Hoe kan het risico verminderd worden?

KRANSVATVERNAUWING hangt samen met een aantal factoren waarin erfelijkheid, milieu en levensstijl een rol spelen. Vernauwingen en een hartaanval kunnen het gevolg zijn van jaren, zo niet tientallen jaren, dat dit soort risicofactoren hun invloed uitoefenden.

Leeftijd, geslacht en erfelijkheid

Met een stijgende leeftijd neemt het risico van een hartaanval toe. Ongeveer 55 procent van de hartaanvallen doet zich voor bij mensen die ouder zijn dan 65. Zo’n 80 procent van degenen die aan een hartaanval sterven, is 65 of ouder.

Mannen beneden de 50 lopen meer risico dan vrouwen in diezelfde leeftijdsgroep. Na de menopauze neemt het risico voor een vrouw toe vanwege de scherpe afname in de beschermende oestrogene hormonen. Volgens bepaalde schattingen kan een oestrogeensubstitutie-therapie het risico van hartkwalen bij vrouwen met 40 procent of meer verminderen, hoewel het gevaar van bepaalde kankers groter kan worden.

Erfelijkheid kan een heel belangrijke rol spelen. Degenen van wie de ouders vóór hun 50ste een hartaanval hadden, lopen een groter risico. Zelfs als ouders voorbij de 50 een hartaanval hadden, is er een toegenomen risico. Met een voorgeschiedenis van hartproblemen in de familie lopen de nakomelingen meer gevaar soortgelijke problemen te krijgen.

De cholesterolfactor

Cholesterol, een soort lipide, is essentieel voor het leven. De stof wordt door de lever aangemaakt en door het bloed naar de cellen getransporteerd in moleculen die lipoproteïnen heten. Twee soorten zijn low density lipoproteïnen (LDL-cholesterol) en high density lipoproteïnen (HDL-cholesterol). Cholesterol wordt een risicofactor voor kransvatvernauwing wanneer het bloed een te hoge concentratie LDL heeft.

HDL speelt naar men denkt een beschermende rol door cholesterol uit weefsels te verwijderen en weer naar de lever te transporteren, waar het wordt afgebroken en uit het lichaam afgevoerd. Als bij tests LDL een hoge waarde blijkt te hebben en HDL laag, is het gevaar van een hartaanval groot. Het verlagen van het LDL-gehalte kan een significante vermindering van het risico tot gevolg hebben. Dieetmaatregelen vormen een hoeksteen in de behandeling en lichaamsbeweging kan nuttig zijn. Er zijn diverse geneesmiddelen die resultaten kunnen opleveren, maar sommige hebben onaangename bijwerkingen.a

Voeding met weinig cholesterol en verzadigde vetten is wat wordt aanbevolen. Het vervangen van voedingsmiddelen met veel verzadigde vetten (boter bijvoorbeeld) door produkten met minder (zoals olijfolie), kan LDL verlagen en HDL behouden. Anderzijds wordt in de American Journal of Public Health opgemerkt dat gehydrogeneerde of gedeeltelijk gehydrogeneerde plantaardige oliën die in de meeste margarines en plantaardige bakvetten worden aangetroffen, LDL kunnen verhogen terwijl HDL lager wordt. Beperking van de consumptie van vlees met veel vet en in plaats daarvan vetarm kippe- of kalkoenevlees nemen wordt ook aanbevolen.

Onderzoeken hebben uitgewezen dat vitamine E, bèta-caroteen en vitamine C atherosclerose bij dieren kunnen vertragen. Ze zouden, aldus onderzoek, ook het vóórkomen van hartaanvallen bij mensen kunnen verminderen. Dagelijkse consumptie van groenten en fruit met veel bèta-caroteen en andere carotenoïden en vitamine C zoals tomaten, donkere bladgroenten, pepers, wortelen, bataten en meloenen kan mogelijk enige bescherming tegen kransvatvernauwing verschaffen.

Ook zegt men dat vitamine B₆ en magnesium nuttig zijn. Hele granen als gerst en haver, alsook bonen, linzen en sommige zaden en noten kunnen een hulp zijn. Bovendien denkt men dat minstens tweemaal per week vis eten (bijvoorbeeld zalm, makreel, haring of tonijn) het risico van atherosclerose kan verminderen omdat deze veel omega-3 meervoudig onverzadigde vetzuren bevatten.

Een zittend leven

Mensen die een zittend leven leiden, hebben meer kans op een hartaanval. Zij zijn het grootste deel van de dag fysiek niet actief en hebben niet regelmatig lichaamsbeweging. Bij deze mensen treedt vaak een hartaanval op na inspannende bezigheden als zwaar werk in de tuin, joggen, het tillen van zware lasten of sneeuwruimen. Maar het risico is lager onder hen die regelmatig voor lichaamsbeweging zorgen.

Twintig tot dertig minuten in stevig tempo wandelen, en dat drie tot vier keer per week, verlaagt misschien het risico van een aanval. Geregelde lichaamsbeweging verbetert het pompvermogen van het hart, draagt bij tot gewichtsverlies en verlaagt wellicht het cholesterolgehalte en de bloeddruk.

Verhoogde bloeddruk, overgewicht en diabetes

Een verhoogde bloeddruk (hypertensie) kan schade toebrengen aan vaatwanden en LDL-cholesterol een kans geven in de bekleding van de vaten binnen te dringen en de vorming van plaque te bevorderen. Als zich meer plaque vormt, ondervindt de bloedstroom een grotere weerstand en stijgt dus de bloeddruk.

De bloeddruk moet regelmatig gecontroleerd worden omdat er wellicht verder geen aanwijzingen bestaan voor enig probleem. Met ieder punt dat de diastolische druk (de onderwaarde) daalt, kan het gevaar van een hartaanval met twee tot drie procent afnemen. Medicatie om de bloeddruk omlaag te brengen kan effectief zijn. Een dieet en in sommige gevallen beperking van het zoutgebruik plus op geregelde basis lichaamsbeweging om gewichtsverlies te bewerken, kunnen helpen de druk te verlagen.

Overgewicht bevordert hoge bloeddruk en abnormale hoeveelheden vetten in het bloed. Overgewicht voorkomen of bestrijden is de aangewezen aanpak voor het voorkómen van diabetes. Diabetes versnelt het dichtslibben van de kransvaten en verhoogt het risico van een hartaanval.

Roken

Het roken van sigaretten vormt een belangrijke factor in de ontwikkeling van kransvatvernauwing. In de Verenigde Staten is dit rechtstreeks verantwoordelijk voor ongeveer 20 procent van alle sterfgevallen door hartkwalen en bijna 50 procent van de hartaanvallen bij vrouwen onder de 55. Het roken van sigaretten verhoogt de bloeddruk en brengt toxische stoffen als nicotine en koolmonoxide in de bloedstroom. Deze chemische stoffen zorgen er op hun beurt voor dat de slagaderen schade ondervinden.

Rokers brengen ook degenen die aan hun rook zijn blootgesteld, in gevaar. Studies onthullen dat niet-rokers die in hetzelfde huis wonen als rokers, meer kans lopen op een hartaanval. Door met roken te stoppen kan iemand dus voor zichzelf het risico verminderen maar wellicht ook het leven redden van niet-rokende beminden.

Stress

Wanneer er sprake is van ernstige emotionele of mentale stress, zullen mensen met kransvatvernauwing een veel groter risico lopen op een hartaanval en plotse hartdood dan mensen met gezonde vaten. Volgens één studie kan stress vaten met plaque doen samentrekken en dit vermindert de bloedstroom met wel 27 procent. Significante samentrekking werd zelfs in licht aangetaste aderen gezien. Een ander onderzoek lijkt erop te duiden dat ernstige stress ertoe kan leiden dat plaque in de vaatwanden scheurt, met een hartaanval als gevolg.

Consumer Reports on Health verklaart: „Sommige mensen schijnen met een slechte instelling door het leven te gaan. Ze zijn boos, cynisch, gauw geprovoceerd. Waar de meeste mensen geringere overtredingen laten passeren, schakelen vijandige mensen naar een hogere emotionele versnelling.” Chronische boosheid en vijandigheid brengen de bloeddruk omhoog, versnellen de hartslag en stimuleren de lever om cholesterol in het bloed te brengen. Dit schaadt de kransvaten en draagt bij tot vernauwingen. Boosheid verdubbelt naar men denkt het risico van een hartaanval en dit blijft voor minstens twee uur een onmiddellijk gevaar. Wat is ertegen te doen?

Volgens The New York Times zei dr. Murray Mittleman dat mensen die bij emotionele conflicten proberen kalm te blijven, hun kans op een hartaanval wel eens zouden kunnen verlagen. Dit lijkt veel op de woorden die eeuwen geleden in de bijbel werden opgetekend: „Een kalm hart is het leven van het vleselijke organisme.” — Spreuken 14:30.

De apostel Paulus wist wat het was om onder stress te staan. Hij had het over zorgen die hem van dag tot dag bestookten (2 Korinthiërs 11:24-28). Maar hij kon merken dat God hem hielp en hij schreef: „Weest over niets bezorgd, maar laat in alles door gebed en smeking te zamen met dankzegging uw smeekbeden bij God bekend worden; en de vrede van God, die alle gedachte te boven gaat, zal uw hart en uw geestelijke vermogens behoeden door bemiddeling van Christus Jezus.” — Filippenzen 4:6, 7.

Hoewel er nog andere factoren zijn die met hartproblemen verband houden, kunnen de hier besproken zaken ertoe bijdragen risico’s te identificeren zodat men passende actie kan ondernemen. Sommigen hebben zich echter afgevraagd hoe het is voor degenen die moeten leven met de nasleep van een hartaanval. In welke mate is herstel mogelijk?

[Voetnoten]

[Illustraties op blz. 9]

Roken, gemakkelijk boos worden, vet eten en een zittend leven leiden, zijn factoren die het risico van een hartaanval vergroten