Het oog — „Waar computergeleerden met afgunst naar kijken”
HET netvlies is een dun membraan tegen de binnenachterzijde van het oog. Het is papierdun en bevat meer dan honderd miljoen neuronen die in verschillende lagen zijn gerangschikt. „Het netvlies”, zo verklaart het boek The Living Body, „is een van de opmerkelijkste stukjes weefsel in het menselijk lichaam.” Het is iets „waar computergeleerden met afgunst naar kijken, daar het ongeveer 10 miljard berekeningen per seconde maakt”, verklaart Sandra Sinclair in haar boek How Animals See.
Zoals een camera een beeld projecteert op een fotografische film, zo projecteert ons oog op het netvlies een beeld van wat wij zien. Niettemin, zo verklaart dr. Miller, haalt een fotografische film „op geen stukken na de veelzijdige gevoeligheid van het netvlies”. Met dezelfde „film” kunnen wij zien bij maanlicht maar ook bij zonlicht dat 30.000 keer zo intens is. Bovendien kan het netvlies de fijne details onderscheiden van een voorwerp dat deels in het volle licht en deels in de schaduw staat. „De camera”, legt professor Guyton in zijn Textbook of Medical Physiology uit, „is hiertoe niet in staat omdat voor een juiste belichting van de film de lichtintensiteit binnen krappe kritische grenzen moet blijven.” Vandaar dat fotografen flitsers nodig hebben.
De „veelzijdige gevoeligheid van het netvlies” is deels te danken aan 125 miljoen staafjes. Deze zijn gevoelig voor kleine hoeveelheden licht, waardoor wij ’s nachts kunnen zien. Dan zijn er ongeveer 5,5 miljoen kegeltjes, die op helderder licht reageren en gedetailleerd kleurenzien mogelijk maken. Sommige kegeltjes zijn het gevoeligst voor rood licht, andere voor groen en weer andere voor blauw licht. Samen stellen ze u in staat alle kleuren van de regenboog te zien. Wanneer de drie groepen even sterk worden geprikkeld, is de kleur die u waarneemt helder wit.
De meeste dieren hebben een beperkt kleurwaarnemingsvermogen en veel dieren zien helemaal geen kleur. „Het kleurenzien draagt enorm tot de vreugden van het leven bij”, zegt de chirurg Rendle Short, en voegt eraan toe: „Van alle organen in het lichaam die niet absoluut noodzakelijk zijn voor het leven, kan het oog worden beschouwd als het wonderbaarlijkste.”
’Wonderbaarlijk teamwork’
De beelden komen ondersteboven op het netvlies terecht, net zoals bij de film in de camera het geval is. „Waarom zien wij de wereld dan niet ondersteboven?” vraagt dr. Short. „Omdat”, zo verklaart hij, „de hersenen de gewoonte hebben ontwikkeld de beelden om te keren.”
Men heeft speciale brillen ontworpen om het beeld om te draaien. Proefpersonen in wetenschappelijke experimenten die zulke brillen droegen, zagen alles ondersteboven. Na een paar dagen gebeurde er echter iets verbazingwekkends. Zij begonnen normaal te zien! „Het wonderbaarlijke teamwork van uw ogen en uw hersenen blijkt op vele manieren”, luidt het commentaar van The Body Book.
Terwijl uw ogen over deze regel gaan, onderscheiden de kegeltjes de zwarte inkt van het witte papier. Uw netvlies kan echter niet reageren op de letters van het door mensen uitgedachte alfabet. In een ander deel van de hersenen leren wij betekenis hechten aan een reeks letters. Daarvoor is overdracht van informatie nodig.
Het netvlies zendt via een miljoen zenuwvezels een gecodeerde boodschap naar een deel van uw hersenen in de buurt van uw achterhoofd. „Het overseinen van het netvlies naar de hersenschors”, legt het boek The Brain uit, „gebeurt in hoge mate georganiseerd en geordend. . . . Als er een klein lichtstraaltje op de verschillende delen van het netvlies schijnt, zal een bijbehorend deel van het visuele centrum [in de hersenen] reageren.”
[Illustraties op blz. 7]
In tegenstelling tot een camera is het oog niet van flitsers afhankelijk omdat het netvlies zo’n breed gevoeligheidsbereik voor licht heeft
[Illustratie op blz. 8]
Uw netvlies bevat miljoenen neuronen, kegeltjes geheten, die gevoelig zijn voor groen, rood of blauw