelvers in kwestie is 1 Petrus 3:7, waar staat: „Gij mannen, blijft insgelijks bij haar wonen overeenkomstig kennis, door haar eer toe te kennen als aan een zwakker vat, het vrouwelijke, daar ook gij met hen erfgenamen zijt van de onverdiende gunst des levens, opdat uw gebeden niet worden verhinderd.”
Toen Petrus deze woorden aan medechristenen schreef, hadden vrouwen heel weinig rechten, niet alleen in de oude heidense wereld maar ook in de afvallige joodse gemeenschap. Waren Petrus en de eerste christenen voorstanders van de toen heersende opvatting over vrouwen?
Minder belangrijke vaten?
Hoe zouden de lezers van Petrus’ woorden in de eerste eeuw de term „zwakker vat” opgevat hebben? Het Griekse woord voor vat (skeuʹos) werd een aantal malen in de Griekse Geschriften gebruikt en heeft betrekking op allerlei dingen om iets in te doen, op gebruiksvoorwerpen, gerei. Dat Petrus vrouwen het ’zwakkere vat’ noemde, was niet denigrerend bedoeld, want in de uitdrukking lag opgesloten dat ook de man een breekbaar of zwak vat was. In andere bijbelteksten wordt een soortgelijke beeldspraak voor zowel mannen als vrouwen gebruikt, bijvoorbeeld „aarden vaten” (2 Korinthiërs 4:7) en „vaten van barmhartigheid” (Romeinen 9:23). Het is waar dat Petrus vrouwen als de ’zwakste’ van de seksen afschildert. Maar in Romeinen 5:6 wordt „zwak” van toepassing gebracht op alle mensen — mannen en vrouwen. De eerste christenen zullen de term „zwakker vat” dan ook niet als denigrerend voor vrouwen hebben beschouwd.
Men zal veeleer gevonden hebben dat Petrus’ woorden de positie van de vrouw verhoogden. In Petrus’ dagen bestond er nauwelijks respect voor vrouwen. Zoals God lang voordien had voorzien, werden vrouwen vaak lichamelijk, seksueel en emotioneel door hun man overheerst en mishandeld (Genesis 3:16). Petrus’ raad aan christelijke mannen behelsde dus in feite: Maak geen misbruik van de macht die de wereldse maatschappij de man heeft toegekend.
Laten wij de term „zwakker” eens wat nader bekijken. Petrus doelde in dit vers niet op emotionele maar op lichamelijke kenmerken. Mannen zijn zwakke vaten; bij hen vergeleken zijn vrouwen zwakkere vaten. Hoe dat zo? Het beender- en spierstelsel zijn van dien aard dat mannen meestal meer lichamelijke kracht bezitten. Niets duidt er echter op dat Petrus de morele, geestelijke of mentale kracht van mannen en vrouwen vergeleek. Als het om emotionele reacties op gebeurtenissen gaat, zou er feitelijk het beste van vrouwen gezegd kunnen worden dat zij anders zijn dan mannen, niet per se zwakker of sterker. De bijbel schrijft over de morele kracht, de volharding en het inzicht van vrouwen die Gods weg bewandelden — vrouwen als Sara, Debora, Ruth en Esther, om er slechts enkele te noemen. Nederige mannen hebben er geen moeite mee te erkennen dat vrouwen intelligenter kunnen zijn dan zij.
Niettemin denken sommigen dat een aanduiding van vrouwen als „zwakker” impliceert dat zij minder belangrijke mensen zijn. Maar sta eens stil bij dit voorbeeld. Iemand heeft twee nuttige kannen. De ene is stevig, de andere minder stevig. Wordt de tweede kan enigszins als minder waardevol beschouwd omdat ze niet zo stevig is? In feite wordt de minder stevige meestal met meer zorg en respect behandeld dan de steviger kan. Is dus een vrouw minder waardevol omdat zij minder lichamelijke kracht bezit dan een man? Beslist niet! Petrus gebruikt de term „zwakker vat” niet denigrerend maar om tot respect voor vrouwen aan te moedigen.
„Insgelijks . . . overeenkomstig kennis”
Petrus vermaande mannen ’insgelijks bij haar [hun vrouw] te blijven wonen overeenkomstig kennis’. Waarop slaat „insgelijks”? In voorafgaande verzen sprak Petrus over Christus’ liefdevolle zorg voor zijn volgelingen, en hij droeg mannen op „insgelijks” voor hun vrouw te zorgen (1 Petrus 2:21-25; 3:7). Christus liet het welzijn en de belangen van zijn discipelen altijd zwaarder wegen dan zijn eigen persoonlijke wensen en voorkeuren. Hij stelde belang in hun geestelijk en lichamelijk welzijn en hij hield rekening met hun beperkingen. Mannen moeten Christus’ liefdevolle voorbeeld volgen, zich „insgelijks” tegenover hun vrouw gedragen.
Een probleemloos huwelijk is geen toevalligheid. Man en vrouw moeten beiden weten hoe tot het succes van het huwelijk bij te dragen. Vandaar Petrus’ raad aan mannen „overeenkomstig kennis” bij hun vrouw te blijven wonen. Mannen moeten bestuderen hoe Jehovah en zijn Zoon, Jezus Christus, met vrouwen omgingen. Zij moeten weten hoe God wil dat zij hun vrouw behandelen.
Daarnaast moeten mannen hun vrouw goed kennen — hun gevoelens, hun sterke punten, hun beperkingen en waar zij al dan niet van houden. Zij moeten weten hoe de intelligentie, ervaring en waardigheid van hun vrouw te respecteren. De bijbel zegt: „Mannen, blijft uw vrouw liefhebben, evenals ook de Christus de gemeente heeft liefgehad en zich voor haar heeft overgeleverd. Aldus behoren mannen hun vrouw lief te hebben als hun eigen lichaam. Wie zijn vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief, want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het.” — Efeziërs 5:25, 28, 29.
Ken hun eer toe
Toen Petrus vrouwen als het ’zwakkere vat’ aanduidde, verklaarde hij ook dat mannen hun ’eer moesten toekennen’. Het Griekse zelfstandig naamwoord tiʹme betekent zoveel als eer, achting, waarde en kostbaarheid. Met andere woorden, het toekennen van eer is niet slechts een gunst maar de erkenning van wat hun toekomt. Paulus gelastte alle christenen, zowel mannen als vrouwen: „Hebt in broederlijke liefde tedere genegenheid voor elkaar. Neemt de leiding in het betonen van eer aan elkaar.” — Romeinen 12:10.
Jehovah God beziet vrouwen beslist niet als louter ornamenten. In Israël waren Gods wetten evenzeer van kracht voor mannen als voor vrouwen die schuldig waren aan overspel, incest, bestialiteit en andere misdrijven (Leviticus 18:6-17, 23, 29; 20:10-12). De voordelen van de sabbatten, de wetten waaronder nazireeërs stonden, de feesten en veel andere voorzieningen van de Wet golden ook voor vrouwen (Exodus 20:10; Numeri 6:2; Deuteronomium 12:18; 16:11, 14). Niet alleen de vader, ook de moeder moest geëerd en gehoorzaamd worden. — Leviticus 19:3; 20:9; Deuteronomium 5:16; 27:16; Spreuken 1:8.
In de verzen 10 tot en met 31 van Spreuken hoofdstuk 31 wordt „een bekwame vrouw” eer toegekend wegens haar trouw, ijver en wijsheid bij het behartigen van al haar verantwoordelijkheden. Haar werd gepaste erkentelijkheid betuigd voor haar aandeel in het behartigen van zakelijke gezinsaangelegenheden en andere financiële kwesties. Wat een verschil met de houding van sommige mannen die vrouwen slechts bezien als decoratie! Later, in de vroege christelijke gemeente, werden vrouwen door de heilige geest in staat gesteld getuigen van Christus te zijn (Handelingen 1:14, 15; 2:3, 4; vergelijk Joël 2:28, 29). Sommige vrouwen zijn er dan ook toe bestemd in de hemel mannen, vrouwen en zelfs engelen te oordelen (1 Korinthiërs 6:2, 3). Het is waar dat vrouwen niet mochten onderwijzen op gemeentelijke bijeenkomsten; niettemin waren er situaties waarin christelijke vrouwen mochten bidden of profeteren. Zij kregen tot taak jongere vrouwen, kinderen en personen buiten de gemeente te onderwijzen. — Mattheüs 24:14; 1 Korinthiërs 11:3-6; Titus 2:3-5; vergelijk Psalm 68:11.
Nog een goede aanwijzing voor wat Petrus bedoelde toen hij zei hun eer toe te kennen, wordt in 2 Petrus 1:17 aangetroffen. Daar lezen wij dat Jehovah Jezus eerde door hem in het bijzijn van anderen zijn goedkeuring te betuigen met de verklaring: „Dit is mijn zoon, mijn geliefde.” Evenzo moet een man door zijn daden, zowel in het openbaar als privé, tonen dat hij zijn vrouw eer toekent.
Erfgenamen van het leven
De hele geschiedenis door hebben mannen vrouwen vaak weinig eer of respect waardig geacht, hen bezien als slavinnen of als louter lustobjecten. De christelijke opvatting dat vrouwen eer moet worden toegekend, verheft hen beslist tot een hoger niveau van respect. In Barnes’ Notes on the New Testament wordt opgemerkt dat Petrus’ vermaning „een zeer belangrijke waarheid behelst met betrekking tot de vrouwelijke kunne. Onder elk ander godsdienstig stelsel dan het christelijke is de vrouw als in elk opzicht inferieur aan de man beschouwd. Het christendom leert dat . . . zij recht heeft op elke hoop en belofte die de godsdienst verschaft. . . . Deze ene waarheid zou de vrouwelijke kunne overal uit haar tweederangspositie opheffen en onmiddellijk een eind maken aan de helft van de maatschappelijke euvelen die de mensheid teisteren.”
Daar Christus de eigenaar van zowel mannen als vrouwen is, hebben mannen alle reden om hun vrouw te koesteren als Christus’ bezit. Onmiddellijk na de aanduiding van vrouwen als het ’zwakkere vat’ volgen Petrus’ woorden: „Daar ook gij met hen erfgenamen zijt van de onverdiende gunst des levens, opdat uw gebeden niet worden verhinderd” (1 Petrus 3:7b). Petrus gaf te kennen dat als een man zijn vrouw slecht zou behandelen, zijn band met God geschaad zou worden omdat zijn gebeden zouden worden belemmerd.
De term „zwakker vat” is geenszins bedoeld om vrouwen te beledigen. Hoewel Jehovah de man als hoofd van het gezin heeft bestempeld, is hij het er niet mee eens dat mannen vrouwen slecht behandelen. In plaats daarvan schrijft hij de man voor zijn vrouw, overeenkomstig kennis, zorg en eer te betonen.
De bijbel gelast zowel gehuwde als ongehuwde mannen vrouwen eer toe te kennen en hen niet als minder belangrijke mensen te behandelen. Mannen en vrouwen die God oprecht aanbidden en elkaar waardigheid toekennen, zullen rijke zegeningen uit Gods hand ontvangen. — Vergelijk 1 Korinthiërs 7:16.
[Illustratieverantwoording op blz. 19]
Miss G. E. K., door Alice D. Kellogg 1862–1900
Met toestemming van Joanne W. Bowie