Is het verhaal van Jona ongeloofwaardig?

DE BIJBEL vertelt dat Jona door een grote vis werd opgeslokt, gedeelten van drie dagen in die vis heeft doorgebracht en dat heeft overleefd. Critici van de bijbel hebben altijd naar dit verhaal gewezen als een bewijs dat de bijbel mythen en allegorieën bevat.

Maar moet een persoon naïef of dwaas zijn om het bijbelverhaal van Jona te kunnen geloven? Drie tieners hebben het erover. Laten wij eens meeluisteren.a

Nancy: We hebben vandaag met biologie de walvissen behandeld, en meneer Dean liet werkelijk geen spaan heel van de bijbel. Volgens hem was het verhaal van Jona in de walvis het ongeloofwaardigste verhaal dat ooit verteld is.

Ron: Vertelde hij ook waarom hij dat vond?

Nancy: Hij zei dat walvissen geen mensen eten; ze eten plankton dat microscopisch klein is. De meeste walvissen hebben dan ook geen keelgat dat groot genoeg is om een mens te kunnen doorslikken. Ik weet echt niet meer wat ik moet denken.

Jack: Wat dan nog? Ik geloof in de bijbel, maar het verhaal van Jona geloof ik niet. Mijn dominee zegt dat het toch alleen maar een allegorie is.

Nancy: Het houdt me toch bezig. Onze voorganger zegt dat we elk woord in de bijbel moeten geloven en alles letterlijk moeten opvatten, omdat we anders geen goede fundamentalisten zijn. Maar meneer Dean maakt het wel moeilijk om te geloven dat Jona door een walvis zou zijn opgeslokt.

Werd Jona door een walvis opgeslokt?

Ron: Weet je, ik heb gelezen dat er één soort walvis is die Jona opgeslokt zou kunnen hebben, namelijk de potvis. Men zegt dat het de enige walvis is met een keelgat dat groot genoeg is om een mens door te slikken.¹

Nancy: Dat wist ik niet.

Ron: Potvissen eten meer dan alleen plankton. Het lijkt er zelfs op dat ze de voorkeur geven aan inktvissen.² Er is een potvis gevonden met een ruim 10 meter lange reuzeninktvis in zijn maag!³

Nancy: Maar meneer Dean zei dat zelfs al had een walvis Jona kunnen opslokken, er nog geen walvissen zijn in de Middellandse Zee waar Jona zou zijn verzwolgen.

Ron: Het is waar dat walvissen zelden in de Middellandse Zee voorkomen, maar er zijn daar wel degelijk skeletten van walvissen gevonden.⁴ Natuurlijk is de potvis niet de enige kandidaat. Laten we maar eens zien wat de bijbel zegt.

Jack: Altijd voorbereid, hè Ron?

Ron: Dat probeer ik in elk geval wel. Kijk, er staat hier in Jona 1:17: „Nu beschikte Jehovah een grote vis om Jona op te slokken.”

Jack: En wat is nu het verschil?

Ron: Een vis kan ieder groot zeedier zijn, ook een haai.

Kan het een haai zijn geweest?

Nancy: Zijn er haaien die een mens in zijn geheel kunnen verzwelgen?

Ron: De mensenhaai is er groot genoeg voor. Sommige worden 12 meter lang.⁵ In tegenstelling tot de potvis, die meestal niet agressief is, staat de mensenhaai juist bekend om zijn felheid en zijn neiging om alles te eten wat hem op zijn weg komt.⁶

Jack: Zoals?

Ron: Het Australian Zoological Handbook vertelt dat de mensenhaai „gemakkelijk een mens geheel kan doorslikken”.⁷ The Natural History of Sharks bericht dat een mensenhaai van 4,5 meter, die in 1939 gevangen werd, twee complete haaien van 2 meter in zijn maag had — dus elk van de grootte van een mens!⁸

Jack: Maar wordt de mensenhaai in de Middellandse Zee aangetroffen?

Ron: De gezaghebbende boeken zeggen allemaal dat hij in alle zeeën van de wereld te vinden is, inclusief de Middellandse Zee.⁹ Verscheidene deskundigen berichten dat deze haai soms dagen achtereen een schip kan volgen en eet wat er overboord wordt gegooid.¹⁰ Kun je je nog herinneren wat er bij Jona’s schip gebeurde voordat de zeelui ertoe gebracht werden om hem overboord te gooien?

Nancy: Ze probeerden het schip lichter te maken, is het niet?

Ron: Inderdaad. Kijk hier maar: „Er ontstond een grote orkaan op zee . . . En zij bleven de voorwerpen die in het schip waren in de zee slingeren, ten einde het daarvan te verlichten.” — Jona 1:4, 5.

Nancy: Denk je dat dat de aandacht van haaien getrokken kan hebben? En dat één van hen Jona verzwolgen heeft?

Ron: Het is inderdaad een mogelijkheid. Dat zou een natuurlijke opeenvolging van gebeurtenissen zijn geweest.

Nancy: Dus Jona is door een mensenhaai opgeslokt!

Ron: Jona is mogelijkerwijs door een mensenhaai opgeslokt. De potvis is ook een mogelijkheid, hoewel de haai waarschijnlijker lijkt. Het is ook mogelijk dat God een of ander reusachtig zeedier heeft gebruikt, dat nooit door de wetenschap ontdekt is. Maar wat de haai betreft, jullie zouden het beslist interessant vinden om het American Museum of Natural History in de stad New York te bezoeken. Daar kun je de gereconstrueerde kaken zien van een enorme haai die men Carcharodon megalodon noemt. Geleerden hebben uitgemaakt dat de gereconstrueerde kaken te groot zijn. Maar ook al zouden ze in werkelijkheid kleiner zijn, dan is het nog duidelijk dat dit monster Jona heeft kunnen opslokken. Het was minstens 13 meter lang.¹¹

Jack: Als die haai zo groot was, waarom zijn er dan geen botten overgebleven in plaats van alleen maar tanden?

Nancy: Omdat haaien geen botten hebben. Dat leerden we in de biologieles. Hun skeletten bestaan uit kraakbeen.

Ron: Dat is waar Nancy. Het enige aanknopingspunt dat de geleerden hebben, zijn de tanden. Hoewel de meeste van deze reusachtige haaietanden versteend zijn, wijst Theo Brown in zijn boek Sharks — The Silent Savages erop dat in de Stille Zuidzee enorme tanden zijn gevonden die niet versteend zijn.¹²

Jack: Bedoel je dat zulke superhaaien nog in recente tijden geleefd kunnen hebben?

Ron: Misschien zijn ze er nu nog wel. Er zijn in deze eeuw verschillende niet bevestigde waarnemingen geweest van zulke monsters.¹³

Jack: Zijn ze in de Middellandse Zee gezien?

Ron: Nee, maar grote hoeveelheden versteende tanden zijn dicht bij Malta in de Middellandse Zee gevonden, precies op Jona’s route van Joppe naar Tarsis, als we aannemen dat met Tarsis Spanje bedoeld wordt.¹⁴ Dus in het verre verleden heeft er beslist een of andere gigantische haaiensoort in de Middellandse Zee geleefd, en mogelijkerwijs ook in het meer recente verleden.

Hoe kan Jona in leven zijn gebleven?

Jack: Maar ook al heeft een haai Jona kunnen opslokken, is het dan nog niet absurd om te denken dat hij dagenlang in de haai in leven heeft kunnen blijven?

Nancy: Ja. Meneer Dean zei dat ook al.

Ron: Natuurlijk was er een wonder voor nodig om Jona in leven te laten blijven in de vis die hem verzwolgen had. Hoewel het waar is dat er enkele verhalen bestaan over zeelieden die levend zijn opgeslokt door walvissen en dat hebben overleefd,¹⁵ twijfelen veel mensen aan deze verhalen en kunnen ze nu niet geverifieerd worden. De komst van de vis was ook een wonder, evenals het feit dat hij Jona veilig aan land bracht. Maar waarom is het zo moeilijk te geloven dat Jehovah God Jona op zo’n wonderbaarlijke manier heeft kunnen beschermen in de buik van de vis? Jack, je gelooft toch in de opstanding van Jezus? Dat vereiste wonderbaarlijke hulp van Jehovah God.

Jack: Dat is een andere zaak.

Ron: Vind je? Jezus dacht er duidelijk niet zo over. Kijk maar naar wat hij zegt in Matthéüs 12:40.

Jack: „Want evenals Jona drie dagen en drie nachten in de buik van de geweldig grote vis was, zo zal de Zoon des mensen drie dagen en drie nachten in het hart der aarde zijn.”

Ron: Wat Jezus overkwam, was reëel, een vaststaand feit, niet waar? Is het waarschijnlijk dat Jezus het verhaal van Jona zou gebruiken als illustratie voor zijn eigen dood en opstanding als het verhaal van Jona onwaar zou zijn?

Jack: Tja . . . ik zou het niet weten.

Ron: Kijk hoe Jezus in dezelfde geest verder redeneerde. „De mannen van Ninevé zullen in het oordeel opstaan met dit geslacht en zullen het veroordelen, want zij hadden berouw op hetgeen Jona predikte, maar ziet! méér dan Jona is hier” (Matth. 12:41). Archeologen hebben bewezen dat Ninevé werkelijk heeft bestaan. Waarom zou Jona dan een fictieve persoon zijn? Waarom zou Jezus er aanspraak op maken ’méér te zijn’ dan een persoon die nooit heeft bestaan?

Jack: Daar zit wel wat in. Als Jezus zichzelf vergeleek met een persoon die nooit heeft bestaan, zouden de mensen gedacht kunnen hebben dat het niet meer dan een sterk verhaal was wat hij vertelde.

Ron: Precies. En lees nu eens vers 42.

Jack: „De koningin van het Zuiden zal in het oordeel worden opgewekt met dit geslacht en zal het veroordelen, want zij kwam van de einden der aarde om de wijsheid van Salomo te horen, maar ziet! méér dan Salomo is hier.”

Ron: Geloof je dat Salomo werkelijk bestaan heeft?

Jack: Ik begrijp het. Als ieder ander echt heeft geleefd, waarom Jona dan niet?

Ron: Dus hoewel Jona’s ervaring een wonder was, was ze historisch, en geen verdichtsel.

Nancy: Maar waarom liet God Jona door een vis opslokken? Waarom zond hij geen stuk boomstam waarmee Jona zich drijvende kon houden?

Waarom werd een vis gebruikt?

Ron: Omdat Jehovah Jona’s ervaring gebruikte om iets duidelijk te maken, om te illustreren hoe Hij zijn eigen Zoon op wonderbaarlijke manier uit het graf zou verlossen.

Jack: Is dat niet een beetje vergezocht?

Ron: Waarom? Jezus zei zelf dat Jona’s ervaring in de enorme vis zijn eigen ervaring „in het hart der aarde” voorafschaduwde. Kijk maar wat Jona zei toen hij in de vis zat. Hier, in Jona 2:2.

Jack: „Uit de buik van Sjeool schreeuwde ik om hulp. Gij hoordet mijn stem.”

Ron: Sjeool is het Hebreeuwse woord voor graf, niet voor vis. Jona zat in een vis, maar Jezus was letterlijk in Sjeool, of het graf. Daarom kon Jezus verwijzen naar de ervaring van Jona als een „teken” van wat er met hem zou gebeuren. In Matthéüs 12:39 zei Jezus: „Een goddeloos en overspelig geslacht blijft een teken zoeken, maar het zal geen teken worden gegeven dan het teken van Jona, de profeet.”

Nancy: Dus er was een reden voor dat Jona door een vis werd opgeslokt!

Ron: Een heel goede reden.

Jack: Ik wist niet dat je dat allemaal uit de bijbel kan halen.

Ron: De bijbel beklemtoont heel vaak hoe belangrijk Jezus’ offer en opstanding zijn. Het hoeft ons helemaal niet te verbazen dat Jehovah verschillende gebeurtenissen gebruikt om belangrijke facetten van Jezus’ dood te illustreren. Iets overeenkomstigs gebeurde toen Abraham zijn zoon Isaäk trachtte te offeren op de berg Moría.

Nancy: Je bedoelt dat wat Abraham deed, overeenkomt met wat Jehovah deed toen hij Zijn Zoon, Jezus, offerde?

Ron: Ja, inderdaad.

Jack: Hoe komt het dat jij hier zo veel van af weet, Ron?

Jehovah’s Getuigen geloven de bijbel

Ron: Nu, ik ben een getuige van Jehovah, en wij geloven dat het verhaal over Jona en de grote vis waar is. Toen dus het onderwerp vorig jaar in de biologieles naar voren kwam, was ik in de gelegenheid om wat naslagwerk te verrichten en de klas hiervan een verslag te geven.

Nancy: Betekent dit dat Jehovah’s Getuigen net zoals onze kerk fundamentalisten zijn?

Jack: Ja, natuurlijk.

Ron: Nee. Jehovah’s Getuigen zijn geen fundamentalisten. We geloven dat de gehele bijbel door God is geïnspireerd en waar is, maar we geloven niet dat alles letterlijk genomen moet worden. Het boek Openbaring bijvoorbeeld is kennelijk in symbolen geschreven. Het eerste vers van Openbaring zegt dat trouwens ook.

Jack: Waarom kun je dan niet zeggen dat Jona ook symbolisch is?

Ron: Omdat de bijbel daar geen reden toe geeft. Het verslag is als geschiedenis opgetekend, en niet als symboliek. Jezus was duidelijk van mening dat het bij het verhaal van Jona om feiten gaat. Bovendien had Jehovah er een goede reden voor om het wonder te verrichten waarover Jona schrijft.

Nancy: Ik heb dat nooit zo beseft. Het helpt iemand beslist te begrijpen hoe belangrijk Jezus’ dood en opstanding voor God waren.

Jack: Jouw benadering ligt me wel, Ron.

Nancy: Ik zou graag in de bijbel willen geloven omdat dat boek logisch is, en niet alleen omdat iemand zegt dat het moet.

Ron: Weet je, er wordt in onze Koninkrijkszaal een lezing gehouden met de titel „De vloed van Noachs dagen heeft betekenis voor ons”.

Jack: Dat is nog zo’n onderwerp waar ik vragen over heb.

Nancy: Ik zou die lezing graag willen horen.

Ron: Jullie zijn van harte welkom.

Jehovah’s Getuigen geloven de bijbel, en zij zijn ervan overtuigd dat hij werkelijk waardevol is voor onze tijd. Als u vragen hebt over de bijbel, waarom neemt u dan geen contact met hen op? Zij willen u graag helpen.

Verwijsbronnen

 ¹ Mammals of the World (derde editie), Deel II, 1975, blz. 1098.

 ² Idem.

 ³ Whales, E. J. Slipjer, Universiteit van Amsterdam, blz. 276, 277.

 ⁴ Aid to Bible Understanding, Watchtower Bible and Tract Society, New York, 1971, blz. 1057.

 ⁵ The Fishes of South Australia, Edgar R. White, South Australian Museum, blz. 40.

 ⁶ Sharks and Survival, Perry Gilbert, Cornell University, blz. 13.

 ⁷ Australian Zoological Handbook, The Fishes of Australia, Gilbert Percy Whitley, Australian Museum, Deel 1 — The Sharks, blz. 125.

 ⁸ The Natural History of Sharks, Richard H. Backus en Thomas H. Lineaweaver III, Andre Deutsch Ltd., London, 1970, blz. 111.

 ⁹ Idem, blz. 113.

¹⁰ Sharks — The Silent Savages, Theo Brown, Little, Brown & Co., Boston & Toronto, 1973, blz. 40; Sea Fishes of Southern Africa, J. L. B. Smith, Rhodes University, blz. 49; Australian Zoological Handbook, blz. 106.

¹¹ Natural History, november 1980, blz. 112, 113.

¹² Sharks — The Silent Savages, blz. 79; Australian Zoological Handbook, blz. 125.

¹³ Sharks — The Silent Savages, blz. 79-81.

¹⁴ Australian Zoological Handbook, blz. 126 (voetnoot).

¹⁵ The Year of the Whale, Victor B. Scheffer, blz. 84-86.

[Voetnoten]

[Illustraties op blz. 21]

Een potvis heeft een keelgat dat groot genoeg is om een mens te kunnen opslokken

Een mensenhaai kan gemakkelijk een mens verzwelgen

[Illustraties op blz. 23]

Jona wordt in verband gebracht met historische personen en plaatsen

Ninevé

Salomo

Jezus