Is er iets mis met het weer?

„ALS twee Engelsen elkaar tegenkomen, gaat hun gesprek allereerst over het weer”, grapte de beroemde schrijver Samuel Johnson. De laatste jaren is het weer echter meer geworden dan de inleiding tot een gesprek. Het is iets geworden waar mensen overal ter wereld zich ernstig zorgen over maken. Waarom? Omdat het weer — dat trouwens altijd al onvoorspelbaar was — steeds grilliger schijnt te worden.

In de zomer van 2002 bijvoorbeeld werd Europa getroffen door ongewoon zware stortbuien. Die leidden zelfs tot wat werd omschreven als „de ergste overstromingen in Midden-Europa in ruim een eeuw”. Neem de volgende nieuwsberichten eens:

DUITSLAND: „Nog nooit in de geschiedenis van de Bondsrepubliek zijn steden en dorpen op zo grote schaal geëvacueerd als nu tijdens deze ’overstroming van de eeuw’. Burgers zijn bij duizenden hun woonplaats ontvlucht, de meesten uit voorzorg. Sommigen werden op het nippertje per boot of helikopter gered.”

FRANKRIJK: „Drieëntwintig doden, negen vermisten en duizenden zwaar getroffenen . . . Drie mensen zijn maandag door de bliksem getroffen en om het leven gekomen. . . . Een brandweerman overleed nadat hij een in moeilijkheden geraakt echtpaar gered had; de auto waarin ze zaten, was door het water meegesleurd.”

OOSTENRIJK: „Vooral de bondslanden Salzburg, Karinthië en Tirol werden door zwaar noodweer geteisterd. Talrijke lawines bedolven straten onder wel 15 meter hoge modder- en steenmassa’s. Op het Südbahnhof van Wenen veroorzaakte een wolkbreuk een treinongeluk waarbij verscheidene mensen gewond raakten.”

ROEMENIË: „Sinds half juli heeft een tiental mensen het leven verloren door het noodweer.”

RUSLAND: „Langs de Zwarte Zee zijn minstens 58 mensen omgekomen . . . Er liggen nog zo’n 30 auto’s en bussen op de zeebodem en het is onmogelijk ernaar te gaan zoeken omdat er nieuwe waarschuwingen voor noodweer zijn uitgegaan.”

TSJECHIË: „Het is voor Praag een angstaanjagende ervaring geweest. Maar in de provincies was de tragedie veel ernstiger. Wel 200.000 mensen moesten hun woning verlaten. Hele steden kwamen door de overstromingen blank te staan.”

Niet beperkt tot Europa

In augustus 2002 berichtte de Süddeutsche Zeitung: „Opnieuw hebben zware stortregens en stormen verwoestingen aangericht in Azië, Europa en Zuid-Amerika. Woensdag zijn minstens 50 personen omgekomen bij een aardverschuiving in Nepal. Een tyfoon, die in Zuid-China acht personen noodlottig werd, veroorzaakte in Midden-China zware regenval. Door de overstromingen in China bereikte de Mekong zijn hoogste waterpeil in 30 jaar, met als gevolg dat in Noordoost-Thailand ruim 100 huizen onder water kwamen te staan. . . . In Argentinië zijn na zware regens minstens vijf mensen verdronken. . . . In China zijn door het noodweer deze zomer meer dan 1000 personen omgekomen.”

Terwijl veel delen van de aarde door water werden geteisterd, gingen de Verenigde Staten gebukt onder grote droogte. Een bericht luidde: „In het hele land maakt men zich zorgen over laag staande en droge putten, een ongekend lage waterstand in veel rivieren en meer dan tweemaal het normale aantal bosbranden voor het seizoen. Gezien het verlies van gewassen en weidegrond, de schaarse drinkwatervoorraden, de bosbranden en de stofstormen, voorspellen deskundigen dat de door de droogte van 2002 aangerichte economische schade in de miljarden dollars zal lopen.”

In delen van Noord-Afrika heerst al sinds de jaren zestig een rampzalige droogte. Volgens berichten was ’de regenval 20 tot 49 procent minder dan in de eerste helft van de twintigste eeuw, met wijdverbreide hongersnood en sterfte als gevolg’.

Het El Niño-weerpatroon — veroorzaakt door opwarming van het water in het oostelijke deel van de Grote Oceaan — leidt periodiek tot overstromingen en andere verstoringen van het weer in Noord- en Zuid-Amerika.a De nieuwszender CNN bericht dat in 1983/84 El Niño „verantwoordelijk [was] voor ruim 1000 sterfgevallen, voor aan het weer te wijten rampen op bijna elk continent en voor een totale schade aan eigendommen en vee van $10 miljard”. Dit verschijnsel doet zich regelmatig voor (ongeveer eens in de vier jaar) sinds het in de negentiende eeuw voor het eerst werd geïdentificeerd. Maar sommige deskundigen zijn van mening dat „El Niño zijn frequentie heeft verhoogd” en dat het verschijnsel zich in de toekomst „vaker zal voordoen”.

Een door de NASA gepubliceerd artikel bevat deze geruststelling: „Het grootste deel van dat ’rare’ weer dat we gehad hebben — dat ongewoon warme najaar of die bijzonder natte winter — is te wijten aan normale, regionale veranderingen in het weer.” Toch zijn er aanwijzingen dat er sprake kan zijn van een ernstig probleem. De milieuorganisatie Greenpeace voorspelt: „Gevaarlijke weerpatronen, met inbegrip van krachtiger orkanen en zware regens, zullen de planeet blijven teisteren. Heviger droogtes en overstromingen zullen het aanzien van de Aarde letterlijk veranderen, met het verlies van kustgebieden en de vernietiging van wouden als gevolg.” Zijn zulke beweringen gegrond? En zo ja, wat is de oorzaak van die „gevaarlijke weerpatronen”?

[Voetnoot]

[Illustraties op blz. 2, 3]

Overstromingen in Duitsland (boven) en in Tsjechië (links)