De strijd tegen depressiviteit winnen

„DOOR bekwaam beleid zult gij uw oorlog voeren”, zegt Spreuken 24:6. Bekwaamheid, niet slechts goede bedoelingen, is nodig om een strijd te winnen. Als u depressief bent, zult u er beslist niet onbedoeld voor willen zorgen dat u zich nog ellendiger voelt. Een in 1984 van depressieve personen gemaakte studie wees uit dat sommigen probeerden aan hun depressiviteit het hoofd te bieden door ’hun woede af te reageren op anderen, of hun spanning te verminderen door meer te drinken, meer te eten en meer kalmerende middelen te slikken’. De gevolgen: „meer depressiviteit en fysieke symptomen”.

Enkele depressieve personen blijven in gebreke deskundige leiding te zoeken omdat zij bang zijn als geestelijk zwak bezien te worden. Toch is ernstige depressiviteit geen teken van mentale zwakte, noch van een geestelijk falen. Onderzoekingen geven te kennen dat deze ernstige aandoening kan ontstaan door een bepaald chemisch defect in de hersenen. Aangezien dit door een fysieke kwaal veroorzaakt kan worden, is als u langer dan twee weken ernstig depressief bent, een medisch onderzoek wellicht raadzaam. Als er geen lichamelijke kwaal tot het probleem blijkt bij te dragen, kan de situatie dikwijls verbeterd worden door het denkpatroon te corrigeren, in combinatie met wat hulp van geschikte medicijnen of voedingsmiddelen.a De strijd tegen depressiviteit winnen betekent niet dat u nooit meer een depressieve bui zult hebben. Neerslachtigheid is een deel van het leven. Toch zal het bekwaam richten van uw slagen u helpen beter aan uw depressiviteit het hoofd te bieden.

Een arts zal vaak antidepressiva voorschrijven. Dit zijn middelen die de verstoring van het chemische evenwicht in de hersenen moeten verhelpen. Elizabeth gebruikte deze middelen en binnen enkele weken begon haar gemoedstoestand te verbeteren. „Toch moest ik ook nog een positieve geesteshouding aankweken als aanvulling op de werking van de medicijnen”, zei ze. „Dank zij de ’oppepper’ van de medicijnen was ik vastbesloten beter te worden. Ik hield mij ook aan een dagelijks oefenprogramma.”

Het gebruik van antidepressiva heeft echter niet altijd succes. Ook hebben ze voor sommigen nare bijwerkingen. En zelfs als het chemische evenwicht hersteld is, zou de depressie kunnen terugkeren tenzij iemands denken is gecorrigeerd. Het kan echter veel verlichting schenken als u bereid bent tot het volgende:

Leg uw gevoelens bloot

Sarah was zwaar gebelgd over de eenzijdige last van gezinsverantwoordelijkheden die zij torste, met daarbij nog de druk van een wereldse baan. (Zie blz. 7.) „Maar ik kropte mijn gevoelens altijd maar op”, legde Sarah uit. „Toen heb ik op een nacht dat ik mij heel wanhopig voelde, mijn jongere zus gebeld, en voor de eerste keer in mijn leven liet ik mijn gevoelens de vrije loop. Dit was een keerpunt, aangezien dat telefoontje echt verlichting bracht.”

Ga daarom, als u depressief bent, op zoek naar een begrijpend persoon die u kunt vertrouwen. Dit kan een huwelijkspartner, goede vriend, familielid, geestelijk leidsman, arts of geschoold raadsman zijn. Een van de essentiële dingen bij het overwinnen van depressiviteit is, zo blijkt uit een in het Journal of Marriage and the Family gepubliceerd onderzoek, „het hebben van een steun en toeverlaat die men deelgenoot kan maken van de beproevingen van het leven”.

Uw gevoelens onder woorden brengen is een genezend proces dat voorkomt dat uw geest de realiteit van het probleem of het verlies tracht te ontkennen en dit daarom onopgelost laat. Leg echter uw werkelijke gevoelens bloot. Laat u niet weerhouden door valse trots omdat u de indruk wilt wekken dat u zich niet door tegenslag laat ontmoedigen. „Angstige bezorgdheid in het hart van een man zal het neerbuigen, maar het goede woord verheugt het”, zegt Spreuken 12:25. Maar alleen door u te uiten, kunnen anderen uw „angstige bezorgdheid” gaan begrijpen en aldus dat „goede woord” van aanmoediging geven.

„Ik wilde alleen sympathie toen ik mijn zus opbelde, maar ik kreeg veel meer”, herinnerde Sarah zich. „Zij hielp mij inzien wat er schortte aan mijn denkwijze. Zij vertelde mij dat ik te veel verantwoordelijkheid op me nam. Hoewel ik daar eerst niet van wilde horen, kon ik toen ik haar raad begon toe te passen, merken dat er een enorme last van mij af begon te vallen.” Hoe waar zijn de woorden van Spreuken 27:9: „Olie en reukwerk zijn dingen die het hart verheugen, ook de zoetheid van iemands metgezel wegens de raad van de ziel.”

Het is ’zoet’ een vriend of een partner te hebben die openhartig spreekt en u helpt de dingen in een juist perspectief te zien. Dit kan u misschien helpen u op slechts één probleem tegelijk te concentreren. Wees daarom blij met zulk „bekwaam beleid” in plaats van in de verdediging te gaan. U hebt misschien iemand nodig die, na verscheidene gesprekken, enkele doeleinden op korte termijn kan voorstellen die zullen aangeven welke stappen u kunt doen om uw situatie te veranderen of verlichten, ten einde de bron van de emotionele druk te verminderen of uit de weg te ruimen.b

Het bestrijden van depressiviteit vereist dikwijls een strijd tegen minderwaardigheidsgevoelens. Hoe kan men hier op bekwame wijze weerstand aan bieden?

Minderwaardigheidsgevoelens tegengaan

Zoals het voorgaande artikel liet zien, werd Maria bijvoorbeeld depressief na conflicten binnen haar familie. Zij concludeerde: ’Ik ben een vreselijk persoon en ik kan niets goed doen.’ Dit was fout. Als zij haar gevolgtrekkingen maar had geanalyseerd, had zij ze kunnen weerleggen door te redeneren: ’Ik doe sommige dingen goed en andere verkeerd, net als andere mensen. Ik heb een aantal fouten gemaakt, en ik moet eraan werken minder onnadenkend te zijn, maar laat ik dit alles nu niet buiten alle proportie opblazen.’ Zo’n redenatie zou haar gevoel van eigenwaarde intact hebben gelaten.

Het gebeurt zo vaak dat die overkritische innerlijke stem die ons veroordeelt, het bij het verkeerde eind heeft! Enkele typerende verkeerde gedachten die depressiviteit in de hand werken, worden in het bijgaande kader opgesomd. Leer zulke foutieve gedachten te herkennen en in uw geest de onredelijkheid ervan in te zien.

Nog iemand die leed aan een minderwaardigheidscomplex was Jean, een alleenstaande ouder van 37 jaar. „Proberen twee jongens groot te brengen, was een zware belasting voor mij. Maar toen ik zag dat andere alleenstaande ouders trouwden, dacht ik: ’Er moet iets met me aan de hand zijn’”, legde zij uit. „Door enkel bij negatieve gedachten stil te blijven staan, ontstond een sneeuwbaleffect, en ten slotte werd ik met een depressie in het ziekenhuis opgenomen.”

„Nadat ik uit het ziekenhuis kwam,” ging Jean verder, „las ik in de Ontwaakt! van 8 januari 1982 een lijst van ’Gedachten die iemand depressief kunnen maken’. Iedere avond las ik die lijst door. Enkele van de verkeerde gedachten waren: ’Mijn waarde als persoon hangt af van wat anderen van mij denken’, ’Ik mag me nooit gekwetst voelen; ik moet me altijd gelukkig voelen en steeds een zelfde kalme gemoedsrust bezitten’, ’Ik moet een perfecte ouder zijn’. Ik had de neiging een perfectioniste te zijn, dus zo gauw ik op die manier ging denken, bad ik tot Jehovah om mij te helpen ermee te stoppen. Ik leerde dat negatieve gedachten leiden tot een lage dunk van jezelf, want al wat je ziet zijn de moeilijkheden in je leven en niet het goede dat God je gegeven heeft. Door mijzelf ertoe te dwingen bepaalde onjuiste gedachten te vermijden, kwam ik over mijn depressiviteit heen.” Moet u wellicht enkele van uw gedachten herzien of verwerpen?

Is het mijn schuld?

Hoewel Alexander erg depressief was, slaagde hij erin een schoolklas te onderwijzen. (Zie blz. 3.) Toen enkele van zijn leerlingen zakten voor een heel belangrijke leestest, begon hij aan zelfmoord te denken. „Hij had het gevoel dat hij gefaald had”, vertelde Esther, zijn vrouw. „Ik zei hem dat het niet zijn schuld was. Men kan niet voor de volle 100 procent succes hebben.” Doch zijn overweldigende schuldgevoel maakte zijn geest ontoegankelijk en dreef hem tot zelfmoord. Vaak wordt een overdreven schuldgevoel veroorzaakt doordat men een niet-realistische verantwoordelijkheid voelt voor het gedrag van andere mensen.

Zelfs in het geval van een kind kan een ouder weliswaar een krachtige invloed uitoefenen op het leven van het kind maar het niet volkomen beheersen. Als iets niet helemaal zo gaat als u dat had uitgestippeld, vraag uzelf dan af: Ben ik geconfronteerd met onvoorziene gebeurtenissen die ik niet in de hand had? (Prediker 9:11) Heb ik alles gedaan wat ik redelijkerwijs kon doen binnen de beperkingen van mijn lichamelijke, geestelijke en emotionele vermogens? Waren mijn verwachtingen gewoon te hoog? Moet ik leren redelijker en meer bescheiden te zijn? — Filippenzen 4:5.

Maar als u nu een ernstige fout maakt, en het is wel uw schuld? Zal het iets aan de fout veranderen als u zich voortdurend geestelijk pijnigt? Is God niet bereid u te vergeven, „rijkelijk” zelfs, indien u oprecht berouw hebt? (Jesaja 55:7) Als God „niet voor altijd aanmerkingen [zal] blijven maken”, moet u zich dan zelf vanwege zo’n verkeerde daad tot levenslang geestelijk lijden veroordelen? (Psalm 103:8-14) Niet een voortdurende droefheid maar het doen van positieve stappen om ’het onrecht te herstellen’, zal Jehovah God behagen en tevens uw depressiviteit verminderen. — 2 Korinthiërs 7:8-11.

’Vergeet de dingen die achter u liggen’

Enkele van onze emotionele problemen kunnen in het verleden geworteld zijn, vooral als wij het slachtoffer zijn geweest van een onrechtvaardige behandeling. Wees bereid te vergeven en te vergeten. ’Vergeten is niet eenvoudig!’ denkt u misschien. Dat is waar, maar het is beter dan de rest van uw leven te verwoesten door stil te blijven staan bij wat toch niet ongedaan gemaakt kan worden.

„De dingen die achter mij liggen vergetend en mij uitstrekkend naar de dingen die vóór mij liggen,” schreef de apostel Paulus, „streef ik naar het doel om de prijs” (Filippenzen 3:13, 14). Paulus bleef niet stilstaan bij de verkeerde handelwijze die hij in het judaïsme had gevolgd, toen hij zelfs moord had goedgekeurd (Handelingen 8:1). Nee, hij richtte al zijn energie erop in aanmerking te komen voor de toekomstige prijs van eeuwig leven. Ook Maria leerde om niet bij het verleden stil te blijven staan. Er was een tijd dat zij haar moeder verwijten maakte over de manier waarop die haar had opgevoed. Haar moeder had de nadruk gelegd op uitmuntendheid en fysieke schoonheid; vandaar dat Maria een perfectioniste was en de neiging had jaloers te zijn op haar aantrekkelijke zuster.

„Deze jaloezie was feitelijk de oorzaak van de conflicten, maar ik gaf mijn familie de schuld van de manier waarop ik handelde. Toen kwam ik op het punt dat ik dacht: ’Wat maakt het eigenlijk uit wiens schuld het was?’ Misschien heb ik enkele slechte karaktertrekken overgehouden aan de manier waarop Moeder mij opvoedde, maar het gaat erom er iets aan te doen! Blijf niet op die manier handelen.” Dit besef hielp Maria de nodige mentale correcties aan te brengen om haar strijd tegen depressiviteit te winnen. — Spreuken 14:30.

Uw werkelijke waarde

Alle factoren in aanmerking genomen, is voor een succesvolle strijd tegen depressiviteit een evenwichtige kijk op uw eigen waarde nodig. „Ik zou een ieder van u willen zeggen,” schreef de apostel Paulus, „zichzelf niet hoger te schatten dan hij werkelijk waard is, maar een nuchtere kijk op zichzelf te hebben” (Romeinen 12:3, Charles B. Williams). Valse trots, het negeren van onze beperkingen en perfectionisme zijn allemaal vormen van zelfoverschatting. Deze neigingen moeten bestreden worden. Vermijd het echter in het andere uiterste te vervallen.

Jezus Christus beklemtoonde de individuele waarde van elk van zijn discipelen door te zeggen: „Worden niet vijf mussen voor twee geldstukken van geringe waarde verkocht? Toch wordt niet één daarvan vergeten bij God. Maar zelfs de haren van uw hoofd zijn alle geteld. Vreest niet; gij zijt meer waard dan vele mussen” (Lukas 12:6, 7). Wij zijn zo waardevol voor God dat hij aandacht schenkt aan zelfs het kleinste detail omtrent ons. Hij weet dingen van ons die wij zelf niet weten omdat hij zich zeer om een ieder van ons bekommert. — 1 Petrus 5:7.

Het inzicht dat God persoonlijke belangstelling voor haar had, hielp Sarah om haar gevoel van eigenwaarde te vergroten. „Ik had altijd ontzag gevoeld voor de Schepper, maar toen kwam ik tot het besef dat hij zich om mij als persoon bekommerde. Ik realiseerde me dat ik, onverschillig wat mijn kinderen doen of wat mijn man doet, en ongeacht de manier waarop mijn moeder en vader mij hebben opgevoed, een persoonlijke vriendschap met Jehovah had. Toen begon mijn gevoel van eigenwaarde echt te groeien.”

Aangezien God zijn dienstknechten kostbaar acht, berust onze waarde niet op de goedkeuring die een ander mens ons schenkt. Natuurlijk is het onplezierig afgewezen te worden. Maar wanneer wij de goedkeuring of afkeuring van iemand anders als maatstaf gebruiken om onze eigen waarde aan af te meten, kunnen wij gemakkelijk depressief worden. Koning David, een man naar Gods hart, werd bij één gelegenheid een „nietswaardige man” genoemd, letterlijk, een „man van waardeloosheid”. Toch besefte David dat degene die hem zo betitelde, een probleem had, en hij bezag de opmerking niet als een definitief oordeel over zijn eigen waarde. En later, zoals dat trouwens zo vaak gebeurt, bood Simeï zijn verontschuldigingen aan. Zelfs als iemand u terecht bekritiseert, zie dan in dat die kritiek zich richt tegen iets specifieks wat u hebt gedaan, en niet tegen u als persoon. — 2 Samuël 16:7; 19:18, 19.

Sarah’s persoonlijke studie van de bijbel en op de bijbel gebaseerde lectuur en het bezoeken van de vergaderingen van Jehovah’s Getuigen hielpen haar het fundament te leggen voor een verhouding met God. „Maar mijn veranderde houding ten aanzien van het gebed was de grootste hulp”, herinnerde Sarah zich. „Ik dacht altijd dat wij alleen over grote problemen tot God mochten bidden en hem niet moesten lastig vallen met onbeduidendheden. Nu voel ik dat ik over van alles met hem kan spreken. Als ik nerveus ben vanwege een beslissing die ik moet nemen, vraag ik hem mij te helpen kalm en redelijk te zijn. Ik voel mij nog dichter tot hem getrokken omdat ik merk dat hij mijn gebeden verhoort en mij helpt elke dag door te komen en elke beproevende omstandigheid te doorstaan.” — 1 Johannes 5:14; Filippenzen 4:7.

Ja, de verzekering dat God persoonlijke belangstelling voor u heeft, uw beperkingen begrijpt en u de kracht zal geven om elke nieuwe dag opnieuw tegemoet te treden, is de sleutel in het gevecht tegen depressiviteit. Soms houdt de depressiviteit echter aan, ongeacht wat u doet.

Volharding van uur tot uur

„Ik heb alles geprobeerd, met inbegrip van voedingssuppleties en antidepressiva”, klaagde Eileen, een 47-jarige moeder die al jarenlang worstelt met ernstige depressiviteit. „Ik heb geleerd een verkeerde denkwijze te corrigeren en dit heeft me geholpen een redelijker persoon te worden. Maar de depressiviteit blijft.”

Het feit dat depressiviteit aanhoudt, betekent niet dat u er niet op deskundige wijze tegen strijdt. Artsen weten niet alles over de behandeling van de aandoening. In sommige situaties is de depressiviteit een bijwerking van bepaalde medicijnen die men inneemt om een ernstige ziekte te bestrijden. In dat geval zal men het nadelige effect van zulke medicijnen voor lief moeten nemen vanwege het nut dat ze kunnen hebben bij de behandeling van een ander medisch probleem.

Natuurlijk helpt het wanneer u uw gevoelens uitstort tegenover een ander die begrip toont. Toch kan geen mens werkelijk weten hoe intens uw zielestrijd is. God weet het echter wel en hij zal helpen. „Jehovah heeft mij kracht geschonken om het te blijven proberen”, onthulde Eileen. „Hij heeft ervoor gezorgd dat ik het niet opgeef, en hij heeft mij hoop gegeven.”

Met Gods hulp, de steun van anderen en uw eigen inspanningen zult u niet zo overweldigd worden dat u de strijd opgeeft. Na verloop van tijd kunt u zich aan de depressie aanpassen, net zoals u dat aan elke chronische kwaal zou doen. Volharding is niet gemakkelijk, maar het is mogelijk! Jean, wier ernstige depressiviteit aanhield, zei: „Wij rekenden zelfs niet van dag tot dag. Het was meer van uur tot uur.” Zowel in Eileens als in Jeans geval was het de hoop uit de bijbel die hen staande hield. Welke hoop is dat?

Een kostbare hoop

De bijbel spreekt van een tijd in de nabije toekomst dat God „elke traan uit [’s mensen] ogen [zal] wegwissen, en de dood zal niet meer zijn, noch rouw, noch geschreeuw, noch pijn zal er meer zijn. De vroegere dingen zijn voorbijgegaan” (Openbaring 21:3, 4). Gods koninkrijk zal dan de volledige fysieke en mentale genezing van alle aardse onderdanen ervan tot stand brengen. — Psalm 37:10, 11, 29.

Niet alleen zal lichamelijke pijn worden weggenomen, maar smartelijk leed en hartepijn zullen ook verdwijnen. Jehovah belooft: „De vroegere dingen zullen niet in de geest worden teruggeroepen, noch zullen ze in het hart opkomen. Maar verheugt u uitbundig en weest blij voor eeuwig over wat ik schep” (Jesaja 65:17, 18). Wat een verademing zal het voor de mensheid zijn om bevrijd te worden van de lasten van het verleden en elke dag wakker te worden met een kristalheldere geest, klaar om met de activiteiten van die dag te beginnen! Mensen zullen niet meer belemmerd worden door de mist van een depressieve gemoedstoestand.

Wanneer ’de dood er niet meer zal zijn, noch rouw, noch geschreeuw’, zullen het gevoel van een tragisch verlies en de dagelijkse emotionele spanningen die nu tot depressiviteit leiden, verdwenen zijn. Aangezien de omgang met elkaar doortrokken zal zijn van liefderijke goedheid, waarachtigheid en vrede, zullen bittere conflicten niet langer bestaan (Psalm 85:10, 11). Wat zal het, wanneer de gevolgen van zonde eenmaal verwijderd zijn, een grote vreugde zijn uiteindelijk volmaakt aan Gods maatstaf van rechtvaardigheid te kunnen voldoen en volmaakte innerlijke vrede te genieten!

Dit opwindende vooruitzicht vormt een krachtig motief om te blijven strijden, hoe intens de depressiviteit ook wordt. Want in Gods nieuwe wereld zullen volmaakte mensen een absolute zegepraal over depressiviteit hebben behaald. Dat is werkelijk goed nieuws!

[Voetnoten]

[Kader op blz. 13]

Foutieve gedachtenpatronen

Alles-of-niets-denken: U ziet alles zwart-wit. Als het resultaat van wat u doet niet helemaal perfect is, beziet u zichzelf als een volslagen mislukkeling.

Te sterk generaliseren: U beschouwt één enkele negatieve gebeurtenis als een nimmer eindigend patroon van mislukkingen. Na een ruzie met een vriend zou u bijvoorbeeld kunnen concluderen: ’Ik verlies al mijn vrienden. Niets loopt goed af voor mij.’

Positieve dingen uitsluiten: U verwerpt positieve ervaringen door nadrukkelijk te beweren dat ze „niet tellen” of „dat u zo iets niet waard bent”. Door bij één enkel negatief detail stil te blijven staan, versombert uw hele kijk.

Overhaaste conclusies trekken: U concludeert eigenmachtig dat iemand u niet mag, en u neemt niet de moeite dit na te trekken. Of u bent er absoluut van overtuigd dat de dingen altijd slecht aflopen.

Opblazen of bagatelliseren: U overdrijft de belangrijkheid van dingen (zoals uw eigen fouten of de prestaties van iemand anders) of bagatelliseert dingen tot ze onbeduidend schijnen (uw eigen aantrekkelijke eigenschappen of de onvolmaaktheden van anderen). U maakt nachtmerrieachtige rampen van alledaagse negatieve gebeurtenissen.

Personalisatie: U ziet uzelf als de oorzaak van een negatief voorval waar u in feite niet de voornaamste verantwoordelijkheid voor had.

Gebaseerd op Feeling Good — The New Mood Therapy, door David D. Burns, arts

[Illustratie op blz. 12]

Uw gevoelens uitstorten tegenover een begrijpend en vertrouwd persoon kan een genezend proces zijn en veel verlichting schenken

[Illustratie op blz. 15]

Voor God hebben zelfs musjes waarde, hoeveel waardevoller acht God ons dan wel niet