Bokgabo ke Eng?

KA MONGWALEDI WA PHAFOGA! KUA SEPANIA

KE PONO efe e botse yeo o kilego wa e bona? Na e be e le letšatši leo le dikelago molatšatšing, moloke-loke wa dithaba tše di apešitšwego ke lehlwa, go thunya kudu ga matšoba leganateng, mebala e tagilego ya sethokgwa sehleng sa ngwaga sa seruthwane?

Bontši bja rena re rata nako e kgethegilego ya ge re be re kgahlišwa ke botse bja lefase. Ge e ba re kgona, re rata go fetša nako ya rena ya go khutša re le ditikologong tša paradeise gomme re leka go boloka dikgopolo tše di sa lebalegego diswantšhong.

Nako e tlago ge o lebelela botse bjo bjo sa senywago, go na le dipotšišo tše o ka di naganago. Na o be o ka se nagane eka selo se sengwe se fošitšwe ge nkabe seswantšho se sengwe le se sengwe ka phapošing ya pontšho ya tša bokgabo se be se swailwe “Seo se se nago mohlami”? Ge e ba o be o tutueditšwe ka mo go tseneletšego ke boemo le botse bja diswantšho pontšhong, na o be o ka se rate go tseba gore rabokgabo e be e le mang? Na re swanetše go kgotsofatšwa ke go bogela dilo tše dibotse tše di makatšago tša lefase gomme ra hlokomologa Rabokgabo yo a di hlotšego?

Ke therešo gore go na le bao ba bolelago gore ga go na selo se bjalo ka bokgabo bja tlhago​—⁠gore bokgabo bo nyaka bokgoni bja motho bja go kgona go hlama le go hlalosa. Lega go le bjalo, tlhaloso e bjalo ya bokgabo mohlomongwe ke e lekanyeditšwego kudu. Bokgabo ge e le gabotse ke eng?

Go Hlalosa Bokgabo

Tlhaloso ya bokgabo yeo e tlago go kgotsofatša yo mongwe le yo mongwe mohlomongwe ga e kgonagale. Eupša tlhaloso e botse kudu e hwetšwa ka go Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary, yeo e bolelago gore bokgabo ke “go diriša bokgoni le kgopolo ya go hlama dilo ka temogo [kudu-kudu] go tšweletšeng dilo tša tša bokgabo.” Tabeng ye re ka bolela gore rabokgabo o swanetše go ba le bokgoni gotee le kgopolo ya go kgona go hlama. Ge a kopanya ditalente tše tše pedi mošomong, a ka tšweletša selo seo ba bangwe ba ka hwetšago e le se se kgahlišago goba se se gogelago.

Na ditlhaloso tša bokgoni le kgopolo di lekanyeleditšwe mediro ya motho ya bokgabo? Goba na di bile di bonagala lefaseng la tlhago leo le re dikologilego?

Dihlare tše ditelele tša California tša redwood, mebotwana ya khorala ya Pacific, diphororo tše dikgolo tša dithokgweng tša pula e ntši le dihlopha tše dibotse tša molala wa Afrika ke tšeo ka ditsela tše fapanego di nago le mohola kudu go batho go feta “Mona Lisa.” Ka lebaka leo, UNESCO (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization) e šupile Lefelo la Diphoofolo la Setšhaba la Redwood, U.S.A.; Diphororo tša Iguaçú, Argentina/Brazil; Great Barrier Reef, Australia; le Lefelo la Diphoofolo la Setšhaba la Serengeti, Tanzania, e le karolo ya “Bohwa [bja batho] bja Lefase.”

Mahumo a a tlhago a akaretšwa dilong tšeo di dirilwego ke motho. Ka baka la’ng? Morero ke go babalela selo le ge e le sefe seo se nago le “mohola o sa bapišwego wa legohle.” UNESCO e bolela gore go sa šetšwe gore botse ke bja Taj Mahal, India, goba Grand Canyon, U.S.A., bo swanelwa ke go šireletšwa bakeng sa meloko e tlago.

Eupša ga se wa swanela go ya lefelong la diphoofolo la setšhaba e le gore o bone bokgoni bja go hlola dilo. Mohlala o mogolo ke mmele wa gago ka noši. Babetli ba Gerika ya bogologolo ba ile ba lebelela sebopego sa motho e le mohlala o bohlale wa bokgabo, gomme ba ile ba katanela go se swantšha ka bokgwari ka mo go kgonegago. Ka tsebo yeo re nago le yona gona bjale ya go šoma ga mmele, re kgona go lemoga gaešita le bokgoni bjo bo tletšego bjo bo ilego bja nyakega bakeng sa go o bopa le go o hlama.

Go thwe’ng ka boikgopolelo bja go kgona go hlama? Lebelela dibopego tše di kgahlišago kudu mafofeng a kgabišitšwego a phikoko, go palega mo gobotse ga rosa goba motantsho wa ballet wa lebelo le legolo la hummingbird. Ke therešo gore bokgoni bjo bjalo ke bokgabo, gaešita le pele bo ka swantšhwa goba bja gatišwa filiming. Mongwadi wa National Geographic, a kgahlišwa ke mmala wa difilamente tša letšoba o ile a botšiša rathutamahlale yo mofsa ka seo morero wa tšona e lego sona. Karabo ya gagwe e bonolo e bile gore: “Di utolla kgopolo ya Modimo.”

Ga se feela gore bokgoni le boikgopolelo bja go hlama dilo di atile lefaseng la tlhago eupša e bile mothopo wa ka mehla wa tutuetšo go bo-rabokgabo bao e lego batho. Auguste Rodin, mmetladiswantšho yo a tumilego wa Mofora, o itše: “Rabokgabo ke moutollelwa sephiri sa tlhago. Matšoba a boledišana le yena ka go koba dikutu tša ona ka mo go kgahlišago le mebala e dumelelanago ya go khukhuša ga ona.”

Bo-rabokgabo ba bangwe ba ile ba lemoga dithibelo tša bona phatlalatša ge ba leka go phegišana le botse bja tlhago. Michelangelo yo a lebelelwago e le yo mongwe wa bo-rabokgabo ba bagolo ba ka mehla o ipobotše ka gore: “Modiro wa kgonthe wa bokgabo e fo ba go emela Modimo mo go fokolago le mo go sa phethagalago.”

Bo-rathutamahlale gotee le bo-rabokgabo ba ka fenywa ke botse bja lefase la tlhago. Moprofesara wa thutamahlale ya tša tlhago le thuto ya dipalo, Paul Davies, ka pukung ya gagwe ya The Mind of God o hlalosa gore “gaešita le baila-Modimo ba manganga ba fela ba e-⁠ba le seo se bitšwago kgopolo ya kgodišo ka tlhago, go kgahlwa le tlhompho bakeng sa go ba ga yona ya kgonthe le e botse le e go lego thata go e kwešiša, e lego e tswalanywago le poifo ya bodumedi.” Se se swanetše go re ruta eng?

Rabokgabo yo a Tšweleditšego Bokgoni bja Bokgabo

Morutwana wa bokgabo o ithuta ka rabokgabo e le gore a kwešiše le go lemoga bokgabo bja gagwe. O lemoga gore modiro wa rabokgabo ke ponagatšo ya motho ka boyena. Bokgabo bja tlhago le bjona bo bonagatša semelo sa mohlami wa tlhago, e lego Modimo Ramatla-ohle. Moapostola Paulo o hlalositše gore: “Tše di sa bonwexo tša xaxwe . . . ba ka di hlatha ka xo bôna ditirô tša xaxwe.” (Ba-Roma 1:​20) Go feta moo, Modiri wa lefase ga a hloke leina. Go etša ge Paulo a boditše bo-radifilosofi ba Athene ba mehleng ya gagwe, “[Modimo] xa a kxolê, ó kxaufsi le e mongwê le e mongwê wa ba re lexo fá.”​—⁠Ditiro 17:⁠27.

Modiro wa bokgabo tlholong ya Modimo ga se o se nago morero goba o itiragaletšego ka kotsi. Go oketša tabeng ya go godiša maphelo a rena, o utolla bokgoni, kgopolo le bothakga bja Rabokgabo yo mogolo, Modiri wa Legohle, Jehofa Modimo. Sehlogo se se latelago se tla ahla-ahla kamoo bokgabo bjo bo ka re thušago ka gona go tseba Rabokgabo yo a Phagamego gakaone.

[Picture Credit Line on page 19]

Musei Capitolini, Roma