Jonge mensen vragen . . .
Hoe voer ik een sollicitatiegesprek?
„TIJDENS het sollicitatiegesprek was ik doodzenuwachtig”, herinnert Sal zich uit de tijd dat hij probeerde zijn eerste baan te krijgen. „Ik was bang afgewezen te worden omdat ik geen arbeidservaring had.”
Heb jij hetzelfde gevoel als het om solliciteren gaat? Je bent niet de enige. Alleen al de gedachte aan het sollicitatiegesprek kan velen — en niet alleen jongeren — het angstzweet doen uitbreken, vooral als het hun eerste sollicitatiegesprek is. En bijna iedere werknemer heeft eens een eerste sollicitatiegesprek gehad. Maar zij hebben het overleefd, en dat kun jij ook.
Veel jonge mensen zijn zonder werk, dat is waar. Er zijn minder banen dan jongeren die ze willen — alweer waar. Dit betekent dat het nutteloos is te proberen een baan te krijgen — FOUT! Hoed je voor de gedachte dat ’er geen kansen zijn’. Er doen zich iedere dag gunstige gelegenheden voor als je bereid bent geen afwachtende houding aan te nemen maar op zoek te gaan. Misschien heb je vanwege persoonlijke verplichtingen een baan voor hele dagen nodig, of anders wil je wellicht een part-time baan. In zowel het ene als het andere geval kun jij degene zijn die bij het sollicitatiegesprek een goede indruk maakt en de baan krijgt, mits je initiatieven wilt ontplooien. En initiatief is een van die eigenschappen die werkgevers graag in toekomstige werkkrachten zien. Jij moet de eerste stap doen.
Bezie de hindernissen op de weg naar een succesvol sollicitatiegesprek niet als onoverkomelijk. Beschouw ze daarentegen als hindernissen die genomen moeten worden. Een bijbelse spreuk geeft deze raad: „De weg van de luiaard is als een stekelhaag, maar het pad van de oprechten is een opgehoogde weg.” In de gedachten van luiaards is elke uitdaging als een „stekelhaag” — een ondoordringbare versperring. Dus wordt er niets ondernomen. Maar voor wijzen is de weg ’opgehoogd’, of ziet hij er even glad en breed uit als een autosnelweg waarvan alle met stenen te vergelijken obstakels zijn verwijderd. De wijzen zijn bereid iets te ondernemen en een uitdaging te aanvaarden. — Spr. 15:19.
Vóór het onderhoud
Weet je waarin je goed en waarin je zwak bent? Wees eerlijk tegenover jezelf, want als je een baan wilt, vormt het een deel van je voorbereiding dat je zorgt voor een realistische kijk op je sterke en zwakke punten. Die kennis beschermt je ertegen verwaand en veeleisend te worden. De heer Cleveland P. Jones, een beroepskeuze-adviseur die beroepsvoorlichting verzorgt, zegt als commentaar op een instelling die bij veel jongeren wordt aangetroffen: „Ze willen een baan waar ze zo min mogelijk hoeven te werken en zoveel mogelijk verdienen. Maar dat is iets wat je in de hedendaagse wereld niet moet doen. Ze moeten in gedachte houden dat ze onderaan op de ladder beginnen.”
Het recht om op te klimmen naar een betere baan moet verdiend worden. Maar eerst moet je een baan hebben. Door dan je taken goed te verrichten en waardevolle praktijkervaring op te doen, zal niet alleen jouw vertrouwen groeien, maar ook het vertrouwen dat je werkgever in jou stelt. Nu ben je klaar om meer verantwoordelijkheid aan te kunnen.
Een baan willen hebben, is niet genoeg. Je moet erachter zien te komen wat voor de baan vereist is en je er dan op instellen aan die vereisten te voldoen. Wanneer je bij alles wat de werkgever vraagt, je bezwaren hebt, zal de gelegenheid voor een betere baan waarschijnlijk aan je voorbijgaan. Die vereisten dienen als maatstaf om jouw potentiële waarde als werknemer te bepalen. „Ik weet dat er personen zijn ontslagen”, zegt Jones, „omdat zij hun werkgever zeiden: ’Wel, als ik niet naar mijn radio kan luisteren, dan kan ik niet werken.’”
„Onthoud, voordat je naar een sollicitatiegesprek gaat, dat de eerste indrukken blijvende indrukken zijn”, aldus Jones. Hij geeft de raad niet in een spijkerbroek en op gympjes naar een sollicitatiegesprek te gaan, en beklemtoont de noodzaak er schoon en netjes uit te zien. ’Maar ik heb toch het recht om te dragen wat ik wil’, zeggen sommigen misschien. De werkgever heeft ook het recht in dienst te nemen wie hij wil. Hij heeft de baan, en jij bent degene die die baan wilt. Of dit nu juist is of niet, de werkgever kan de conclusie trekken dat de manier waarop iemand erbij loopt, ook de manier is waarop hij zal werken.
Daarom is het gewoonlijk het veiligste voor welk sollicitatiegesprek dan ook extra aandacht aan je voorkomen te besteden, of het nu een kantoorbaan betreft, of een baan in een fabriek. Solliciteer je naar een kantoorbaan, kleed je dan zoals in de zakenwereld gebruikelijk is. Als je naar een fabrieksbaan solliciteert, trek dan een schone en geperste broek aan en ook een schoon en gestreken overhemd, en draag keurige schoenen. Ben je een vrouw, kleed je dan bescheiden en maak een spaarzaam gebruik van make-up. En als je naar een kantoorbaan solliciteert, draag dan nylons en een net schoentje als afronding van een eenvoudige, beschaafde kleding.
Is het altijd noodzakelijk een resumé (een korte opsomming van je opleiding en bekwaamheden) op te stellen om tijdens het sollicitatiegesprek wellicht te kunnen overhandigen? Voor vele banen, zoals bijvoorbeeld in een fabriek, zal dit niet nodig zijn, maar voor een kantoorbaan kan het vaak wel nuttig zijn.
Tijdens het sollicitatiegesprek
Moet je een sollicitatiegesprek voeren, ga dan altijd alleen, waarschuwt de heer Jones. De werkgever wil met jou praten en jouw redenen horen waarom je de baan wilt, niet die van je vriend. Als je je moeder of vrienden meebrengt naar het onderhoud, kan de werkgever tot de conclusie komen dat je onvolwassen bent.
’Stel dat de werkgever mij vraagt of ik al eens eerder ergens gewerkt heb, wat moet ik dan antwoorden?’ vraag je je misschien af. Stel de zaak niet mooier voor dan die is. „Wees eerlijk”, zegt Sal. „Ze weten of je liegt of maar wat verzint.”
Al sta je daar wellicht niet zo bij stil, ook vóór je eerste baan kun je reeds enige arbeidservaring hebben opgedaan. Hoe zo? Wel, heb je ooit vakantiewerk gedaan? Of was je wel eens babysitter? Of was het jouw werktoewijzing thuis dat je regelmatig terugkerende werkzaamheden te behartigen had? Zijn jou bepaalde taken toevertrouwd in jullie gebouw voor religieuze samenkomsten? Heb je ooit een opleiding gehad in het spreken in het openbaar? Zo ja, dan zouden deze dingen tijdens het sollicitatiegesprek ter sprake gebracht kunnen worden of opgenomen kunnen worden in je sollicitatiebrief omdat ze aantonen dat je verantwoordelijkheden kunt dragen.
Wat werkgevers ook zeer belangrijk vinden, is hoeveel interesse je hebt voor hun bedrijf en de baan die wordt aangeboden. Daarom moet je hen ervan overtuigen dat je het werk wilt en kunt doen en dat je graag de kans wilt krijgen om dat te bewijzen. Wanneer je interesse er alleen maar naar uitgaat ’wat je er zelf wijzer van wordt’, zal degene die het sollicitatiegesprek met je voert, prompt zijn belangstelling voor jou verliezen. Zijn interesse gaat ernaar uit wat jij voor het bedrijf kunt doen, niet naar wat het bedrijf voor jou kan doen.
Te solliciteren naar een volledige of part-time baan, en zo’n baan te verkrijgen, is een uitdaging waaraan je met succes het hoofd kunt bieden. En wanneer je die baan gebruikt als een hulpmiddel om anderen te kunnen helpen, en niet alleen je eigen voordeel te zoeken, wordt de voldoening die je daaruit put, een aantrekkelijk deel van je ’secundaire arbeidsvoorwaarden’.
[Kader op blz. 24]
RESUMÉ
Dirk-Jan Jongbloed
Appelhovenstraat 137
1063 NN Amsterdam
tel.: 020-123456
BAAN WAARNAAR WORDT GESOLLICITEERD
Winkelbediende
OPLEIDING
MAVO (Cornelis Kevermanschool, Slotermeer, september 1978 tot juni 1982)
ERVARING
Vakantiebaan waarin ik schappen heb bijgevuld bij Groens Levensmiddelenbedrijf, Slotermeer, juli en augustus 1981
Krantenwijk voor Amsterdams Dagblad, september 1980 tot juni 1981
VERDERE ERVARING
Ik volg wekelijks 45 minuten durende cursus spreken in het openbaar
Houd eens in de zes weken 5 minuten durend toespraakje voor gehoor van 95 personen in Koninkrijkszaal van Jehovah’s Getuigen, Slotermeer, vanaf 1972
Help bij wekelijks onderhoud van tuin om Koninkrijkszaal vanaf 1980
REFERENTIES
Hr. T. Dienstra, bedrijfsleider van Groens Levensmiddelenbedrijf, Bosbesstraat 67, 1043 AN Amsterdam
Hr. J. P. Herder, presiderende opziener, Iepenstraat 22, 1042 SL Amsterdam
Mevr. A. van Tegelen, buurvrouw, Appelhovenstraat 135, 1063 NN Amsterdam
PERSONALIA
Leeftijd 18 jaar
Lengte 1,75 meter
Gewicht 74 kilo
Ongehuwd
[Kader op blz. 25]
Raadgevingen voor een sollicitatiegesprek
● Gedraag je volwassen, zakelijk. Groet de werkgever met gepast respect.
● Zit rechtop in je stoel met je voeten stevig op de grond; wees opmerkzaam. Voorbereiding zal je helpen kalm, evenwichtig en op je gemak te zijn.
● Denk na voor je een vraag beantwoordt. Wees beleefd, nauwkeurig, eerlijk en openhartig. Houd geen feiten achter. Poch niet.
● Heb een schema bij je met daarop al je banen, wanneer je daar werkte, je loon, het soort van werk dat je hebt gedaan, de redenen waarom je bent weggegaan.
● Wees erop voorbereid te tonen hoe je opleiding en werkervaring je zullen helpen vooruit te komen in de baan waarnaar je solliciteert.
● Geef als referenties de namen (en volledige adressen) op van drie betrouwbare personen die jou en je werk kennen.
● Wees vol vertrouwen en enthousiast, maar bluf niet. Gebruik goed Nederlands en spreek duidelijk. Maar praat niet te veel.
● Luister zorgvuldig; wees beleefd en tactvol. Ga bovenal geen dispuut aan met je toekomstige werkgever.
● De werkgever is er alleen maar in geïnteresseerd hoe geschikt jij zult zijn voor de baan. Roer geen persoonlijke, huiselijke of financiële problemen aan.
● Ziet het ernaar uit dat je de baan niet krijgt, vraag de werkgever dan of er bij het bedrijf wellicht nog andere banen vrijkomen.
● Zend de werkgever onmiddellijk na het onderhoud een korte dankbrief.a
[Voetnoten]
a Genomen uit: How to “Sell Yourself” to an Employer (Hoe jezelf aan een werkgever te „verkopen”), een brochure van het arbeidsbureau van de staat New York.