Hoofdstuk 9
Kinderen van kindsbeen af opleiden
1-4. Waaruit blijkt dat een jong kind een enorm leervermogen heeft?
DE GEEST van een pasgeboren kind is wel met een onbeschreven bladzijde vergeleken. In werkelijkheid heeft de geest van de baby reeds vele indrukken ontvangen, zelfs toen hij nog in de schoot van zijn moeder was. En bepaalde persoonlijkheidskenmerken zijn er als gevolg van genetische overerving onuitwisbaar in gegrift. Maar vanaf het moment van de geboorte is het leervermogen enorm groot. In plaats dat er sprake is van één enkele bladzijde die beschreven moet worden, lijkt het wel alsof de hoeveelheid bladzijden waarmee een hele bibliotheek gevuld zou kunnen worden, erop wacht volgeschreven te worden met inlichtingen.
2 De hersenen van een pasgeboren baby wegen slechts een vierde van het gewicht van de hersenen van een volwassen mens. De hersenen groeien echter zo snel dat ze in slechts twee jaar tijds al drie vierde wegen van hun uiteindelijke gewicht! De intellectuele groei houdt hiermee gelijke tred. Onderzoekers zeggen dat de intelligentie van een kind gedurende de eerste vier jaar van zijn leven net zo snel toeneemt als gedurende de volgende dertien jaar. Sommigen zeggen zelfs dat „de begrippen die het kind vóór zijn vijfde verjaardag leert, tot de moeilijkste behoren die het ooit zal tegenkomen”.
3 Zulke fundamentele begrippen als rechts en links, boven en onder, vol en leeg, alsook de begrippen groter en kleiner, en zwaarder en lichter, schijnen ons allemaal heel natuurlijk toe. Maar een kind moet deze begrippen, en nog veel meer, leren. Ook het begrip spraak moet in de geest van een baby worden geplant.
4 Taal wordt door sommigen beschouwd als „waarschijnlijk de moeilijkste intellectuele prestatie die er ooit van een menselijk wezen kan worden gevergd”. Als u ooit hebt geploeterd om een nieuwe taal te leren, zult u het hier waarschijnlijk mee eens zijn. Maar u hebt op zijn minst het voordeel dat u weet hoe een taal in elkaar zit. Een baby weet dit niet, en toch is zijn geest in staat het taal-idee te vatten en ermee te werken. Niet alleen dat, maar jonge kinderen die in een tweetalig huisgezin of gebied wonen, kunnen zelfs met gemak twee talen spreken — zelfs nog voordat zij naar school gaan! De intelligentie is dus aanwezig, klaar om verder ontwikkeld te worden.
MEN KAN HET BESTE ONMIDDELLIJK BEGINNEN!
5. Hoe vroeg moet de opleiding van een kind beginnen?
5 Toen de apostel Paulus zijn metgezel Timótheüs schreef, herinnerde hij hem eraan dat hij de heilige geschriften „van kindsbeen af” had gekend (2 Timótheüs 3:15). Een ouder die de natuurlijke leergierigheid van een baby beseft, is wijs. Baby’s zijn erg oplettend, een en al oog en oor. Of ouders het nu beseffen of niet, het staat vast dat kleintjes er druk mee bezig zijn inlichtingen in zich op te nemen, ze op te slaan, eraan toe te voegen en conclusies te trekken. Ja, als ouders hier niet voor oppassen, kan de baby in korte tijd opmerkelijk goed leren hoe hij hen naar zijn pijpen moet laten dansen. De aansporing in Gods Woord is dus van de geboorte af aan van toepassing: „Leid een knaap op overeenkomstig de weg voor hem; ook als hij oud wordt, zal hij er niet van afwijken” (Spreuken 22:6). De eerste lessen die de baby leert, hebben vanzelfsprekend betrekking op liefde, aangezien hij het voorwerp is van een heleboel liefdevolle zorg en genegenheid. Maar noodzakelijke correctie, die vriendelijk maar krachtig moet worden gegeven, mag hierbij niet achterwege blijven.
6. (a) Wat voor taal kan men het beste gebruiken om met een kind te praten? (b) Hoe dient men tegenover de vele vragen te staan die een kind kan stellen?
6 Praat met de kleine, niet in „babytaal” maar in eenvoudige taal van volwassenen, zoals u uw kind later graag zou horen spreken. Als het kleine kind leert spreken, zal het u bestormen met vragen: ’Waarom regent het? Waar ben ik vandaan gekomen? Waar gaan de sterren overdag naar toe? Wat doet u? Waarom dit? Waarom dat?’ De vragen blijven komen, er komt geen eind aan! Luister ernaar, want vragen behoren tot het beste gereedschap dat een kind gebruikt om te leren. Door de vragen te onderdrukken, kunt u de geestelijke ontwikkeling onderdrukken.
7. Hoe kan men de vragen van een jong kind het beste beantwoorden, en waarom?
7 Houd echter in gedachten wat de apostel besefte, namelijk: „Toen ik een klein kind was, sprak ik als een klein kind, dacht ik als een klein kind, overlegde ik als een klein kind” (1 Korinthiërs 13:11). Beantwoord de vragen naar uw beste vermogen, maar eenvoudig en kort. Als een kind vraagt: ’Waarom regent het?’ verlangt het geen gecompliceerd en gedetailleerd antwoord. Een antwoord zoals: ’De wolken raken vol water en het water valt naar beneden’ kan voldoende zijn. Een kind staat maar kort ergens bij stil en zijn aandacht wordt al gauw door andere dingen in beslag genomen. Dus net zoals u een kind melk geeft tot het vast voedsel kan verdragen, moet u het eenvoudige inlichtingen geven totdat het meer kan begrijpen. — Vergelijk Hebreeën 5:13, 14.
8, 9. Wat zou men kunnen doen om een kind op progressieve wijze te leren lezen?
8 Leren dient stap voor stap te gaan. Zoals reeds is gezegd, was Timótheüs van kindsbeen af met de Schrift bekend. Tot zijn vroegste jeugdherinneringen behoorde kennelijk ook het onderricht dat hij uit de bijbel had ontvangen. Dit is beslist progressief onderricht geweest, ongeveer zoals een vader of moeder er in deze tijd mee zou beginnen een kind te leren lezen. Lees uw kind voor en begin hiermee als het nog heel klein is. Neem het op schoot, sla uw arm om hem heen en lees met een vriendelijke stem. Het kind zal een prettig gevoel van zekerheid en blijdschap hebben, en het lezen zal een aangename ervaring zijn, hoe weinig het er ook van begrijpt. Later kunt u uw kind het alfabet leren, spelenderwijs misschien. Maak vervolgens woorden en vorm de woorden ten slotte tot zinnen. En zorg er zoveel mogelijk voor dat het leren iets plezierigs wordt.
9 Zo lazen de ouders van een driejarig jongetje hun kind hardop voor en wezen daarbij elk woord aan, zodat hij hen bij het lezen kon volgen. Bij bepaalde woorden pauzeerden zij en vulde het kind het woord in, zoals „God”, „Jezus”, „man”, „boom”. Geleidelijk aan nam het aantal woorden dat hij kon lezen toe, en op vierjarige leeftijd kon hij bijna alle woorden lezen. Met het lezen komt dan ook het schrijven aan de beurt, eerst aparte letters, en vervolgens volledige woorden. Een kind vindt het prachtig wanneer het zijn eigen naam kan schrijven!
10. Waarom is het verstandig elk kind te helpen zijn eigen mogelijkheden te ontwikkelen?
10 Elk kind is anders en heeft zijn eigen persoonlijkheid. Het moet erbij geholpen worden zich in overeenstemming met zijn individuele, overgeërfde mogelijkheden en gaven te ontwikkelen. Wanneer u elk kind leert zijn overgeërfde krachten en vermogens tot ontwikkeling te brengen, zal het niet jaloers hoeven te zijn op de prestaties van andere kinderen. Elk kind moet bemind en gewaardeerd worden om wat het zelf is. Terwijl u het kind helpt verkeerde neigingen te overwinnen of in bedwang te houden, mag u niet proberen het in een door u van tevoren bepaalde vorm te kneden. Leid het kind daarentegen zodanig dat het zijn eigen goede persoonlijkheidskenmerken naar zijn beste vermogen gaat benutten.
11. Waarom is het onverstandig het ene kind op ongunstige wijze met een ander kind te vergelijken?
11 Een ouder kan een geest van zelfzuchtige wedijver aankweken door te laten doorschemeren dat een bepaald kind hetzij superieur òf inferieur is aan een ander kind. Hoewel kleine kinderen reeds vroeg in het leven tekenen van aangeboren zelfzucht vertonen, zijn zij aanvankelijk vrij van ideeën van rang, superioriteit en gevoelens van eigendunk. Daarom kon Jezus een klein kind als voorbeeld gebruiken om de geest van ambitie en bezorgdheid voor persoonlijke belangrijkheid, die zijn discipelen bij een zekere gelegenheid aan de dag legden, te corrigeren (Matthéüs 18:1-4). Vermijd het dus kinderen met elkaar te vergelijken, waardoor de een ongunstig bij de ander zal afsteken. Hierdoor krijgt een kind misschien het idee dat het uit de gunst is. Eerst zal het zich gekwetst voelen, en als deze behandeling voortduurt, zal het naar alle waarschijnlijkheid vijandig worden. Aan de andere kant kan het kind dat als superieur wordt voorgesteld, hoogmoedig worden en zich de antipathie van anderen op de hals halen. Als ouder dient u nooit de fout te maken een kind minder lief te hebben en te aanvaarden omdat het ongunstig bij een ander kind afsteekt. Verscheidenheid is prachtig. Een orkest bestaat uit veel verschillende instrumenten om aan de muziek verscheidenheid en rijkdom te verlenen, maar toch zijn alle instrumenten met elkaar in harmonie. Verschil in persoonlijkheid maakt de gezinskring kleurrijker en interessanter, maar wanneer allen zich naar de juiste beginselen van hun Schepper richten, zal de harmonie toch niet verstoord worden.
HELP UW KIND TE GROEIEN!
12. Welke feiten omtrent volwassenen tonen aan dat een kind juiste leiding nodig heeft?
12 Gods Woord zegt dat ’een man die wandelt, niet in staat is zelfs maar zijn schreden te richten’ (Jeremia 10:23). Mensen zeggen dat dit wèl mogelijk is. Zij weigeren daarom goddelijke leiding te accepteren, aanvaarden menselijke leiding en komen van de ene moeilijkheid in de andere terecht, om ten slotte alleen maar te moeten constateren dat God toch gelijk heeft. Jehovah God zegt dat er een weg is die iemand recht toeschijnt, terwijl de weg des doods er het einde van is (Spreuken 14:12). Mensen hebben reeds lange tijd de weg gevolgd die hun juist toescheen, en deze heeft tot oorlog, hongersnood, ziekte en dood geleid. Indien de weg die een volwassen, ervaren man recht toeschijnt, in de dood eindigt, hoe zou de weg die een kind recht toeschijnt, dan ergens anders op kunnen uitlopen? Indien een man die wandelt, niet in staat is zijn schreden te richten, hoe kan een kind, dat nog met onvaste stapjes loopt, dan de levensweg bewandelen die het moet gaan? Door middel van Zijn Woord geeft de Schepper zowel ouder als kind leiding.
13, 14. Hoe zouden ouders, in overeenstemming met de vermaning die in Deuteronomium 6:6, 7 wordt aangetroffen, hun kinderen kunnen onderrichten?
13 God zegt tot ouders: „Deze woorden, die ik u heden gebied, moeten op uw hart blijken te zijn; en gij moet ze uw zoon inscherpen en erover spreken wanneer gij in uw huis zit en wanneer gij op de weg gaat en wanneer gij neerligt en wanneer gij opstaat” (Deuteronomium 6:6, 7). Te allen tijde, wanneer zich maar geschikte gelegenheden voordoen, moet er onderricht worden gegeven. Wanneer het gezin gezamenlijk ontbijt — ook al zullen velen zich ’s ochtends moeten haasten om klaar te komen voor het werk of voor school — zal een dankgebed voor het voedsel de gedachten op de Schepper richten, terwijl hierin ook andere punten opgenomen kunnen worden die het gezin geestelijk tot voordeel zullen strekken. Misschien laat de tijd het toe enkele opmerkingen te maken over de werkzaamheden die de gezinsleden die dag zullen verrichten of over de schoolactiviteiten, en kan er gezonde raad gegeven worden over de wijze waarop problemen die zouden kunnen rijzen, aangepakt kunnen worden. Bedtijd, „wanneer gij neerligt”, kan voor kleine kinderen een prettige tijd zijn wanneer ouders hun dan wat extra aandacht schenken. Het kan voor kleintjes veel betekenen wanneer u hun vóór het slapen gaan een verhaaltje vertelt, en het kan een voortreffelijke manier van onderwijs vormen. De bijbel staat vol met materiaal dat met gebruikmaking van wat ouderlijk vernuft en warmte bijzonder bij een kind in de smaak zal vallen. Dingen die u zelf hebt meegemaakt, zullen uw kinderen speciaal interesseren en kunnen hun enkele voortreffelijke lessen duidelijk maken. En hoewel het een uitdaging kan lijken om steeds weer aan nieuwe verhalen te komen die u kunt vertellen, zult u vaak bemerken dat het kind het prettig vindt dezelfde verhalen iedere keer weer opnieuw te horen. Wanneer u hier extra tijd voor neemt, zult u bemerken dat het contact tussen u en uw kinderen veel beter zal worden. Door voor het slapen gaan met de kleintjes te bidden, zullen zij ook geholpen worden reeds op vroege leeftijd te spreken met Degene die het meeste kan doen om hen te helpen en te beschermen. — Efeziërs 3:20; Filippenzen 4:6, 7.
14 Waar u ook bent, of u nu „in uw huis zit” of „op de weg gaat”, er doen zich altijd gelegenheden voor om uw kind op een interessante en doeltreffende manier op te leiden. Bepaalde aspecten van het onderricht kunnen voor kinderen in de vorm van een spelletje worden gegoten. Eén echtpaar vertelde hoe deze methode succes had gehad om kinderen te helpen zich punten uit een vergadering voor bijbelstudie te herinneren.
’Op zekere avond namen wij een kleine, zesjarige jongen, die gewoonlijk niet erg oplet op de vergaderingen, met ons mee. Toen wij naar de zaal gingen, zei ik: „Laten we een spelletje doen. Als we straks weer naar huis gaan, willen we eens kijken wie er nog weet welke liederen we hebben gezongen en wat enkele van de belangrijkste punten waren die op de vergadering werden behandeld.” Op de terugweg waren wij verbaasd. De jongste, die gewoonlijk slecht oplet, mocht het eerst praten, en hij kon zich nog veel van de punten herinneren. Onze kinderen voegden hier hun commentaren aan toe en ten slotte gaven wij beiden commentaar. In plaats dat zij dit als werk beschouwden, vonden zij het een leuk spelletje.’
15. Hoe zou een kind ertoe aangemoedigd kunnen worden zijn prestaties te verbeteren?
15 Als een kind ouder wordt, zal het leren gedachten onder woorden te brengen, dingen te tekenen, wat werk te doen en wat muziek te maken door een instrument te bespelen. Hij krijgt het gevoel dat hij wat presteert. Zijn werk is in een bepaald opzicht een verlengstuk van hemzelf. Hij beschouwt het als iets heel persoonlijks. Als u ernaar kijkt en zegt: ’Heel goed’, vervult dit zijn hart met blijdschap. Probeer iets in zijn werk te vinden waarvoor u hem oprecht kunt prijzen, want dit zal hem aanmoedigen. Kritiseert u het werk echter botweg, dan zal het kind waarschijnlijk uit het veld geslagen zijn en de moed verliezen. Zo nodig kunt u over een bepaald aspect van zijn werk een vraag stellen, maar laat dit niet als een afkeuring van zijn werk overkomen. In plaats dat u bijvoorbeeld zijn tekening pakt en deze overdoet, zou u op een ander stuk papier een bepaalde verbetering kunnen demonstreren. Dit zal hem in staat stellen zijn eigen tekening bij te werken als hij dit wil. Door hem in zijn krachtsinspanningen aan te moedigen, zult u zijn groei bevorderen; door hem streng te kritiseren, kunt u hem ontmoedigen of zijn verlangen om het te blijven proberen, in de kiem smoren. Ja, het beginsel in Galáten 6:4 kan ook van toepassing zijn op kinderen: „Laat hij zich ervan vergewissen wat zijn eigen werk is, en dan zal hij alleen met betrekking tot zichzelf, en niet in vergelijking met de andere persoon, reden tot opgetogenheid hebben.” Een kind heeft vooral voor zijn eerste krachtsinspanningen aanmoediging nodig. Als de prestatie goed is voor zijn leeftijd, prijs hem er dan voor! Is ze dit niet, prijs hem dan vanwege de moeite die hij heeft gedaan en moedig hem ertoe aan het nog eens te proberen. Hij heeft per slot van rekening ook niet in één keer leren lopen.
HOE MOET IK OVER SEKS SPREKEN?
16. Wat voor antwoorden moeten er, met het oog op wat de bijbel zegt, op de vragen van een kind over seks gegeven worden?
16 U beantwoordt de vragen van uw kind en moedigt hem ertoe aan met u te praten. Maar dan worden u plotseling vragen gesteld over seks. Antwoordt u openhartig of geeft u een misleidend antwoord, door bijvoorbeeld te zeggen dat u een broertje of zusje in het ziekenhuis hebt kunnen kopen? Zult u juiste inlichtingen verschaffen of zult u toelaten dat de kinderen hun heil zoeken bij oudere kinderen en van hen — misschien in een obsceen verband — gebrekkige of zelfs verkeerde antwoorden krijgen? De bijbel bevat openhartige verwijzingen naar heel wat dingen die met seks of de geslachtsorganen te maken hebben (Genesis 17:11; 18:11; 30:16, 17; Leviticus 15:2). Toen God zijn volk onderricht gaf betreffende bijeenkomsten waar zijn Woord moest worden voorgelezen, zei hij: „Verzamel het volk, de mannen en de vrouwen en de kleinen . . . opdat zij mogen luisteren en opdat zij mogen leren” (Deuteronomium 31:12). De kleine kinderen zouden dus in een ernstige, eerbiedige sfeer, niet in de vorm van „straattaal”, over dergelijke onderwerpen horen spreken.
17-19. Hoe zou seks op progressieve wijze uitgelegd kunnen worden?
17 Het verklaren van seks behoeft in werkelijkheid niet zo moeilijk te zijn als veel ouders denken. Kinderen worden zich al heel vroeg van hun lichaam bewust en ontdekken de verschillende lichaamsdelen. U noemt ze voor het kind: handen, voeten, neus, buik, billen, penis (plassertje), vagina of schede (spleetje). Het kleine kind wordt hier niet verlegen van, tenzij u plotseling verandert en geheimzinnig gaat doen in verband met de geslachtsorganen. Wat ouders zo beangstigt, is dat zij denken dat zij, wanneer de vragen eenmaal beginnen te komen, alles moeten uitleggen. In werkelijkheid komen de vragen geleidelijk aan, naarmate het kind verschillende ontwikkelingsstadiums doormaakt. Wanneer de verschillende stadiums worden bereikt, behoeft u slechts de juiste woorden te gebruiken en heel eenvoudige, algemene verklaringen te geven.
18 Op zekere dag zal u bijvoorbeeld worden gevraagd: ’Waar komen baby’s vandaan?’ U kunt dan een eenvoudig antwoord geven door bijvoorbeeld te zeggen: ’Ze groeien in de buik van hun moeder.’ Dat is gewoonlijk alles wat op het moment nodig is. Later zal uw kind misschien vragen: ’Hoe komt de baby eruit?’ ’De moeder heeft daar een speciale opening voor.’ En dat is voorlopig gewoonlijk voldoende.
19 Enige tijd later kan de vraag komen: ’Hoe begint de baby te groeien?’ U zou kunnen antwoorden: ’Een vader en een moeder willen een baby hebben. Een zaadje van de vader ontmoet een eicel in de moeder en er begint een baby te groeien, net zoals een zaadje in de grond tot een bloem of een boom zal groeien.’ Het is dus een vervolgverhaal, waarvan elk deel voldoende is om het kind voorlopig tevreden te stellen. Later kan het kind vragen: ’Hoe komt het zaadje van de vader in de moeder?’ U zou eenvoudig kunnen zeggen: ’Je weet hoe een jongetje eruitziet. Hij heeft een penis. Het meisje heeft een opening in haar lichaam waarin deze past. Het zaadje wordt geplant. De mensen zijn zo gemaakt opdat er baby’s kunnen ontstaan en in de moeder kunnen groeien en uiteindelijk geboren kunnen worden.’
20. Waarom is het goed wanneer kinderen de feiten in verband met seks van hun ouders horen en niet van anderen?
20 Deze eerlijke benadering is beslist beter dan onjuiste verhalen of een geheimzinnige reactie, waardoor de indruk wordt gewekt dat het om iets onsmakelijks gaat. (Vergelijk Titus 1:15.) Het is ook beter wanneer het kind de feiten van zijn ouders hoort, die de verklaring ervan vergezeld kunnen doen gaan van redenen waarom een baby terecht alleen voortgebracht mag worden door gehuwde personen die elkaar liefhebben en die de verantwoordelijkheid op zich hebben genomen om de baby lief te hebben en te verzorgen. Dit plaatst het onderwerp op een gezond, geestelijk niveau, in plaats dat het onderricht wordt gegeven in een omlijsting die alles onrein doet lijken.
DE BELANGRIJKSTE LESSEN VAN HET LEVEN DOORGEVEN
21. Met het oog op welke neiging in kinderen is het belangrijk dat ouders hun kinderen een goed voorbeeld geven?
21 Jezus vergeleek de mensen in zijn tijd eens met „jonge kinderen die op de marktplaatsen zitten en hun speelmakkers toeroepen en zeggen: ’Wij hebben voor u op de fluit gespeeld, maar gij hebt niet gedanst; wij hebben geweeklaagd, maar gij hebt u niet in droefheid geslagen’” (Matthéüs 11:16, 17). De kinderen imiteerden in hun spelletjes de volwassenen en hun feesten en begrafenissen. Doordat een kind de natuurlijke neiging heeft om te imiteren, speelt het voorbeeld dat de ouders stellen, een krachtige rol in de opleiding van een kind.
22. Welke uitwerking kan het gedrag van ouders op hun kinderen hebben?
22 Vanaf de tijd van de geboorte leert uw baby van u — niet slechts door wat u zegt, maar hoe u het zegt, door de toon waarop u iets zegt: tegen de baby zelf, tegen uw huwelijkspartner en tegen andere personen. Hij merkt op hoe ouders elkaar, andere gezinsleden en bezoekers bejegenen. Uw voorbeeld in deze dingen kan uw kind iets leren dat voor hem zelfs veel belangrijker is dan leren lopen, tellen, lezen, schrijven of rekenen. Het kan een fundament leggen voor de kennis en het inzicht die tot werkelijk geluk in het leven leiden. Dat voorbeeld kan het kind, wanneer het oud genoeg is om door middel van gesprekken en leesmateriaal onderwezen te worden, open doen staan voor onderricht over rechtvaardige maatstaven.
23, 24. Indien ouders willen dat hun kinderen aan bepaalde maatstaven voldoen, waartoe moeten zijzelf dan bereid zijn?
23 „Wordt . . . navolgers van God, als geliefde kinderen, en blijft in liefde wandelen”, zo spoort de apostel christenen aan. Vlak hiervoor had hij aangetoond wat bij het navolgen van God betrokken is, door te zeggen: „Alle kwaadaardige bitterheid en toorn en gramschap en geschreeuw en schimpend gepraat worde uit uw midden weggenomen, evenals alle slechtheid. Maar wordt vriendelijk jegens elkaar, teder mededogend, elkaar vrijelijk vergevend, zoals ook God door Christus u vrijelijk vergeven heeft. Wordt daarom navolgers van God, als geliefde kinderen . . .” (Efeziërs 4:31, 32; 5:1, 2). Als het kleine kind zijn ouders luid en schel hoort praten of jammerend hoort klagen of getuige is van een arrogante houding of een explosieve uitbarsting van woede, worden hem lessen in geïrriteerdheid overgedragen en wordt er een indruk gemaakt die moeilijk is weg te wissen. Maar als u jegens iedereen vriendelijk en attent bent, als uw morele maatstaven hoog en uw beginselen goed zijn, zal uw kind geneigd zijn u hierin na te volgen. Handel zoals u wilt dat uw kinderen handelen, gedraag u zoals u wilt dat uw kinderen zich gedragen.
24 Ouders moeten niet een dubbel stel beginselen hebben, één voor de prediking en het andere voor de praktijk, één voor hun kinderen en het andere voor zichzelf. Wat voor nut heeft het uw kinderen te gebieden niet te liegen als u zelf liegt? Als u uw beloften aan hen verbreekt, kunt u dan van hen verwachten dat zij hun beloften aan u houden? Als ouders elkaar niet met respect bejegenen, hoe kunnen zij dan verwachten dat hun kind respect leert? Als een kind nooit een uiting van nederigheid van de zijde van zijn vader of moeder hoort, hoe kan nederigheid dan zijn maatstaf worden? Wanneer een ouder de gedachte overdraagt dat hij altijd gelijk heeft, kleeft hieraan het ernstige gevaar dat het kind kan gaan denken dat alles wat de ouder doet juist is — zelfs wanneer de ouder dingen doet die een onvolmaakte, zondige aard weerspiegelen en die verkeerd zijn. Door iets te zeggen maar het niet te doen, is men als de huichelachtige Farizeeën, over wie Jezus zei: „Doet en onderhoudt . . . alles wat zij u zeggen, maar doet niet naar hun daden, want zij zeggen het wel, maar volbrengen het niet.” Dus, ouders, als u geen kleine farizeeërtjes in uw gezin wilt hebben, weest dan zelf geen grote farizeeërs! — Matthéüs 23:3.
25. Hoe moet kinderen onderwijs over liefde worden gegeven?
25 Kinderen leren het eerst over liefde door liefde te zien, en zij leren liefde te geven door deze te ontvangen. Liefde is niet te koop. Ouders kunnen hun kinderen met geschenken overladen. Maar liefde is voornamelijk een geestelijke kwestie, van het hart en niet van de portemonnaie, en geschenken alleen kunnen nooit een vervanging vormen van ware liefde. Wanneer men liefde tracht te kopen, daalt ze in waarde. Geef niet alleen materiële geschenken, maar geef bovenal van uzelf, uw tijd, uw energie, uw liefde. U zult in gelijke mate ontvangen (Lukas 6:38). In 1 Johannes 4:19 wordt dan ook over onze liefde voor God gezegd: „Wij hebben lief omdat hij ons eerst heeft liefgehad.”
26, 27. Hoe zou men kinderen de vreugde kunnen leren die uit geven voortspruit?
26 Kinderen kunnen iets over geven leren door te ontvangen. Zij kunnen geholpen worden de vreugden te leren kennen van geven, van dienen, van delen. Help hen in te zien dat geven — aan u, aan andere kinderen, aan volwassenen — geluk schenkt. Vaak willen volwassenen geen geschenken van kinderen ontvangen, in de onjuiste veronderstelling dat het van liefde blijk zou geven om de kinderen de geschenken die zij willen geven, te laten houden. Eén man verklaarde:
„Ik weigerde altijd wanneer een kind mij wat van zijn snoep aanbood. Ik dacht dat ik vriendelijk was door dat waarvan ik wist dat hij er zo van hield, niet aan te nemen. Maar als ik weigerde en hem alles voor zichzelf liet houden, zag ik niet de vreugde die ik bij het kind verwachtte. Toen realiseerde ik mij dat ik zijn edelmoedigheid verwierp, dat ik zijn geschenken verwierp en daarmee hem verwierp. Daarna heb ik zulke geschenken altijd aanvaard om hem de vreugde te laten smaken die uit geven voortspruit.”
27 De ouders van een zeker gezin wilden hun zoontje erbij helpen als degenen te worden die in de bijbel in 1 Timótheüs 6:18 worden beschreven, ’vrijgevig, mededeelzaam’. Wanneer zij naar een christelijke vergadering gingen, gaven zij daarom het geld dat zij wilden bijdragen, aan hun zoontje en lieten het hem in de bijdragenbus doen. Dit droeg ertoe bij hem ervan te doordringen hoe belangrijk het is geestelijke zaken te ondersteunen en de materiële behoeften die hierbij betrokken zijn, te helpen lenigen.
28, 29. Hoe zou men kinderen kunnen leren hoe belangrijk het is verontschuldigingen aan te bieden voor iets wat men verkeerd heeft gedaan?
28 Evenals kinderen kunnen leren lief te hebben en edelmoedig te zijn indien juist onderricht van een goed voorbeeld vergezeld gaat, kunnen zij ook leren hun verontschuldigingen aan te bieden wanneer dit passend is. Eén ouder zei: „Als ik een fout maak ten aanzien van mijn kinderen, geef ik dit toe tegenover hen. Heel kort vertel ik hun hoe het kwam dat ik de fout maakte en dat ik verkeerd handelde. Dit maakt het voor hen gemakkelijker hun fouten aan mij op te biechten, in het besef dat ik niet volmaakt ben en begrip zal hebben.” Deze zienswijze wordt geïllustreerd door wat er gebeurde toen een onbekende een gezin bezocht en de vader de gezinsleden aan hem voorstelde. De bezoeker zei hierover:
„Alle aanwezigen werden voorgesteld, en toen kwam er een glimlachend kereltje de kamer binnen. De vader zei: ’En dit is onze benjamin, de jongen met jam op zijn bloes.’ De glimlach van de jongen trok weg en er kwam een gekwetste uitdrukking op zijn gezicht. Toen de vader zag dat hij als gevolg van zijn verlegenheid dreigde te gaan huilen, trok hij het kind snel naar zich toe en zei: ’Dat had ik niet moeten zeggen; het spijt me.’ De jongen snikte even en ging toen de kamer uit, maar hij kwam al gauw weer terug met een nog grotere glimlach — en met een andere, schone bloes aan.”
29 De band van genegenheid wordt door zo’n nederigheid beslist versterkt. Natuurlijk kan een ouder later aan een kind uitleggen hoe hij de levensproblemen, of ze nu groot zijn of klein, evenwichtig kan bezien. Hij kan zijn kinderen helpen inzien dat zij minder belangrijke kwesties niet te ernstig moeten opvatten, dat zij om zichzelf moeten kunnen lachen en nooit volmaaktheid van anderen moeten verwachten, evenals zij niet willen dat dit van hen verwacht wordt.
GEEF EEN KIND WERKELIJKE WAARDEN IN HET LEVEN MEE
30-32. Waarom is het voor ouders uiterst belangrijk hun kinderen erg vroeg te helpen inzien wat de werkelijke waarden in het leven zijn?
30 In deze tijd verkeren veel ouders in verwarring met betrekking tot wat de werkelijke waarden van het leven zijn. Als gevolg hiervan krijgen veel kinderen nooit een goede waardebepaling mee. Sommige ouders twijfelen er zelfs aan of zij wel het recht hebben de houding van hun kinderen te vormen. Doen ouders dit niet, dan zullen andere kinderen, buren, films en de televisie dit wel doen. De generatiekloof, jeugdopstand, drugs, de nieuwe moraal en seksuele revoluties — dit alles maakt ouders doodsbang. De waarheid is evenwel dat de persoonlijkheid van het kind reeds in grote mate is gevormd voordat deze kwesties in zijn leven opkomen.
31 Onderzoekingen waarover in een wetenschappelijk tijdschrift commentaar werd gegeven, onthullen dat „het grootste gedeelte van de persoonlijkheid van het individu vóór de schoolleeftijd is gevormd. Het is natuurlijk algemeen bekend dat kinderen vóór de schoolleeftijd uitermate kneedbaar en vatbaar voor indrukken zijn. . . . Wij hebben echter ontdekt dat wat zij in hun vroege kinderjaren op het gebied van houdingen en ervaringen hebben ondervonden, vaak een blijvend en soms niet meer te veranderen gedragspatroon teweegbrengt”.
32 Verkeerde patronen kunnen veranderd worden, maar een andere onderzoeker legde uit wat er gebeurt wanneer men toelaat dat kostbare jaren voorbijgaan: „Het kind blijft gedurende zijn eerste zeven jaren kneedbaar, maar hoe langer u wacht, des te radicaler zult u zijn omgeving moeten veranderen — en de waarschijnlijkheid van een verandering wordt met elk volgende jaar kleiner.”
33. Wat zijn de allerbelangrijkste begrippen die kinderen bijgebracht moeten worden?
33 Kleine kinderen moeten veel fundamentele begrippen leren, maar de belangrijkste hiervan zijn de begrippen waar en onwaar, goed en verkeerd. Toen de apostel Paulus aan de christenen te Efeze schreef, spoorde hij hen er met de volgende woorden toe aan een nauwkeurige kennis te verkrijgen: „Wij [moeten] niet langer kleine kinderen . . . zijn, heen en weer geslingerd als door golven en her- en derwaarts gevoerd door elke wind van leer door middel van de bedriegerij van mensen, door middel van listigheid in het beramen van dwaling. Laten wij echter, de waarheid sprekend, door liefde opgroeien in alle dingen in hem die het hoofd is, Christus” (Efeziërs 4:13-15). Als ouders er traag in zijn hun kinderen te helpen liefde voor waarheid en eerlijkheid te ontwikkelen, liefde voor wat juist is en goed, zullen de kinderen geen verdediging tegen dwaling en slechtheid hebben. De jaren voordat zij naar school gaan, lijken voorbij te gaan voordat ouders dit beseffen. Laat ze niet ongemerkt voorbijgaan; gebruik die eerste paar, uiterst belangrijke vormingsjaren dat u uw kinderen bij u hebt, om hun werkelijke waarden mee te geven. Dit kan u in latere jaren veel hartzeer besparen. — Spreuken 29:15, 17.
34. Waarom zijn stabiele maatstaven belangrijk, en wat is de beste bron van zulke maatstaven?
34 „Het toneel van deze wereld is bezig te veranderen”, schreef de geïnspireerde apostel, en dat geldt beslist voor haar materiële, emotionele en morele maatstaven (1 Korinthiërs 7:31). Er is weinig stabiliteit in de wereld. Ouders moeten beseffen dat ook zij, als mensen, in dit opzicht kunnen falen. Als ouders de beste belangen van hun kinderen op het oog hebben en zich werkelijk om hun toekomstige geluk bekommeren, zullen zij de aandacht van hun kinderen op werkelijk stabiele maatstaven vestigen. Zij kunnen dit doen door hun kinderen er van kindsbeen af van te doordringen dat welke vraag er ook rijst en welk probleem er ook opgelost moet worden, Gods geschreven Woord, de bijbel, het boek is waartoe wij ons moeten wenden om beslissende en uiterst nuttige antwoorden te vinden. Ongeacht hoe verwarrend of duister het leven als gevolg van bepaalde omstandigheden ook kan lijken, toch zal dat Woord ’een lamp voor hun voeten en een licht op hun pad’ blijven. — Psalm 119:105.
35. Hoe belangrijk is het dat ouders hun kinderen opleiden?
35 Ja, het is er nu de gulden gelegenheid voor om er een begin mee te maken in uw kinderen werkelijke waarden op te bouwen die hun gedurende hun gehele leven kracht kunnen geven. Geen enkele carrière is groter en geen taak belangrijker dan ermee bezig te zijn uw kinderen op te leiden. De tijd om hiermee te beginnen, is zodra zij zijn geboren, in hun prilste jeugd!
[Illustratie op blz. 117]
Maak het leren tot een prettige ervaring