Een bezoek aan de kamelenmarkt van Omdoerman

„WAAR is de Mowaleeh?”, vragen we. Onze auto met vierwielaandrijving heeft ons van de hoofdstad Khartoem naar de westelijke rand gebracht van het oude Omdoerman, de grootste stad van Soedan.

Er is geen bewegwijzering, alleen een wirwar van zandpaden. Vandaar onze bovenstaande vraag aan een paar mannen op ezels. Hun lastdieren zijn zwaar beladen met vaten drinkwater. De mannen zijn behulpzaam en wijzen ons de juiste richting. Acht kilometer verder rijden wij met onze auto over een hoge zandbarrière en dan zien wij een heel bijzonder tafereel: de kamelenmarkt van Omdoerman, de Mowaleeh.

Waarom hier?

Dat is wel heel iets anders dan de airconditioned winkelgalerijen in de westerse wereld. De markt wordt buiten gehouden, onder de hete hemel van de Sahara. Ze beslaat zo’n drie vierkante kilometer, zonder duidelijke begrenzingen, en er staan geen bomen of planten. Eigenlijk is er zand zover het oog reikt. Maar u ziet er ook honderden kamelen en hun hoeders, die gekleed gaan in de traditionele nationale dracht, de zogenoemde jalabeeya.

Terwijl wij fijn gelig stof over de meedogenloze woestijn zien waaien, vragen wij ons af: ’Waarom wordt de markt hier gehouden?’ Het antwoord laat zich al snel raden. De eentonigheid van de vlakke horizon wordt onderbroken door een enorme hangende watertank, die wordt gevuld vanuit een welput. Deze bron van kostbaar water maakt dit tot een ideale plek voor zo’n markt. Vanhier zullen de meeste dieren worden geëxporteerd naar Egypte en Libië.

Als wij dichterbij komen, worden wij welkom geheten door glimlachende Arabische hoeders. Elke kameeleigenaar houdt zijn kamelen bij elkaar. Het valt ons op dat bij veel van de dieren de linkervoorpoot in gebogen houding opgebonden is. Waarom leggen zij hun dieren deze tijdelijke kreupelheid op? Het bijgeloof wil dat de linkerpoot Satan toebehoort! Maar alle bijgeloof daargelaten, door het opbinden van één poot kan het dier niet rondlopen en is het voor klanten gemakkelijker het te inspecteren.

Veel gevraagd

Waarom is de kameel zo’n veel gevraagd handelsartikel? Omdat hij voortreffelijk toegerust is voor de barre woestijntoestanden; hij doet het goed als vervoermiddel in dit droge gebied. Zijn lange, spleetvormige neusgaten sluiten zich snel in een woestijnstorm. Zijn oren staan nogal achter op zijn kop en zitten vol haarfranjes die het zand buiten houden. Zijn grote bult, voornamelijk uit vet bestaand, dient voor voedselopslag op lange tochten. Eeltkussens op zijn borst en knieën beschermen hem tegen het hete zand en de schadelijke insekten. Bovendien kunnen kamelen de taaiste en stekeligste woestijnplanten eten die er te vinden zijn en kunnen ze dagen achtereen voorttrekken zonder water te drinken.a

Interessant is dat veel kamelen niet als vervoermiddel dienen. Sommige worden gewoon gekocht als geldbelegging. Ja, tot voor kort werden kamelen gebruikt om de bruidsprijs bij huwelijken te betalen! Veel van deze dieren zullen uiteindelijk zelfs in de pot belanden. Hier in Omdoerman zelf is een aantal eetgelegenheden gespecialiseerd in geroosterd kamelevlees. Een ander populair gerecht, basturma genoemd, wordt vaak gemaakt van gezouten kamelevlees en wordt in Egypte en andere landen in het Midden-Oosten als een delicatesse beschouwd.

Het is dan ook geen wonder dat het op de kamelenmarkt van Omdoerman een en al bedrijvigheid wordt als deze eenbultige Arabische kamelen tweemaal per week worden aangevoerd, voornamelijk uit West-Soedan. De Arabische hoeders storten zich als het ware op de kopers, eropuit hen mee te tronen naar hun respectieve kudden.

Loven en bieden dat het een lust is

Een gegadigde zal de dieren eerst met een geoefend en kritisch oog bekijken. Hij zal de bult betasten om te zien of er een gezonde vetvoorraad in zit. De prijs van kamelen is echter afhankelijk van hun grootte en leeftijd. Eenjarige kamelen worden heowar genoemd, tweejarige mafrood, en wad laboon is de aanduiding voor driejarige kamelen. De kostbaarste kamelen zijn de dieren die de puberteit hebben bereikt. Dat is bij wijfjes op ongeveer vierjarige leeftijd en bij mannetjes als ze een jaar of acht zijn. Die worden respectievelijk heek en sudaies genoemd. Als de gegadigde een van deze volwassen dieren wordt getoond, zal hij het inspecteren om vast te stellen of het dier inderdaad de puberteit heeft bereikt.

Is een kameel eenmaal bij de koper in de smaak gevallen, dan begint het loven en bieden. Dat is een kunst die onmisbaar is in het Midden-Oosten! „Be esm Allah” (Bij de naam van God) zijn de eerste woorden die gezegd worden. Nu begint de strijd om de prijs. De gesprekken worden kalm, zonder enig geschreeuw, en ontspannen gevoerd. Kunnen koper en verkoper het niet eens worden, dan besluiten zij eenvoudig met de woorden „Yeftaah Allah” (God zal een andere gelegenheid openen).

Wij zijn evenwel gekomen om te kijken, niet om te kopen. Na slechts korte tijd in de brandende hitte van het middaguur vertoefd te hebben, willen wij wel naar huis. De kamelen schijnen echter totaal geen last te hebben van de hitte, wat ons eraan herinnert hoe goed deze ’schepen der woestijn’ aangepast zijn aan hun milieu. Ongetwijfeld zal dat een voortzetting van de handel betekenen hier op de fascinerende kamelenmarkt van Omdoerman!

[Voetnoot]