Wat kunt u doen aan slechte adem?

Men zegt dat het een van de meest voorkomende klachten ter wereld is, dat ruim tachtig procent van de volwassen bevolking er wel eens last van heeft. Het kan verlegenheid, frustratie en leed veroorzaken.

IN MEDISCHE kringen staat het alom bekend als halitose of halitosis, van het Latijnse woord halitus, dat „adem” betekent, en het achtervoegsel -ose of -osis, dat op een aandoening duidt. Maar de meeste mensen kennen het gewoon als slechte adem!

Hebt u last van slechte adem? Hoewel u er misschien helemaal geen moeite mee hebt slechte adem bij andere mensen op te merken, kan het u onmogelijk zijn die bij uzelf te bespeuren. Een blad voor de Amerikaanse Vereniging voor Tandheelkunde, JADA, legt uit dat wij meestal gewend raken aan onze eigen slechte adem en dat zelfs mensen „met een uitzonderlijk slechte adem zich mogelijkerwijs persoonlijk niet van het probleem bewust zijn”. De meesten van ons worden zich dus pas bewust van hun slechte adem wanneer iemand anders het onder hun aandacht brengt. Wat gênant!

Het feit dat het een veel voorkomend probleem is, is een schrale troost. Slechte adem wordt algemeen als vies en inacceptabel beschouwd. In sommige gevallen kan het zelfs ernstig emotioneel trauma teweegbrengen. Dr. Mel Rosenberg, hoofd van het Laboratorium voor Orale Microbiologie aan de Universiteit van Tel Aviv in Israël, legt uit: „Slechte adem, reëel of vermeend, kan leiden tot maatschappelijk isolement, echtscheidingsprocedures en zelfs zelfmoordneigingen.”

Wat is er over slechte adem bekend?

Medici beseffen al lang dat slechte adem op een slechte gezondheid kan duiden. Om die reden hebben artsen sinds oude tijden de geuren van de menselijke mond bestudeerd.

Ongeveer 200 jaar geleden vond de vermaarde Franse scheikundige Antoine Laurent Lavoisier een ademtester uit om de bestanddelen van de menselijke adem te bestuderen. Sindsdien hebben wetenschappers betere modellen ontwikkeld. Thans gebruiken laboratoria in Canada, Israël, Japan en Nederland de halimeter, die het gehalte aan onaangename geuren in de mond meet. In Nieuw-Zeeland hebben wetenschappers plaque-kweekstations opgezet, ook wel kunstmatige monden genoemd. Daar wordt het milieu in de typische menselijke mond nagebootst, met speeksel, plaque, bacteriën en zelfs slechte adem.a

Met behulp van de moderne technologie zijn geleerden veel over onze adem te weten gekomen. Zo hebben volgens het blad Scientific American „wetenschappelijk onderzoekers nu bijna 400 vluchtige organische bestanddelen in normale menselijke adem geïsoleerd”. Niet al deze bestanddelen evenwel produceren onaangename geuren. De voornaamste boosdoeners in slechte adem zijn zwavelwaterstof en methylthiol. Er is wel eens gezegd dat deze gassen onze adem een geur geven die erg lijkt op die van een stinkdier.

In de menselijke mond huizen ruim 300 soorten bacteriën. In de Tufts University Diet & Nutrition Letter wordt gezegd: „De donkere, warme en vochtige mond vormt het ideale milieu voor het gedijen van bacteriën die geuren teweegbrengen.” Maar slechts vier soorten zijn voornamelijk verantwoordelijk voor slechte adem. Ze leven in uw mond, maar hoogstwaarschijnlijk kent u ze nog niet bij naam. Het zijn Veillonella alcalescens, Fusobacterium nucleatum, Bacteroides melaninogenicus en Klebsiella pneumoniae. Ze voeden zich met voedseldeeltjes, dode cellen en andere materie in de mond. Door deze bacteriële activiteit ontstaan dan weer onwelriekende gassen. Het proces komt overeen met wat er gebeurt wanneer afval ligt te rotten. Terecht legt het tandheelkundige tijdschrift J Periodontol uit: „In verreweg de meeste gevallen ontstaat halitosis in de mond zelf, als gevolg van bacteriologische rotting [ontbinding van organische materie].” Als er niets aan gedaan wordt, kan dit proces leiden tot tandbederf en ziek tandvlees.

„Goede morgen! Hoe gaat het met uw adem?”

Dit rottingsproces in de mond wint tijdens de slaap aan snelheid. Hoe komt dat? Overdag wordt de mond voortdurend gespoeld met zuurstofrijk en enigszins zuur speeksel, dat bacteriën wegspoelt. De produktie per uur van speeksel daalt tijdens de slaap evenwel tot slechts ongeveer een vijftigste van het normale niveau. Zoals een blad het zei, wordt een droge mond „een stilstaande vijver met ruim 1600 miljard bacteriën”, waardoor de bekende „ochtendadem” met de bijbehorende vieze smaak ontstaat.

Een verminderde speekselafscheiding kan ook worden teweeggebracht door stress terwijl u wakker bent. Zo kan iemand die een openbare lezing houdt en nerveus is, onder het spreken een droge mond krijgen en ten slotte een ernstige halitosis hebben. Een droge mond is ook een bijverschijnsel of symptoom van een aantal ziekten.

Slechte adem is echter niet altijd het gevolg van bacteriële activiteit in de mond. In feite is een onwelriekende adem vaak een symptoom van allerlei aandoeningen en ziekten. (Zie het kader op blz. 22.) Daarom is het in gevallen van onverklaarbare, hardnekkige slechte adem het beste een dokter te raadplegen.

Slechte adem kan ook zijn oorsprong vinden in de maag, maar in tegenstelling tot de gangbare mening komt dit zelden voor. Het gebeurt vaker dat onaangename geuren uw mond vanuit de longen bereiken. Hoe? Nadat sommige voedingsmiddelen, zoals knoflook of uien, verteerd zijn, komen ze in de bloedbaan terecht en worden naar de longen vervoerd. De erbij horende geuren worden dan via de luchtwegen uitgeademd, uw mond en neus in en uit. Volgens het blad Health „is uit studies gebleken dat mensen zelfs een knoflookadem krijgen als met de teentjes alleen maar over hun voetzolen wordt gewreven of als ze zonder te kauwen worden doorgeslikt”.

Door het drinken van alcoholische dranken worden uw bloed en longen verzadigd met de geur van alcohol. Als dat gebeurt kunt u vrijwel niets doen om de situatie te verbeteren dan te wachten. Sommige voedselgeuren blijven wel 72 uur in uw lichaam hangen.

Hoe slechte adem te voorkomen

Slechte adem is niet te corrigeren door louter op een ademverfrisser zoals een snoepje te kauwen. Bedenk dat slechte adem vaak het gevolg is van bacteriële activiteit in de mond. Houd altijd in gedachte dat kleine voedseldeeltjes die in de mond achterblijven, een feestmaal vormen voor miljoenen bacteriën. Daarom is één belangrijke manier om de strijd tegen slechte adem aan te binden, uw mond schoon te houden en zo de bacteriënpopulatie terug te dringen. Dat gebeurt door regelmatig voedseldeeltjes en plaque van uw tanden te verwijderen. Hoe? Na de maaltijden en voor het naar bed gaan uw tanden poetsen is belangrijk. Maar poetsen is slechts een van de stappen.

Er zijn stukjes tandoppervlak waar u met een tandenborstel niet kunt komen. Daarom is het uiterst belangrijk minstens eenmaal per dag te flossen. Deskundigen doen ook de aanbeveling zachtjes uw tong te borstelen, die een favoriete schuilplaats en broedplaats voor bacteriën is. Periodieke controle en het verwijderen van tandsteen door een tandarts en een mondhygiënist zijn ook nodig. Het overslaan van een van deze stappen kan resulteren in slechte adem en na verloop van tijd in ernstige tand- en tandvleesaandoeningen.

Er zijn ook wat dingen die ondernomen kunnen worden voor een tijdelijk frissere adem. Neem een slok water, kauw op suikervrije kauwgum — doe iets wat uw speekselafscheiding bevordert. Bedenk dat speeksel als een natuurlijke spoeldrank fungeert die bacteriën wegspoelt en een ongastvrije omgeving voor ze creëert.

Commerciële mondwaters kunnen helpen, maar uit recente onderzoeken blijkt dat men zich er niet geheel en al op kan verlaten bij de strijd tegen slechte adem. Veelvuldig gorgelen met alcoholhoudende mondwaters kan zelfs een droge mond veroorzaken. Enkele van de doeltreffendste mondspoelingen die de consument ter beschikking staan, verminderen plaque met slechts 28 procent. Het kan dus zijn dat u na goed gorgelen met uw favoriete mondwater, nog meer dan 70 procent van de oorspronkelijke bacteriënpopulatie in uw mond hebt. In het blad Consumer Reports wordt uitgelegd dat bij een reeks proeven met een mondwater „de slechte adem gewoonlijk zo tussen de tien minuten en een uur na het spoelen terugkwam”. Zelfs de sterkere mondwaters, die in veel landen slechts op recept verkrijgbaar zijn, verminderen plaque met slechts 55 procent. Binnen enkele uren zijn de bacteriën weer op hun vorige aantallen terug.

Het is duidelijk dat wanneer het aankomt op het voorkomen van slechte adem, een nonchalante instelling vermeden moet worden. In plaats daarvan moet u uw mond en tanden behandelen als kostbare gereedschappen die voortdurend onderhoud behoeven. Timmerlieden en monteurs met verantwoordelijkheidsbesef beschermen hun gereedschap tegen roest, corrosie en andere schade door na het voltooien van elk karwei specifieke onderhoudsvoorschriften op te volgen. Uw tanden en mond zijn kostbaarder dan alle gereedschappen van menselijke makelij. Geef ze dus het onderhoud en de verzorging die ze verdienen. Op die manier zult u slechte adem terugdringen, evenals de ermee gepaard gaande frustratie en verlegenheid. Belangrijker nog, uw mond zal schoner en gezonder zijn.

[Voetnoot]

[Kader op blz. 22]

Wat zijn de oorzaken van slechte adem?

Tot de vele aandoeningen, ziekten en gewoonten die oorzaak kunnen zijn van slechte adem behoren de volgende:

Alcoholische dranken drinken

Bronchitis

Chronische gastritis

Diabetes

Droogheid van de mond

Empyeem

Hiatus-hernia’s

Leverziekte

Menstruatie

Nierinsufficiëntie

Oprispingen (boeren)

Ovulatie

Roken

Sinusitis

Slechte mondhygiëne

Sommige soorten medicijnen

Sommige vormen van kanker

Tandbederf

Tandvleesaandoening

Tuberculose

Wonden door tandheelkundige ingrepen

Zweertjes in de mond

[Kader op blz. 24]

Ook uw tong behoeft aandacht

Ga naar de dichtstbijzijnde spiegel en bekijk uw tong eens goed. Zit ze vol groefjes? Dat is normaal. Maar die groefjes op uw tongoppervlak kunnen een toevluchtsoord zijn voor miljoenen bacteriën. Wanneer die bacteriën met rust worden gelaten, kunnen ze een hardnekkige slechte adem en andere ongezonde toestanden veroorzaken. Mensen zien de tong echter vaak over het hoofd bij hun mondhygiëne.

Tandartsen bevelen regelmatig borstelen van de bovenzijde van de tong met een zachtharige tandenborstel aan als remedie voor halitosis. Sommige deskundigen raden het gebruik van een tongschraper aan. In India gebruikt men al generaties lang tongschrapers als een manier om van slechte adem af te komen. Jaren geleden werden ze van metaal gemaakt maar nu zijn plastic schrapers gebruikelijker. In sommige landen moet u misschien uw tandarts raadplegen om aan een schraper te komen.

[Illustraties op blz. 23]

Tot een goede mondhygiëne behoren niet alleen tanden poetsen en het borstelen van de tong maar ook flossen

[Illustratieverantwoording op blz. 21]

Life