De zienswijze van de bijbel
Wat is de zin van het leven?
„DARWINISTEN STELLEN DAT NATUURLIJKE SELECTIE EEN AFDOENDE VERKLARING VOOR ORGANISCH LEVEN IS. TOCH LIJKT HET LOGISCH DAT ALS EEN ORGANISME ZICH ONTWIKKELT TOT GROTERE COMPLEXITEIT, ZELFBEWUSTHEID EN INTELLIGENTIE, DAT IS OMDAT DIE HOEDANIGHEDEN GEWENST WORDEN.” — DYLAN THOMAS (1914–1953, WELSH DICHTER EN SCHRIJVER).
SPEUREN naar de zin van het leven is niets nieuws. Het houdt de geest van de nieuwsgierigen al eeuwen bezig. Uit een recent opinieonderzoek blijkt dat Nieuwzeelanders zich ermee bezighouden, tegenwoordig meer dan tien jaar geleden. Negenenveertig procent van de bevolking in de leeftijd van vijftien jaar en ouder, aldus het in de Listener gepubliceerde verslag, „dacht vaak na over de zin van het leven”, heel wat meer dan de 32 procent toen in 1985 een soortgelijk onderzoek werd gehouden.
Nieuwzeelanders schijnen daarmee ook de gevoelens van mensen in andere landen weer te geven. De Listener vervolgt: „De stijgende tendens om zich af te vragen wat de betekenis van ons bestaan is, kan erop duiden dat wij nu bezorgder zijn dan in de jaren ’80, minder zeker van de te volgen weg.”
Kennelijk vindt een groeiend aantal mensen de antwoorden die evolutionisten geven op de universele vraag ’Waarom zijn wij hier op aarde?’, niet bevredigend. Kan de bijbel in het morele kompas voorzien dat nodig is om de zin van ons leven te ontdekken?
„Primaire motivatiekracht”
Van alle aardse schepselen denkt alleen de mens na over het doel van het leven. Weet u hoe dat komt? De bijbel vermeldt één reden in Prediker 3:11. Daar staat over de Schepper: „Hij heeft de mensen een besef van verleden en toekomstige tijd gegeven” (The New English Bible). Hoewel al wat leeft geneigd is aan het leven te hangen, schijnt de mens uniek te zijn doordat hij een begrip van tijd heeft — verleden, heden en toekomst. De mens kan mediteren over het verleden en uitzien naar de toekomst, er plannen voor maken, ja, zelfs de krachtige wens koesteren erin te delen. En hij kan gefrustreerd raken wanneer hij zijn toekomstdromen niet kan verwezenlijken door de voorbijgaande aard van zijn korte levensduur.
De mens is dus de enige die zich afvraagt: Waarom ben ik hier op aarde? Waar ga ik heen? De psychiater Viktor Frankl schreef: „Dit streven naar de zin van zijn leven, [is] de primaire motivatiekracht waarover de mens beschikt. . . . Ik durf te beweren, dat niets ter wereld een mens dermate effectief kan helpen zelfs de gruwelijkste levensomstandigheden te verdragen, als de wetenschap dat zijn leven inhoud en betekenis heeft.”
Salomo’s ontdekking door Jezus bevestigd
De behoefte de zin van het leven te vinden, intrigeerde de mensen uit de oudheid. Laten wij eens drieduizend jaar terugbladeren in het boek der geschiedenis naar het koninkrijk Israël onder de regering van Salomo. Over hem zei de koningin van Scheba: „Het woord is waar gebleken dat ik in mijn eigen land over uw zaken en over uw wijsheid heb gehoord. En ik stelde geen geloof in de woorden totdat ik gekomen was opdat ik het met eigen ogen kon zien; en zie! men had mij nog niet de helft verteld. Gij hebt in wijsheid en voorspoed het gehoorde waarnaar ik heb geluisterd, overtroffen.” — 1 Koningen 10:6, 7.
Met het schrijven van het bijbelboek Prediker maakte koning Salomo zijn lezers deelgenoot van de resultaten van een experiment dat hij had uitgevoerd om inzicht te krijgen in het doel van het leven. Het was een experiment met gelegenheden om van het leven te genieten die pasten bij een typische oosterse koning uit de oudheid. In hoofdstuk 2, de verzen 1-10, schilderde hij een heerlijk leven dat thans nauwelijks denkbaar is. Hij probeerde alles uit wat het leven te bieden had op het gebied van stoffelijke rijkdom en vleselijke genoegens. Hoe luidde zijn oordeel over de zin van zulke bezigheden? Zijn antwoord zou de zelfgenoegzame moeten opschrikken.
Als hij terugkeek op al deze dingen, was zijn oordeel vaak negatief. Ze waren nutteloos, een verspilling van tijd. Hij schreef: „Ik, ja ik, wendde mij tot al mijn werken die mijn handen hadden verricht en tot het harde werk waaraan ik hard had gewerkt om het tot stand te brengen, en zie! alles was ijdelheid en een najagen van wind, en er was niets dat voordeel afwierp onder de zon.” — Prediker 2:11.
Hij concludeerde dat aardse genoegens hooguit slechts tijdelijk genot brengen. Zelfs menselijke wijsheid kan de mens niet bevrijden van de pijn en zorgen des levens.
Jezus Christus kwam tot dezelfde conclusie toen hij als reactie op de buitensporige bezorgdheid van een man over een stoffelijk erfdeel tegen de luisterende menigte zei: „Let op en hoedt u voor elke soort van hebzucht, want ook al heeft iemand overvloed, zijn leven spruit niet voort uit de dingen die hij bezit.” — Lukas 12:15.
Slechts Jehovah God kan de menselijke zwakte in het dagelijks leven totaal opheffen en aan het doen en laten van de mens een wijs doel geven. Een leven zonder God is dan ook doelloos. Zoals in Prediker 12:13 opgetekend staat, legde Salomo uit: „Het slot van de zaak, nu alles is gehoord, is: Vrees de ware God en onderhoud zijn geboden. Want dit is de gehele verplichting van de mens.”
De zin van het leven ontdekt
Salomo’s uitspraak dat de zin van het leven niet losgekoppeld kan worden van een gezonde vrees voor God werd herhaaldelijk bevestigd door Jezus Christus. „Er staat geschreven”, citeerde Jezus uit Gods Woord: „De mens moet niet van brood alleen leven, doch van elke uitspraak die uit Jehovah’s mond voortkomt” (Mattheüs 4:4; Deuteronomium 8:3). Ja, wil iemands leven voldoening schenkend zijn, dan mag de geestelijke dimensie niet genegeerd worden. Over zichzelf zei Jezus verder: „Mijn voedsel is, dat ik de wil doe van hem die mij heeft gezonden en zijn werk voleindig” (Johannes 4:34). Het gehoorzaam dienen van zijn hemelse Vader was een bron van vreugde en voldoening. Het was voedsel voor hem. Het verleende zin aan zijn leven.
Kunnen alle mogelijkheden die het leven te bieden heeft, dus verwezenlijkt worden zonder God? Nee! Interessant is dat de historicus Arnold Toynbee eens schreef: „Het ware doel van een hogere godsdienst is, de geestelijke raadgevingen en waarheden die zijn wezen uitmaken, uit te stralen in zoveel zielen als hij maar bereiken kan, opdat ieder van die zielen daardoor in staat worde gesteld, aan het ware doel van de mens te beantwoorden. Het ware doel van de mens is God te verheerlijken en zich voor altoos in Hem te verheugen.” De profeet Maleachi gaf Gods zienswijze weer: „Gijlieden zult stellig weer het onderscheid zien tussen een rechtvaardige en een goddeloze, tussen iemand die God dient en iemand die hem niet heeft gediend.” — Maleachi 3:18.
[Illustratie op blz. 26]
„Le Penseur”, door Rodin
[Verantwoording]
Scala/Art Resource, N.Y.