Jonge mensen vragen . . .

Hoe moet ik op kritiek van mijn ouders reageren?

„VEEL ouders geloven dat zij hun kinderen het beste kunnen helpen vorderingen te maken, door te bekritiseren wat zij verkeerd doen.” Dat schreef Clayton Barbeau in zijn boek How to Raise Parents.

Waarschijnlijk word jij als jongere met zo ongeveer dezelfde regelmaat door je ouders gecorrigeerd als dat je te eten krijgt. Hoe irritant dit soms ook mag zijn, zulke kritiek is niet noodzakelijkerwijs verkeerd.a Wij hebben allemaal van tijd tot tijd correctie nodig; opbouwende kritiek kan heilzaam, nuttig zijn.

Daar staat tegenover dat ouders ook wel eens te ver gaan en op hun kinderen vitten tot ze er wanhopig van worden (Kolossenzen 3:21). Of zij laten zich misschien door hun emoties meeslepen en geven hun kinderen een fikse vernederende uitbrander wegens domme fouten die feitelijk niet zo ernstig zijn. Maar hoe de kritiek ook geuit wordt, het is mogelijk er je voordeel mee te doen. Per slot van rekening hebben je ouders waarschijnlijk je beste belangen op het oog. Zoals de bijbel lang geleden zei, ’zijn de wonden toegebracht door iemand die liefheeft, getrouw’ (Spreuken 27:6). Het is waar dat het gevit van je ouders, omdat zij je zo na staan, zeer pijnlijk kan zijn. Maar door te leren verstandig op kritiek te reageren, kun je de pijn tot een minimum beperken en er een maximum aan voordeel van trekken.

Hoe het niet moet

Beschouw eens de ervaring van de jonge Stephanie: „Toen mijn moeder van haar werk thuiskwam,” vertelt Stephanie, „begon ze te zeuren over het feit dat ik het huis niet aan kant had of het vuil nog niet had buitengezet. Ze zei: ’Nooit doe je iets goed hier, maar uitgaan, daar ben je goed in.’ Ik zei: ’Zeuren, daar bent u goed in.’ Ze begon tegen me te schreeuwen en ik liep weg en deed de deur van mijn kamer dicht om haar stem niet te hoeven horen. Ze stormde woest naar binnen en schreeuwde dat ik straf zou krijgen.” — My Parents Are Driving Me Crazy, door dr. Joyce L. Vedral.

Klinkt dit bekend? Dan weet je hoe pijnlijk het is als je gezegd wordt dat ’je nooit iets goed doet’. Maar wat bereikte Stephanie door zo tegen haar moeder uit te vallen? Mopperen, schreeuwen of in opstand komen brengt misschien alleen maar het slechtste in een ouder naar boven. Het beetje voldoening dat het geeft stoom af te blazen, zal waarschijnlijk in geen verhouding staan tot de straf die beslist zal komen. Bovendien wordt een christelijke jongere die oneerbiedig tegen een van zijn ouders praat er enigszins door geschaad in geestelijk opzicht — en hij riskeert Gods misnoegen. — Spreuken 30:17; Efeziërs 6:1, 2.

Stephanies moeder heeft de situatie misschien niet op de beste manier aangepakt. Maar is het niet waarschijnlijk dat er meer dan een beetje waarheid in haar klachten over Stephanie schuilde? Door zich tegen de kritiek te verzetten, maakte Stephanie zichzelf het leven dus niet alleen moeilijker, maar liet zij ook een gelegenheid voorbijgaan om de nodige verbeteringen aan te brengen.

Het belang van luisteren

De bijbel geeft de volgende raad: „Luister naar raad en aanvaard streng onderricht, opdat gij in uw toekomst wijs moogt worden” (Spreuken 19:20). Ja, onderdruk de neiging om jezelf te rechtvaardigen, te mopperen of ook zelf kritiek te gaan uiten en concentreer je op wat er precies wordt gezegd. Het tijdschrift ’Teen zegt het zo: „Luister naar kritiek met je hoofd en niet met je gevoelens.”

Dat helpt je te vermijden, dat je wat je ouder zegt, opblaast of aandikt. Noemt je ouder je werkelijk waardeloos of een volslagen mislukkeling, of zegt hij of zij alleen maar dat je het schilderen van de garage of het schoonmaken van het fornuis er slecht hebt afgebracht? Als het laatste waar is, waarom dan zo heftig gereageerd? „Er is geen mens in de hele wereld die zo rechtvaardig en goed is, dat hij nooit verkeerd handelt”, zegt de bijbel (Prediker 7:20, Groot Nieuws Bijbel). En zelfs al heb je een bepaalde taak niet goed uitgevoerd, dan betekent dat heus niet dat je in elk opzicht een mislukkeling bent. Houd jezelf dus voor dat je andere sterke punten en goede eigenschappen hebt.

Kalm blijven onder druk

„Telkens wanneer hij iets stoms doet,” bekende een vader, „zeg ik ’stommeling’ tegen hem.” Als jouw ouder nu eens ook zijn toevlucht neemt tot scheldwoorden of andere grove taal? Houd om te beginnen je emoties in bedwang! „Al wie zijn woorden inhoudt, is in het bezit van kennis, en een man van onderscheidingsvermogen is kalm van geest.” — Spreuken 17:27.

Concentreer je niet op de vermeende onrechtvaardigheid van wat er gezegd wordt; dat zal je alleen maar bozer maken. Concentreer je in plaats daarvan op de terreinen waarop je het beter moet doen. Houd jezelf voor ogen dat je ouders van je houden en dat zij het waarschijnlijk niet hatelijk bedoelen. (De vader die hierboven werd aangehaald, gaf toe: „Ik zou hem niet telkens stommeling moeten noemen. Straks gaat hij nog denken dat hij dat is.”) Gun je ouders het voordeel van de twijfel als blijkt dat zij door hun werk vermoeid of gespannen zijn. „Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn, en het is luister van zijn kant, de overtreding voorbij te gaan.” — Spreuken 19:11.b

Hoewel het ongepast zou zijn tot een tegenaanval over te gaan, kun je de aanval misschien wel wat afzwakken. Probeer de kritiek van je ouder bijvoorbeeld eens anders te formuleren waarbij die wat meer op het probleem toegespitst wordt. Als je vader je een stommeling noemt omdat hij niet tevreden is over de manier waarop je de auto in de was hebt gezet, probeer dan eens zo te reageren: „U bent boos omdat ik de auto niet goed in de was heb gezet.” Of je zou eenvoudig kunnen instemmen met de kritiek. („U hebt gelijk, Pa. Ik had het beter moeten doen.”) Of probeer te vragen naar specifieke manieren om het beter te doen. Spreuken 15:1 zegt: „Een zacht antwoord keert woede af, maar een woord dat smart veroorzaakt, doet toorn opkomen.”

Herinner je je rechter Gideon? De bijbel zegt dat hij de natie Israël naar een spectaculaire overwinning op de vijandelijke natie Midian leidde. Gideon zond vervolgens boodschappers naar de prominente stam Efraïm en vroeg hun te verhinderen dat de verslagen Midianieten zouden ontsnappen. De Efraïmieten gaven gehoor aan zijn verzoek en namen twee Midianitische vorsten gevangen. Maar toen begonnen de trotse mannen van de stam ’hevig ruzie met Gideon te zoeken’! Zij waren gepikeerd dat zij voordien niet waren uitgenodigd om aan de strijd deel te nemen. — Rechters 8:1.

Deze aantijging was duidelijk ongerechtvaardigd. En als Gideon impulsief van aard was geweest, was hij misschien tegen de Efraïmieten tekeergegaan — en had hij een burgeroorlog ontketend. In plaats daarvan antwoordde hij: „Wat heb ik nu gedaan in vergelijking met u? Zijn de nalezingen van Efraïm niet beter dan de druivenoogst van Abiëzer?” (Rechters 8:2) Gideon bedoelde met zijn antwoord dat de Efraïmieten door de Midianitische vorsten gevangen te nemen, meer hadden bereikt dan Gideon zelf. Zo werd door Gideons zachtaardige en nederige antwoord de onredelijke kritiek opgevangen en de vrede gehandhaafd.

De les? Vermijd een te sterke reactie als je ouders je bekritiseren. Door kalm te blijven, kun je voorkomen dat je iets zegt of doet waarvan je later spijt hebt. — Vergelijk Prediker 10:4.

Doe iets

Vriendelijke woorden zijn echter niet voldoende. Doe iets! Bedenk dat ’de wijsheid van boven bereid tot gehoorzamen is’ (Jakobus 3:17). Ga die kamer schoonmaken, de auto poetsen, je haar laten knippen, andere kleren dragen of eventuele andere veranderingen aanbrengen die je ouders van je verlangen. Dat is de beste manier om meer gevit te voorkomen.

Aan de andere kant kan het zijn dat je het echt niet met de kritiek eens bent. Tenslotte zijn zelfs de beste ouders niet onfeilbaar. Maar wacht in plaats van te proberen de kwestie met veel geschreeuw op te lossen het juiste moment af en praat dan met je ouders (Spreuken 15:23). „Bij hen die te zamen beraadslagen, is wijsheid”, zegt Spreuken 13:10. Breng je grieven op een kalme, volwassen manier onder de aandacht van je ouders en noem specifieke redenen waarom je het er niet mee eens bent. Misschien kun je hen ertoe brengen jouw zienswijze te delen. Zo niet, dan zul je je misschien eenvoudig aan hun gezag als ouders moeten onderwerpen. — Spreuken 6:20.

Op de lange duur kan het aanvaarden van hun strenge onderricht je echter tot voordeel strekken. Zelfs de volmaakte man Jezus ’heeft immers gehoorzaamheid geleerd uit de dingen die hij heeft geleden’? (Hebreeën 5:8) Ook jij moet nog heel wat waardevolle lessen leren. Je krijgt nu al kritiek van leraren te incasseren. In de toekomst krijg je misschien met werkgevers te maken. Leer nu met kritiek omgaan.

Het kan zijn dat je het standpunt van je ouders mettertijd zelfs gaat waarderen. Een jonge man genaamd James zegt over zijn ouders: „Op terreinen als school, de gemeente en huishoudelijke taken waren ze streng voor me. Soms kon ik niet eens even pauzeren! Maar toen ik ouder werd, ging ik beseffen dat hard werken nodig is om ergens in uit te blinken.” Was dat geen les die het leren waard was? En jij zult eveneens zulke waardevolle lessen leren als je leert met kritiek om te gaan.

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 11]

Schreeuwen, mopperen of jezelf rechtvaardigen brengt gewoonlijk het slechtste in een ouder naar boven

[Illustratie op blz. 11]

Door je ouders naar specifieke manieren te vragen waarop je verbeteringen kunt aanbrengen, wordt de kritiek misschien minder pijnlijk