BETHSAÏDA

(Bethsa̱ïda) [uit het Aramees: Huis van de jager (of: visser)].

De stad waaruit Filippus, Andreas en Petrus afkomstig waren (Jo 1:44), hoewel Simon Petrus en Andreas zich tegen de tijd van Jezus’ bediening waarschijnlijk in Kapernaüm hadden gevestigd (Mt 8:5, 14; Mr 1:21, 29). Bethsaïda lag „in Galilea” (Jo 12:21). Na de dood van Johannes de Doper trok Jezus zich met zijn discipelen naar Bethsaïda terug. Op een met gras begroeide afgelegen plaats in de omgeving van de stad voedde hij door een wonder ongeveer 5000 mannen — vrouwen en kinderen niet meegerekend — die bijeengekomen waren om naar hem te luisteren (Lu 9:10-17; vgl. Mt 14:13-21; Jo 6:10). Buiten Bethsaïda genas Jezus later een blinde (Mr 8:22). Aangezien deze krachtige werken in de omgeving van de stad Bethsaïda geschiedden, werden haar inwoners in het algemeen, alsook de inwoners van Chorazin, terecht berispt wegens hun onberouwvolle houding. — Lu 10:13.

De identificatie van „het dorp” (Mr 8:22, 23) of de „stad” (Lu 9:10) Bethsaïda is het onderwerp van menige discussie geweest. De in de bijbel opgetekende passages duiden op een plaats aan de N-oever van de Zee van Galilea. De naam wordt door Josephus in verband gebracht met een dichtbevolkt dorp even ten O van het punt waar de Jordaan in de Zee van Galilea uitmondt. Dit dorp werd door de tetrarch Filippus herbouwd en kreeg ter ere van de dochter van Caesar Augustus de naam Julias (De joodse oudheden, XVIII, ii, 1). De oude ruïnes van Julias bevinden zich in et-Tell, ongeveer 3 km van de zee vandaan; daarentegen bevinden zich de overblijfselen van een kleinere vissersnederzetting in el-ʽAraj, direct aan de oever. Tot voor kort gebruikten vissers hier een natuurlijke haven, zodat de plaats geografisch met de betekenis van de naam Bethsaïda overeenkomt.

Een aantal commentators geeft weliswaar toe dat deze identificatie in sommige teksten opgaat voor Bethsaïda, maar zij beweren toch dat er ergens ten W van de Jordaan een tweede Bethsaïda moet zijn geweest. Deze zienswijze berust op commentaren van Josephus en anderen dat de gebiedsgrenzen van Galilea niet tot ten O van de Jordaan reikten. Volgens Josephus zelf lag Julias in „Beneden-Gaulanitis”, de streek ten O van de Zee van Galilea (De joodse oorlog, II, ix, 1). Toch wordt van Bethsaïda gezegd dat het „in Galilea” lag (Jo 12:21). De grenzen van Galilea schijnen echter niet altijd even precies vastgelegd te zijn geweest, want Josephus noemt een zekere Judas de Gaulonieter zelfs een „Galileeër” (De joodse oudheden, XVIII, i, 1; De joodse oorlog, II, viii, 1). Het is ook heel goed mogelijk dat een deel van de bevolking van de stad Bethsaïda tot helemaal op de W-oever van de Jordaan, zo’n 1,5 km verderop, woonde.

Ook zijn sommigen, gebaseerd op weergaven zoals bijvoorbeeld de Willibrordvertaling, die in Markus 6:45 zegt dat Jezus zijn apostelen gebood „in de boot te gaan en alvast naar de overkant te varen, naar Betsaïda” — terwijl de parallelle passage in Johannes 6:17 zegt dat hun bestemming Kapernaüm was — de opvatting toegedaan dat dit eveneens een tweede Bethsaïda aan de W-zijde van de Jordaan nabij Kapernaüm noodzakelijk maakt. Andere vertalers hebben de tekst van Markus 6:45 echter zo weergegeven dat men eruit kan begrijpen dat de apostelen hun tocht naar Kapernaüm begonnen door zich langs de kust „in de richting van Bethsaïda” te begeven (want het punt waar zij Jezus verlieten, lag blijkbaar dicht bij de plaats waar de wonderbare spijziging van de 5000 had plaatsgevonden, vermoedelijk een eindweegs ten Z van Bethsaïda en vanuit Kapernaüm gezien aan de overkant van de zee), en vervolgens het N-einde van de zee overstaken om koers te zetten naar hun uiteindelijke bestemming, Kapernaüm. Zij legden aan bij de kust van het land Gennesareth, blijkbaar enigszins ten Z van de stad Kapernaüm. — Mr 6:53.

Hoewel er dus verscheidene plaatsen voor een tweede Bethsaïda zijn geopperd, hoeft dat uit de bijbelse verslagen niet per se opgemaakt te worden. Ook kan worden opgemerkt dat al die voorgestelde plaatsen in de buurt van Kapernaüm liggen, en het is zeer onwaarschijnlijk dat er op slechts enkele kilometers van elkaar twee steden met de naam Bethsaïda geweest zouden zijn.