De Moabitische Steen — vernield maar niet verloren gegaan
DE Moabitische Steen, of de Mesasteen, werd binnen een jaar nadat hij in 1868 was ontdekt, opzettelijk in stukken gebroken. Hij was bijna 3000 jaar oud. Deze glanzend zwarte basaltsteen, van boven keurig afgerond, was 112 cm hoog, 71 cm breed en 36 cm dik. Enige tijd nadat hij in stukken was gebroken, wist men twee grote en achttien kleine brokstukken te bemachtigen, maar een derde van de steen was definitief verloren gegaan.
Hoe kwam het dat zo’n bijzonder monument bijna voorgoed verloren is gegaan? En hoe waardevol is het voor bijbelonderzoekers?
Intrige en wantrouwen
F. A. Klein was de eerste en laatste Europeaan die de steen in ongeschonden staat heeft gezien. De steen lag tussen de ruïnes van Dibon ten noordoosten van de Dode Zee. Klein maakte enkele schetsen van gedeelten van de 34 regels beslaande inscriptie binnen de verhoogde rand en berichtte de vondst, na zijn terugkeer in Jeruzalem, aan zijn Pruisische superieur. Het schrift werd onmiddellijk herkend als Fenicisch en de belangrijkheid ervan werd ingezien. Het Koninklijk Museum in Berlijn stelde geld beschikbaar om de steen te kopen, maar al gauw streden andere geïnteresseerde partijen om het bezit ervan. Toen de plaatselijke sjeiks merkten hoe waardevol hun buit was, verborgen zij deze en verhoogden de prijs ervan tot een belachelijk hoog bedrag.
Een Frans archeoloog slaagde erin een afdruk van het schrift te nemen, maar omdat het papier vlug moest worden meegenomen voordat het droog was, was het schrift erop nauwelijks leesbaar. Intussen kregen de bedoeïenen vanuit Damaskus bevel dat zij hun steen aan regeringsfunctionarissen moesten afstaan. In plaats van te gehoorzamen, besloten zij de steen te vernietigen. Zij staken dus een vuur rondom de kostbare antiquiteit aan en goten er herhaaldelijk water overheen. Toen de steen barstte, werden de fragmenten vlug onder plaatselijke gezinnen verdeeld om in hun graanschuren geplaatst te worden, zogenaamd om een zegen voor hun oogst te verzekeren. Het was ook de beste manier om op persoonlijke basis over de verkoop van de her en der verspreide brokstukken te onderhandelen.
Bijbelse geschiedenis komt tot leven
Met behulp van gipsafgietsels en papieren afdrukken om de tekst op de gekochte stukken aan te vullen, werd de inscriptie op de steen uiteindelijk hersteld. Toen de volledige tekst werd onthuld, stonden de geleerden verstomd. De oude stèle werd destijds beschreven als „de opmerkelijkste monoliet die ooit is ontdekt”.
Koning Mesa van Moab richtte de Moabitische Steen op voor zijn god Kamos, om te herdenken dat hij Israëls juk had verbroken, dat volgens zijn zeggen veertig jaar door Kamos was toegelaten omdat hij „boos was op zijn land”. Men neemt gewoonlijk aan dat deze opstand van Moab verband houdt met de gebeurtenissen die staan opgetekend in het derde hoofdstuk van 2 Koningen. Op het monument snoeft Mesa dat hij zeer religieus is, steden en een hoofdweg bouwt en een overwinning op Israël behaalt. Hij geeft hierbij alle eer aan zijn god Kamos. Mesa’s nederlaag en het offeren van zijn eigen zoon — waarvan in de bijbel gewag wordt gemaakt — ontbreken, zoals men kan verwachten, in deze zelfverheerlijkende tekst.
Verscheidene van de plaatsen die Mesa beweert te hebben ingenomen, worden in de bijbel genoemd, zoals Médeba, Ataroth, Nebo en Jahaz. Aldus ondersteunt de steen de nauwkeurigheid van de bijbelse verslagen. Opmerkelijk is echter Mesa’s gebruik van het Tetragrammaton, JHWH, de naam van Israëls God, in de achttiende regel van het verslag. Daar snoeft Mesa: „Ik nam vandaar [Nebo] de [vaten] van Jahweh en sleurde ze voor Kamos.” Afgezien van wat wij in de bijbel lezen, is dit waarschijnlijk het vroegste bericht van het gebruik van de goddelijke naam.
In 1873 werd de Moabitische Steen hersteld en gereconstrueerd — waarbij de ontbrekende tekst door middel van gipsafgietsels werd toegevoegd — en tentoongesteld in het Louvre, in Parijs, waar hij is gebleven. Een nauwkeurige kopie kan in het British Museum, in Londen, worden bezichtigd.
[Illustraties op blz. 31]
(Boven) Het land Moab
[Verantwoording]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
(Links) De gereconstrueerde Moabitische Steen
[Verantwoording]
Musée du Louvre, Parijs
(Rechts) Het Tetragrammaton zoals het op het monument voorkomt
[Verantwoording]
The Bible in the British Museum