Pas op voor een verraderlijk hart

1, 2. Waarom is het moeilijk erachter te komen hoe de conditie van ons figuurlijke hart is?

STEL dat je ’s ochtends vroeg wakker wordt met hevige pijn op de borst en kortademigheid. Je denkt misschien: zou ik een hartaanval hebben? Het probleem wordt niet opgelost door het gewoon te negeren. Je zou meteen iets moeten doen, bijvoorbeeld een ambulance bellen om deskundige hulp te krijgen. Een medisch deskundige kan je zorgvuldig onderzoeken en misschien een elektrocardiogram maken. Een snelle diagnose en behandeling kunnen het verschil betekenen tussen leven en dood.

² Hoe zit het met je figuurlijke hart? Het kan best moeilijk zijn om erachter te komen hoe de conditie ervan in werkelijkheid is, want de Bijbel zegt: „Het hart is verraderlijker dan iets anders en niets ontziend. Wie kan het kennen?” (Jer. 17:9) Ons hart kan ons dus misleiden en ons laten geloven dat er in geestelijk opzicht geen probleem is, terwijl anderen misschien wel waarschuwingssignalen zien en zich zorgen maken. We zouden misleid kunnen worden doordat onze zondige neigingen ons tegenwerken, terwijl Satan en zijn stelsel ons belemmeren te zien hoe we er echt voor staan. Bij het onderzoeken van ons hart kunnen we veel leren van Jeremia en de inwoners van Juda.

 3. Welke dingen zijn voor veel mensen een god geworden?

³ De meeste Judeeërs hadden laten zien dat hun figuurlijke hart niet in orde was. Ze hadden de enige ware God verlaten voor Kanaänitische goden, en hadden daar geen gewetenswroeging over. Jehovah daagde die aanbidders uit: „Waar zijn uw goden die gij u gemaakt hebt? Laten ze opstaan indien ze u kunnen redden ten tijde van uw rampspoed. Want als het getal van uw steden zijn uw goden geworden, o Juda” (Jer. 2:28). Wij zien onszelf zeker niet als aanbidders van afgoden. Maar een woordenboek omschrijft het woord god als iemand of iets van de allerhoogste waarde. Veel mensen in de wereld zetten hun carrière, hun gezondheid, hun gezin of zelfs hun huisdier op de eerste plaats in hun leven. Anderen vinden dat sport, beroemdheden, technologie, reizen of hun tradities de allerhoogste waarde hebben. Heel wat mensen laten zulke dingen ten koste gaan van hun band met de Schepper. Zouden ware christenen hierdoor beïnvloed kunnen worden, net als de Judeeërs in Jeremia’s tijd?

 4. Hoe oprecht waren de mensen die zeiden: „Waar is het woord van Jehovah? Laat het alstublieft komen”?

⁴ Je zult het waarschijnlijk interessant vinden in welke context Jeremia het hart beschreef als iets wat ons in gevaar kan brengen. Hij wist dat mensen zeiden: „Waar is het woord van Jehovah? Laat het alstublieft komen” (Jer. 17:15). Maar waren ze oprecht? Dat hoofdstuk van Jeremia begint met: „De zonde van Juda staat geschreven met een ijzeren stift. Met een diamanten punt staat ze gegrift op de tafel van hun hart.” Een belangrijk probleem was dat die Judeeërs ’op de aardse mens vertrouwden en vlees tot hun arm stelden en hun hart van Jehovah afkeerden’. In tegenstelling daarmee was er een minderheid die op God vertrouwde, en zich tot hem wendde voor leiding en zegen (Jer. 17:1, 5, 7).

 5. Hoe reageerden Jeremia’s landgenoten op Jehovah’s instructies?

⁵ Hoe het hart van de meerderheid was, bleek uit hun reactie op wat God zei. (Lees Jeremia 17:21, 22.) De sabbat bijvoorbeeld was bedoeld om uit te rusten van het normale werk en bood de gelegenheid om met geestelijke zaken bezig te zijn. Jeremia’s landgenoten mochten op de sabbat geen handeldrijven of inkopen doen. Maar uit hun reactie bleek hoe het met hun hart gesteld was. „Zij hebben niet geluisterd, noch hun oor geneigd, en zij gingen ertoe over hun nek te verharden om niet te horen en om geen streng onderricht aan te nemen.” Ze kenden Gods wet wel maar hadden er hun eigen mening over: ze hadden wel wat anders te doen op de sabbat (Jer. 17:23; Jes. 58:13).

6, 7. (a) Welke onverstandige redenatie zou een christen kunnen volgen, ondanks de raad die de getrouwe slaafklasse geeft? (b) Hoe zou ons vergaderingsbezoek daaronder kunnen lijden?

⁶ Wij hoeven ons niet aan de sabbatswet te houden. Toch zit er een les in de manier waarop die mensen reageerden en lieten zien hoe het met hun hart gesteld was (Kol. 2:16). Om Gods wil te doen, hebben we onze zelfzuchtige of minder belangrijke bezigheden opzijgezet. We snappen hoe onverstandig het zou zijn de weg van de minste weerstand te kiezen bij wat we voor God doen. En we hebben waarschijnlijk veel personen leren kennen die zich concentreren op het doen van Gods wil en inderdaad gemerkt hebben dat dat verkwikkend en rustgevend is. Maar hoe zouden we dan misleid kunnen worden?

⁷ Een christen zou ten onrechte kunnen denken dat zijn hart hem nooit kan bedriegen, zoals met velen in Jeremia’s tijd gebeurde. Een man kan bijvoorbeeld redeneren: ’Ik moet een baan hebben om mijn gezin te onderhouden’, wat logisch is. Maar als hij daardoor nu eens ging denken: ’Ik moet een betere opleiding hebben om een fatsoenlijke baan te kunnen krijgen of houden’? Dat lijkt misschien ook logisch, waardoor hij tot de conclusie kan komen: ’De tijden zijn veranderd, en om in deze tijd het hoofd boven water te houden moet je een universitaire opleiding hebben zodat je je baan kunt houden.’ Wat zou iemand makkelijk de verstandige, evenwichtige raad van de getrouwe en beleidvolle slaafklasse over aanvullende opleidingen kunnen gaan bagatelliseren en vergaderingen kunnen gaan overslaan! Op dit terrein zijn sommigen geleidelijk gevormd door de redenaties en denkwijze van de wereld (Ef. 2:2, 3). De Bijbel waarschuwt terecht: „Laat de wereld om u heen u niet in haar vorm persen” (Rom. 12:2, Phillips).a

 8. (a) Waar zou een christen een beetje trots op kunnen zijn? (b) Wat is belangrijker dan feitenkennis over God en wat hij gedaan heeft?

⁸ Het is waar dat sommige christenen in de eerste eeuw rijk waren en misschien enig aanzien in de wereld hadden. Dat geldt ook voor sommige christenen in deze tijd. Hoe moeten ze denken over wat ze bereikt hebben, en hoe moeten wij zulke personen bezien? Jehovah gaf via Jeremia het antwoord. (Lees Jeremia 9:23, 24.) In plaats van op te scheppen over eigen prestaties, is het verstandiger te beseffen dat het kennen van de Universele Soeverein het belangrijkste is (1 Kor. 1:31). Maar wat betekent het om inzicht en kennis van Jehovah te hebben? De mensen in Jeremia’s tijd kenden Gods naam. Ze wisten ook wat hij had gedaan toen hij hun voorouders redde bij de Rode Zee, toen ze het beloofde land binnentrokken, in de tijd van de rechters en tijdens de regering van getrouwe koningen. Maar ze kenden Jehovah niet als persoon en geloofden niet echt in hem. Toch zeiden ze: „Ik ben onschuldig gebleven. Waarlijk, [Gods] toorn heeft zich van mij afgewend” (Jer. 2:35).

 9. Waarom kunnen we er zeker van zijn dat het hart kan veranderen, en hoe kan dat tot stand gebracht worden?

⁹ Het hart van de Joden aan wie Jeremia Gods boodschap bracht, moest een verandering ondergaan. Dat was mogelijk, want God zei over hen die uit ballingschap zouden terugkomen: „Ik wil hun een hart geven om mij te kennen, dat ik Jehovah ben, en zij moeten mijn volk worden, en ikzelf zal hun God worden, want zij zullen tot mij terugkeren” (Jer. 24:7). Zo’n verandering is ook nu mogelijk. Bovendien kunnen we bijna allemaal de conditie van ons geestelijke hart verbeteren. Drie dingen zijn belangrijk: serieuze persoonlijke studie van Gods Woord, inzicht in de manier waarop God in ons leven werkt en toepassen wat we over hem leren. Wij moeten in tegenstelling tot de mensen in Jeremia’s tijd graag willen dat ons hart geïnspecteerd wordt door de Grote Onderzoeker van harten. En we kunnen ons eigen hart onderzoeken zowel in het licht van de Bijbel als door na te denken over wat Jehovah allemaal voor ons heeft gedaan (Ps. 17:3). Wat is het verstandig dat te doen!

10, 11. (a) Waarom ging Jeremia naar een pottenbakker? (b) Waardoor wordt bepaald hoe Jehovah mensen vormt?

¹⁰ Satan wil mensen vormen door ze allemaal in dezelfde vorm te persen, maar als God mensen vormt houdt hij rekening met het individu. Dat wordt geïllustreerd door iets wat Jeremia meemaakte. Op een dag moest hij van God naar het huis van een pottenbakker gaan. De pottenbakker was bezig aan zijn draaischijf, maar toen het vat dat hij aan het maken was mislukte, maakte hij gewoon een ander vat van de nog vochtige klei. (Lees Jeremia 18:1-4.) Waarom moest Jeremia hiernaar kijken, en wat kunnen wij ervan leren?

¹¹ Jehovah wilde Jeremia en Israël laten zien dat Hij de autoriteit heeft mensen en volken te vormen tot wat Hij wil. Hoe bewerkt God de klei? Anders dan menselijke pottenbakkers maakt Jehovah geen fouten; ook vernielt hij zijn eigen werk niet in een opwelling. De reactie van mensen op hoe Jehovah hen vormt, bepaalt wat hij met hen doet. (Lees Jeremia 18:6-10.)

12. (a) Hoe reageerde Jojakim op Jehovah’s pogingen om hem te vormen? (b) Wat kun je leren van het verslag over Jojakim?

¹² Hoe vormt Jehovah mensen? In deze tijd gebruikt hij daar voornamelijk de Bijbel voor. Als iemand Gods Woord leest en er gunstig op reageert, laat hij zien wat voor persoon hij is en kan God hem vormen. Laten we even kijken naar het voorbeeld van koning Jojakim om te zien hoe mensen in Jeremia’s tijd gevormd konden worden wat hun dagelijkse bezigheden betrof. De Wet schreef voor dat iemand ’een loonarbeider niet te kort mocht doen’, maar de koning deed dat wel; hij buitte andere Israëlieten uit door hen als goedkope werkkrachten te gebruiken om „een ruim huis” te bouwen (Deut. 24:14; Jer. 22:13, 14, 17). God probeerde Jojakim te vormen door Zijn woord dat hij via de profeten overbracht. Maar de koning volgde de neiging van zijn verraderlijke hart. Hij zei: „Ik zal niet gehoorzamen” en bleef gewoon doen wat hij vanaf zijn jeugd had gedaan. Daarom zei God over hem: „Met een ezelsbegrafenis zal hij begraven worden, voortgesleept en weggeworpen worden” (Jer. 22:19, 21). Het zou niet bepaald verstandig zijn als we zouden zeggen: ’Zo ben ik nu eenmaal!’ God stuurt nu geen profeten zoals Jeremia, maar hij geeft wel raad. De getrouwe en beleidvolle slaafklasse helpt ons Bijbelse beginselen te begrijpen en toe te passen. Die kunnen te maken hebben met aspecten van het dagelijks leven, zoals onze kleding en uiterlijke verzorging of de muziek en het dansen op een bruiloft of een ander feest. Zullen we ons door Gods Woord laten vormen?

13, 14. (a) Waarom stemden slaveneigenaars in Jeruzalem ermee in hun Hebreeuwse slaven vrij te laten? (b) Waaruit bleek de ware hartentoestand van de slaveneigenaars?

¹³ Neem nog een voorbeeld. De Babyloniërs zetten Zedekia als vazalkoning op de troon van Juda. Toen kwam Zedekia in opstand, ondanks Gods raad via Jeremia om dat niet te doen (Jer. 27:8, 12). Daarom begonnen de Babyloniërs Jeruzalem te belegeren. De koning en zijn vorsten vonden dat ze iets moesten doen om zich te schikken naar de Wet, zodat ze Gods gunst zouden winnen. Omdat Zedekia wist dat Hebreeuwse slaven in het zevende jaar van hun slavernij in vrijheid gesteld moesten worden, sloot hij een verbond om die slaven vrij te laten (Ex. 21:2; Jer. 34:14). Toen Jeruzalem omsingeld was door vijanden, leek het dus ineens raadzaam om de slaven te laten gaan! (Lees Jeremia 34:8-10.)

¹⁴ Later kwam een Egyptisch leger Jeruzalem te hulp, waardoor de Babyloniërs het beleg opbraken (Jer. 37:5). Wat zouden degenen doen die hun slaven hadden vrijgelaten? Ze dwongen hen weer tot slavernij (Jer. 34:11). Toen de Joden in gevaar waren, leken ze zich aan Gods wetten te houden, alsof ze daarmee hun eerdere gedrag konden goedmaken. Maar toen het gevaar geweken was, gingen ze weer doen wat ze altijd hadden gedaan. Ze deden wel alsof ze achter de geest van de Wet stonden, maar uit hun latere daden bleek dat ze zich in hun hart niet wilden schikken naar de richtlijnen in Gods Woord en zich er niet door wilden laten vormen.

15. In welke mate ben je bereid je door Jehovah te laten vormen? Illustreer dat.

¹⁵ Door de hulp van Jehovah’s wereldwijde gemeente kunnen we ons bewust worden van Bijbelse beginselen die te maken hebben met een bepaald gedrag. We weten bijvoorbeeld wel hoe we horen te reageren als een broeder of zuster ons tegen de haren in strijkt (Ef. 4:32). We erkennen misschien dat de Bijbelse raad goed en wijs is. Maar wat voor klei zullen we zijn? Reageren we echt gunstig op de manier waarop Jehovah ons vormt? Als ons hart plooibaar is, zullen we ten goede veranderen, en de Grote Pottenbakker zal ons tot een vat vormen dat hij beter kan gebruiken. (Lees Romeinen 9:20, 21; 2 Timotheüs 2:20, 21.) In plaats van een hartentoestand te hebben als die van Jojakim of van de slaveneigenaars in Zedekia’s tijd, moeten we ons door Jehovah laten vormen voor een eervol doel.

16. Van welke belangrijke waarheid was Jeremia zich bewust?

¹⁶ Ook Jeremia werd door God gevormd. Hoe reageerde hij daarop? Dat blijkt uit wat hij erkende: „Het staat niet aan een man die wandelt, zelfs maar zijn schrede te richten.” Daarna smeekte hij: „Corrigeer mij, o Jehovah” (Jer. 10:23, 24). Jongeren, volgen jullie Jeremia na? Je zult waarschijnlijk nog veel beslissingen moeten nemen. Sommige jongeren willen ’hun eigen schreden richten’, ze willen zelf bepalen wat ze doen. Zul je Gods leiding zoeken als je beslissingen moet nemen? Zul je, net als Jeremia, nederig toegeven dat mensen hebben bewezen hun eigen schreden niet te kunnen richten? Vergeet niet dat God je zal vormen als je zijn leiding zoekt.

17-19. (a) Waarom maakte Jeremia een lange reis naar de Eufraat? (b) Waarom kan dit een beproeving op Jeremia’s gehoorzaamheid zijn geweest? (c) Wat werd er bereikt door wat Jeremia met de gordel deed?

¹⁷ Jeremia’s toewijzing hield in dat hij Gods richtlijnen moest gehoorzamen. Als jij Jeremia was geweest, zou je elke instructie dan hebben opgevolgd? Op een gegeven moment moest Jeremia van Jehovah een linnen gordel gaan dragen. Daarna moest hij naar de Eufraat gaan. Als je op een kaart kijkt, zie je dat dat een tocht van zo’n vijfhonderd kilometer was. Toen hij daar was aangekomen, moest hij de gordel in de kloof van een steile rots verbergen en dan weer helemaal naar Jeruzalem gaan. Later liet God hem teruggaan om de gordel op te halen. (Lees Jeremia 13:1-9.) In totaal moest Jeremia zo’n tweeduizend kilometer reizen. Bijbelcritici kunnen gewoon niet geloven dat hij zo ver heeft gereisd, wat maanden lopen betekende (Ezra 7:9).b Toch was dit wat God zei en wat Jeremia deed.

¹⁸ Maak je eens een voorstelling van de profeet die door de bergen van Juda trekt en dan, afhankelijk van zijn route, de woestijn in gaat naar de Eufraat toe. En dat allemaal om een linnen gordel te verbergen! Zijn buren moeten nieuwsgierig zijn geworden omdat hij zo lang wegbleef. Toen hij terugkwam, had hij de linnen gordel niet bij zich. Daarna zei God tegen hem dat hij de lange reis nog eens moest maken om de gordel op te halen, die nu verrot was en ’nergens voor deugde’. Hij had natuurlijk makkelijk kunnen denken: ’Dat is gewoon te veel. Hier zie ik het nut niet van in.’ Maar omdat hij door God gevormd was, reageerde hij niet zo. In plaats van te klagen, deed hij wat hem opgedragen was!

¹⁹ Pas na de tweede tocht gaf God uitleg. Dit diende allemaal als een voorbeeld dat Jeremia kon gebruiken bij het brengen van een krachtige boodschap: „Dit slechte volk, dat weigert mijn woorden te gehoorzamen, dat wandelt in de verstoktheid van zijn hart en dat andere goden achterna blijft lopen om die te dienen en zich daarvoor neer te buigen, zal ook net als deze gordel worden die nergens voor deugt” (Jer. 13:10). Wat onderwees Jehovah zijn volk op een indrukwekkende manier! Jeremia’s oprechte gehoorzaamheid aan Jehovah in iets wat onbelangrijk kan hebben geleken, speelde een rol in Zijn pogingen om het hart van het volk te bereiken (Jer. 13:11).

20. Waarom kan je gehoorzaamheid sommigen verbazen, maar waar kun je zeker van zijn?

²⁰ Christenen in deze tijd hoeven niet honderden kilometers te lopen om een les van God over te brengen. Maar is het misschien wel zo dat buren of kennissen verbaasd zijn over de christelijke weg die je hebt gekozen, of je zelfs bekritiseren? Het zou dan om je kleding en uiterlijke verzorging kunnen gaan, de opleiding of het beroep waar je voor kiest, of zelfs je kijk op alcohol. Zul je net zo vastbesloten zijn als Jeremia om je te schikken naar Gods leiding? Door de keuzes die je doet omdat je je hart door God laat vormen, kun je misschien een mooi getuigenis geven. In elk geval leidt het tot blijvend voordeel als je gehoorzaam bent aan Jehovah’s richtlijnen in zijn Woord en de leiding volgt die de getrouwe en beleidvolle slaafklasse geeft. In plaats van je door een verraderlijk hart te laten leiden, kun je als Jeremia zijn. Neem je dus vast voor je door God te laten vormen tot een eervol vat dat hij eeuwig kan gebruiken.