Ewaneko Lio Vakristau Linkhimaneka Huku
“Lingei ononkhono mbotyotyili pala okuendela mewaneko liospilitu.”—EFÉSIOS 4:3.
1. Oñgeni Ovakristau votete mo Efesu vaetelele Huku enkhimano?
EWANEKO lio Vakristau mewaneno lio Efesu kohale, liankhimanekele Jeova, Huku yotyotyili. Mepundaumbo olio liomalumono, ovakuatate vamwe Ovakristau, ankho ovahona nokuna ovapika, iya ovakuavo tyafuile ankho ovapika nokuahepa unene. (Efésios 6:5, 9) Vamwe ankho ova Judeu vanoñgonoka otyili mokueenda kuonohanyi ononthatu apostolu Paulu evelongesa mondyuo yavo yefendelo. Ovakuavo tete ankho vafenda Artemisi, nokulinga omaumbanda. (Atos 19:8, 19, 26) Tyimoneka nawa okuti, elongeso lio Vakristau votyotyili liawanekele ovanthu vononkhalelo ononyingi. Paulu waimbukile okuti Jeova wankhimanekua mokonda ewaneno ankho lina ewaneko. Apostolu wahoneka okuti: “Oe ankhimanekwe menyina liewaneno.”—Efésios 3:21.
2. Oityi tyanyonene ewaneko lio Vakristau mo Efesu?
2 Anthi, ewaneko ewa ankho likahi mewaneno lio Efesu lianyonenwe. Paulu walondolele ovakulu vewaneno olio okuti: “Pokati kenyi muene, mapamoneka ovalume, iya avapopi ovipuka viahaviukile opo vakokele ovalongwa kuvo.” (Atos 20:30) Tupu, ovakuatate vamwe ankho kavayekelepo nawa otyituwa tyokupungulula, tyina Paulu alondola okuti, ‘tyikahi movanthu vehetavela.’—Efésios 2:2; 4:22.
Omukanda Upopia Unene Konthele Yewaneko
3, 4. Oñgeni omukanda Paulu ahonekelele ova Efesu watoneka okupopia ewaneko?
3 Paulu waimbukile okuti Ovakristau vena okutualako okuundapela kumwe. Kese umwe una okulinga ononkhono mbotyotyili opo vakale newaneko. Huku watumine Paulu okuhonekela ova Efesu, omukanda upopia unene konthele yewaneko. Mongeleka, Paulu wahoneka konthele yehando lia Huku ‘liokuwaneka ovipuka aviho, okuviwaneka vali mu Kristu.’ (Efésios 1:10) Tupu, oe waelekele Ovakristau nomamanya elikalaila atungwa nao ondyuo. “Ondyuo aiho iwanekwa kumwe nawa, ikula, aikala ondyuo ikola pala Jeova.” (Efésios 2:20, 21) Tupu, Paulu wapopile unene ewaneko lio va Judeu no Vakristau Onosindiyu. Iya, ahinangelesa ovakuatate okuti aveho vatungwa na Huku. Oe wapopia konthele ya Jeova okuti ‘o Tate una waavela enyina ombunga aiho keulu no kombanda yoohi.’—Efésios 3:5, 6, 14, 15.
4 Tyina tulilongesa okapitulu ka 4 ka Efesu, matutale omokonda yatyi okukala newaneko tyesukisila ononkhono, no ñgeni Jeova etukuatesako okukala newaneko, novituwa patyi mavitukuatesako okutualako newaneko pokati. Omokonda yatyi uhatangela okapitulu oko akeho opo upoleko vali esilivilo?
Omokonda Yatyi Ewaneko Liesukisa Ononkhono Mbotyotyili
5. Omokonda yatyi onoandyu mba Jeova mbumuumbila newaneko? Mahi, omokonda yatyi okukala newaneko tyitupuiyila unene?
5 Paulu waita ovakuatate vae ova Efesu, opo ‘valinge ononkhono mbotyotyili pala okuendela mewaneko, liospilitu.’ (Efésios 4:3) Opo unoñgonoke ononkhono mbesukisa okulingwa konthele oyo, tala onkhalelo yonoandyu mba Huku. Kutupu ovipuka vivali kombanda yoohi vielifwa umwe nawa-nawa. Ngotyo, tyaviuka okusoka okuti no noandyu ononyingi-nyingi mba Jeova, kese imwe yelikalela. (Daniel 7:10) Anthi, mbuumbila Jeova newaneko, mokonda ambuho mbutavela ondaka yae nokulinga ehando liae. (Tanga Salmo 103:20, 21.) Putyina onoandyu mbekolelo mbuna ovituwa oviwa vielikalaila, Ovakristau tupu valinga oviponyo vielikalaila. Iya otyo otyitateka otyinene pala okukala newaneko.
6. Ovituwa patyi mavituvatela okuundapela kumwe nawa novakuatate vena ovituwa vihaviukile vielikalela no vietu?
6 Tyina ovanthu ovakuankhali vaovola okuundapela kumwe, tyipondola okuvepuiya. Mongeleka, inkha omukuatate umwe womutima wapoleya, uhika apeho lietaka, mahi uumbila Jeova kumwe nomukuatate uhika liwa, mahi kasete okunumana, tyikala ñgeni? Kese umwe usoka okuti otyituwa tya mukuavo katyaviukile. Mahi ulimbuako okuti nae una ovituwa vihaviukile. Oñgeni ovakuatate ovo vevali mavaundapa kumwe nawa? Tala oñgeni ovituwa oviwa Paulu apopia monondaka mbalandulako mavivevatela. Iya, osokolola nawa oñgeni matukala newaneko, inkha tukala novituwa ovio. Paulu wahoneka okuti: “[Ame] ndyimuita unene okuti endei nawa . . . nomutima weliola, nokuapoleya, nokuapwa elundo, nokulikoleleya kese umwe na mukuavo nohole. Lingei ononkhono mbotyotyili pala okuendela mewaneko liospilitu omuoyo uwaneka wombembua.”—Efésios 4:1-3.
7. Omokonda yatyi tyakolela okuundapa newaneko no Vakristau vakuetu ovakuankhali?
7 Okulilonga okuumbila Huku newaneko kumwe novanthu vakuetu ovakuankhali, tyakolela mokonda kuna vala olutu lwike luovafendi votyotyili. “Kuna vala olutu lwike, nospilitu ike vala, ngetyi muaihanwa mekevelelo like vala muaihanenwa. Tatekulu wike vala, ekolelo like vala, ombatisimu ike vala. Huku wike vala, Tate yovanthu aveho.” (Efésios 4:4-6) Tuna okuliwaneka novakuatate Huku aundapesa, opo tupewe ospilitu ya Jeova nononkhano onongwa. Alo umwe tyina umwe mewaneno etunumanesa, opi vali tupondola okuenda? Na kumwe vali tupondola okuvasa onondaka mbomuenyo uhapu.—João 6:68.
‘Ovalume Aava’ Vetuvatela Okukala Newaneko
8. Oityi Kristu aundapesa opo etukuateseko okulityilika otyituwa tyokuliyapauka?
8 Paulu wapopia otyituwa ankho tyakaka pokati komafualali kohale, opo alekese oñgeni Jesus ekahi ‘nokuava ovalume,’ opo vakuateseko okuwaneka ewaneno. Efualali liokufinda, pamwe lieta onkhuatwa meumbo, opo akale omupika wokuvatela omukai wae movilinga vieumbo. (Salmo 68:1, 12, 18) Tupu, Jesus wafinda ouye, apolomo ovapika vokuna ombili. (Tanga Efésios 4:7, 8.) Oñgeni Jesus aundapesa ovapika ovo? “Oe waava vamwe vakale ono apostolu, vamwe ovauli, vamwe ovaivisi, vamwe ovanthita novalongesi. Walinga ngotyo, opo aonganeke onosandu pala ovilinga viokulongesa, pala okutunga olutu lwa Kristu. Alo atuho tuvasa ewaneko mekolelo.”—Efésios 4:11-13.
9. (a) Oñgeni ‘ovalume aava’ vetukuatesako okukala newaneko pokati? (b) Omokonda yatyi kese umwe mewaneno una okulinga ononkhono opo tukale newaneko?
9 ‘Ovalume ovo aava,’ ovanthita voluembia, vetukuatesako okukala newaneko. Mongeleka, inkha omukulu wewaneno amona okuti ovakuatate vevali ‘velihongiliya okulilola namukuavo,’ oe upondola okuava ombatelo onene pala okuwaneka ewaneno, mokuavela onondonga kese umwe, opo ‘akondole [ovanthu] ovo nomutima wapoleya.’ (Gálatas 5:26–6:1) Mokonda ovalongesi, ‘ovalume ovo aava’ vetuvatela nomalongeso Ombimbiliya okupameka ekolelo lietu. Ngotyo, vetuwaneka kumwe nokutuvatela okukala Ovakristau vapia. Paulu wahoneka okuti, “opo tuhakale vali ovana, vatahuwa-tahuwa ngomakufikufi elunga, okutualwa oku no oko no nomphepo ambuho mbomalongeso, nomatutu ovanthu, melunguko liokulinga ovivi.” (Efésios 4:13, 14) Kese Mukristau wesukisa okulinga ononkhono pala ewaneko liovakuatate aveho, ngetyi ononthele mbolutu luetu mbulikuatesako pokati.—Tanga Efésios 4:15, 16.
Kala Novituwa Ovipe
10. Oñgeni oumbalehi upondola okunyona ewaneko lietu?
10 Wamona okuti okapitulu ka 4 komukanda Paulu ahonekela ova Efesu, kalekesa okuti okukala nohole, otyo osapi yokukala Omukristau wapia wokuna ewaneko? Tupu, kalekesa oityi ohole yakutikinya. Tete, okuendela mondyila yohole, tyitutyilika okulinga oumbalehi novituwa ovivi. Paulu walondola ovakuatate opo ‘vahaende ngetyi ovanthu vouye vaenda.’ Ovanthu ovo ankho ‘vetupu vali onondunge, velipakula movituwa ovivi.’ (Efésios 4:17-19) Ouye wovipengi omu tukahi upondola okunyona ewaneko lietu. Ovanthu vanyana noumbalehi, vaimba konthele youmbalehi, veutala movitalukiso, nokuulinga pokamphengi ine omounyingi. Anthi, alo umwe okutala omunthu ngoti umuhanda, mahi kusoko okulinepa nae, tyipondola okukuyapula ku Jeova no mewaneno. Omokonda yatyi? Omokonda otyo tyihongiliya liwa okulinga oumbalehi. Tupu, inkha otyituwa otyo, tyituala omunthu wokuanepa okulinga oumbalehi, tyipondola okuyapula navi ovana kovohe, na una velinepa nae. Otyituwa otyo tyotyili tyiyapula! Paulu ankho una ehunga liokuhoneka okuti: “Onwe kamualongesilwe okuti Kristu ukahi ngotyo”!—Efésios 4:20, 21.
11. Ombimbiliya ilunda Ovakristau okulinga epiluluko patyi?
11 Paulu wapopia okuti tuesukisa okuyekapo omalusoke anyona, atuovola okukala novituwa vitukalesa kumwe nawa navakuetu. Oe wati: “Muesukisa okululamo omunthu wokohale, una ulinga ovipuka vielikuata novituwa vienyi viokohale, nokukahi nokunyonwa nomahando ae [omunthu wokohale] omatutu; . . . muesukisa okukala ovape mononkhono mbuundapesa omitima vienyi, nokukala omunthu omupe watungua ngetyi Huku ahanda, mouviuki wotyotyili nekolelo.” (Efésios 4:22-24) Oñgeni ‘matukala ovape mononkhono mbuundapesa omutima wetu’? Inkha tusokolola nolupandu etyi tulilongesa Mondaka ya Huku netyi tulilongesila ko Vakristau vokuapia, nononkhono matutyivili okukala ovanthu ovape, ‘vatungwa ngetyi Huku ahanda.’
Kala Nonkhalelo Omphe Yokupopia
12. Oñgeni okupopia otyili tyieta ewaneko? Vamwe tyivepuiya okupopia otyili mokonda yatyi?
12 Okupopia otyili tyakolela unene kuaveho mombunga nomewaneno. Okupopia otyili, tyihaholeka natyike, nokuna ohole, tyipondola okuwaneka ovanthu. (João 15:15) Mahi, inkha omunthu umwe ukemba omukuatate wae? Tyina omukuatate oo ametyinoñgonoka, onthumbi ankho ena nae, maitepuluka. Ove upondola okuimbuka oityi Paulu ahonekela okuti: “Popiei otyili kese umwe na mukuavo, tyetyi atuho tunonthele mbolutu lwike.” (Efésios 4:25) Omunthu wetyiliya okukemba tunde pouna, tyipondola okumupuiya okuhimbika okupopia otyili. Mahi, Jeova mahambukwa inkha alinga ononkhono mbokuyekapo otyituwa otyo, iya memuvatela.
13. Oityi tyesukisa pala okuyekapo okupopia ovipuka vinumanesa?
13 Jeova utulongesa opo tukale nehumbilo newaneko mewaneno, nomombunga, mokuyunga nawa onkhalelo yetu yokupopia. “Momulungu wenyi muhatunde ondaka na imwe yasila. Polei pokati kenyi aviho ovivi viungisa omutima, nokunumana, nonyengo onene, nonondyaya, nokutukana, novipuka aviho ovivi.” (Efésios 4:29, 31) Onkhalelo imwe yokulityilika okupopia evi vinumanesa, okukala nehumbilo navakuetu. Mongeleka, omulume upopia omapita omukai wae, una okulinga ononkhono mbokupilulula olusoke lwae konthele yae, haunene tyina elilongesa oñgeni Jeova ahumba ovakai. Huku alo umwe walembula ovakai vamwe nospilitu sandu, okuvepa ekevelelo liokukatumina na Kristu. (Gálatas 3:28; 1 Pedro 3:7) Tupu, omukai wetyiliya okukandukila omulume wae, wesukisa okupilulula onkhalelo oyo, tyina amanoñgonoka oñgeni Jesus ankho elikondola omutima tyina alewa.—1 Pedro 2:21-23.
14. Okupopia nonyengo tyinyona mokonda yatyi?
14 Okupopia onondaka mbunumanesa, tyelikuata nokuhakondola onyengo. Otyo tupu tyiyapula omapanga. Onyengo ikahi ngotupia. Ikafuka liwa iya aiyeta ovivi. (Provérbios 29:22) Omunthu wokuna ehunga liokunumana, una okukondola onyengo yae, opo ahanyone omaupanga akolela. Ovakristau vesukisa okulinga ononkhono mbokuevela, tyihakala nonkhongo nokupitaulula okutyipopia. (Salmo 37:8; 103:8, 9; Provérbios 17:9) Paulu walondola ova Efesu okuti: “Numanei mahi muhalingei onkhali. Ekumbi lihanyingile otyo muelinumanena. Tupu muhapei Eliapu ombundi.” (Efésios 4:26, 27) Okuhevili okukondola onyengo, tyiavela Eliapu ombundi yokunyona ewaneno nokueta alo umwe ondyaya mewaneno.
15. Okutyinda ovipuka vihevietu tyieta tyi?
15 Okuhumba ovipuka via vakuetu, tyieta ewaneko mewaneno. Tutanga okuti: “Otyimphulu tyihavake vali.” (Efésios 4:28) Ovanthu va Jeova veliyumba onthumbi pokati aveho. Inkha Omukristau umwe unyona onthumbi oyo, mokutyindapo otyipuka tyihetyae, ngotyo unyona ewaneko olio ewa.
Ohole Tuna na Huku Ituwaneka
16. Oñgeni okupopia onondaka mbupameka, matyitoneka ewaneko lietu?
16 Ewaneko liewaneno lio Vakristau, lituka kohole aveho vena na Huku, ivelunda okulitekula navakuavo nohole. Olupandu tuna noluembia lwa Jeova, lutuavela ondundo yokulinga ononkhono mbokulandula elondolo eli liati: “[Popiei] onondaka onongwa pala okupameka, tyitei komasuka-suka, opo mbukuateseko vana vemutehelela. . . . Kalei nomitima omiwa kese umwe na mukuavo, okulilingila okankhenda, nokulievela pokati, ngetyi Huku emuevela menyina lia Kristu.” (Efésios 4:29, 32) Noluembia, Jeova wevela ovanthu ovakuankhali ngonthue. Okuti nonthue katupondola okuevela vakuetu tyina tutala oviponyo viavo?
17. Oityi tuna okulingila ononkhono ononene opo tukale newaneko?
17 Ewaneko liovanthu va Huku, linkhimaneka Jeova. Ospilitu yae itulunda mononkhalelo mbelikalaila okukala newaneko. Tyotyili onthue katuhande okuanya ehongolelo liospilitu. Paulu wahoneka okuti: “Muhanumanesei ospilitu sandu ya Huku.” (Efésios 4:30) Ewaneko, olumono luakolela unene luatokala okuamenwa. Ewaneko lietela ehambu aveho venalio, nokunkhimaneka Jeova. “Moluotyo, kalei ovahetekeli va Huku, ngovana ononthyolwa. Tualeiko okuendela mohole.”—Efésios 5:1, 2.
Oñgeni Ove Mokumbulula?
• Ovituwa patyi vieta ewaneko pokati ko Vakristau?
• Oñgeni ovituwa vietu vipondola okueta ewaneko mewaneno?
• Oñgeni etyi tupopia tyipondola okutuvatela okuundapela kumwe navakuetu?
[Ehangununo liolutalatu pefo 20]
Vana vatunda mononkhalelo ononyingi vekahi nokuwanekua
[Ehangununo liolutalatu pefo 23]
Okuti wanoñgonoka otyiponga tyokutala omunthu ngoti umuhanda?