Akkaataa Warra Kaan Itti Qabnu Ilaalchisee Kitaaba Leewwotaa Irraa Maal Baranna?

1-2. Mata duree darbe irratti maal ilaalle? Mata duree itti aanu irratti hoo maal ilaalla?

MATA DUREE darbe irratti Leewwota boqonnaa 19 irraa barumsa hojii irra oolchuu dandeenyu muraasa ilaalleerra. Fakkeenyaaf, lakkoofsa 3 irratti, Yihowaan Israaʼelonni warra isaanii akka kabajan akka isaan gorse ilaalleerra. Yeroo harʼaas karaa qaamaa, karaa miiraa fi karaa hafuuraa warra keenyaaf kunuunsa gochuudhaan gorsa kana akkamitti hojii irra oolchuu akka dandeenyu mariʼanneerra. Caqasuma kana irratti, sabni Waaqayyoo Sanbata akka eegan ajajamaniiru. Yeroo harʼaa seera Sanbataa jala taʼuu baannu illee, yeroo hundumaa wantoota waaqeffannaa keenyaa wajjin wal qabatan raawwachuuf yeroo ramaduudhaan barumsa seera kana irraa argannu hojii irra oolchuu akka dandeenyu baranneerra. Kana gochuudhaan akkuma Leewwota 19:2 fi 1 Pheexiros 1:15 irratti ajajamnetti qulqulloota taʼuuf carraaqqii akka goonu argisiisna.

² Mata duree kana keessattis Leewwota boqonnaa 19 ilaaluu keenya itti fufna. Namoota hirʼina qaamaa qabaniif yaaduu, hojii keenya ilaalchisee amanamoo taʼuu, akkasumas namootatti jaalala argisiisuu ilaalchisee boqonnaa kana irraa maal barachuu dandeenya? Akkuma Waaqayyo qulqulluu taʼe, nutis qulqulloota taʼuu waan barbaannuuf, barumsa gama kanaan argachuu dandeenyu mee haa ilaallu.

3-4. Akka Leewwota 19:14 irratti ibsametti, namoota gurri isaanii duudee fi qaro dhabeeyyii taʼan ilaalchisee ajajni Israaʼelotaaf kenname maali dha?

³ Leewwota 19:14 dubbisi. Yihowaan sabni isaa namoota hirʼina qaamaa qabaniif akka yaadan akka argisiisan barbaada. Fakkeenyaaf, Israaʼelonni nama gurri isaa duude akka hin abaarre ajajamaniiru. Abaarsi akkasii nama tokko doorsisuu ykn waaʼee isaa wanta hamaa dubbachuu kan dabalatu taʼuu dandaʼa. Nama gurri isaa duude irratti akkas gochuun hammina guddaa dha! Waaʼee isaa wanta jedhame dhagaʼuu waan hin dandeenyeef falmachuu hin dandaʼu.

⁴ Lakkoofsa 14 irratti immoo, tajaajiltoonni Waaqayyoo “nama qaro dhabeessa taʼe dura gufuu” akka hin keenye ajajni isaaniif kennameera. Barreeffamni tokko namoota hirʼina qaamaa qaban ilaalchisee, “Baha Giddu Galaa durii keessatti jalʼinni haqaa fi hamminni isaan irratti raawwatama ture” jedheera. Namoonni gara jabeeyyii taʼan tokko tokko nama qaro dhabeessa taʼe tokko miidhuuf ykn itti qoosuuf jecha gufuu isa dura kaaʼu taʼa. Kun gara jabina guddaa dha! Yihowaan ajaja kanatti fayyadamuudhaan sabni isaa namoota haalli isaanii daangeffametti gara laafina argisiisuun isaanii hammam barbaachisaa akka taʼe akka hubatan isaan gargaareera.

5. Namoota hirʼina qaamaa qabanitti gara laafina argisiisuu kan dandeenyu akkamitti?

⁵ Yesuusis namoota hirʼina qaamaa qabanitti gara laafina argisiiseera. Yohaannis Cuuphaadhaaf, “Warri qaro dhabeeyyiin argaa jiru, warri naafatan deemaa jiru, warri dhukkuba nadaayiitiin qabaman fayyaa jiru, warri gurri isaanii duude dhagaʼaa jiru, warri duʼan duʼaa kaafamaa jiru” jedhee akka deebise yaadadhu. Dinqiiwwan Yesuus raawwate erga ilaalanii booda, “Namoonni hundi . . . Waaqayyoon jajatan.” (Luq. 7:20-22; 18:43) Kiristiyaanonni fakkeenya Yesuus hordofuudhaan namoota hirʼina qaamaa qabanitti gara laafina argisiisuu barbaadu. Namoota akkasiitti gaarummaa kan argisiisnu, kan isaaniif yaannuu fi obsa kan isaanitti argisiisnu kanaafi. Yihowaan dandeettii dinqii raawwachuu akka nuuf hin kennine beekamaa dha. Haa taʼu malee, namoota karaa qaamaas taʼe karaa hafuuraa qaro dhabeeyyii taʼan dabalatee, namoota hundumaatti misiraachoo waaʼee jannataa ibsu itti himuuf mirga arganneerra; jannata keessatti namni hundi mudaa kan hin qabne taʼa, Waaqayyo wajjinis walitti dhufeenya gaarii qabaata. (Luq. 4:18) Misiraachoon kun amma iyyuu namoonni baayʼeen Waaqayyoon akka jajatan gochaa jira.

6. Leewwonni boqonnaa 19 Ajajawwan Kurnan caalaatti hubachuuf kan nu gargaaru akkamitti?

⁶ Caqasoonni Leewwota boqonnaa 19 irratti argaman muraasni wanta Ajajawwan Kurnan keessatti ibsame irratti ibsa balʼaa kennu. Fakkeenyaaf, ajajni saddeettaffaan gabaabumatti, “Hin hatin” jedha. (Bau. 20:15) Namni tokko wanta kan isaa hin taane hamma hin tuqnetti, ajaja kana eegaa akka jiru isatti dhagaʼamuu dandaʼa. Taʼus, karaa kan biraatiin hatuu dandaʼa.

7. Daldalaan tokko ajaja saddeettaffaa waaʼee hannaa dubbatu cabsuu kan dandaʼu akkamitti?

⁷ Daldalaan tokko wanta kan isaa hin taane waan hin tuqneef, hanna akka hin raawwanne isatti dhagaʼama taʼa. Garuu yeroo daldala isaa raawwatu hundumaatti amanamaa taʼuu isaa ni argisiisaa? Leewwota 19:35, 36 irratti Yihowaan, “Dheerina, ulfaatina yookiin hamma wanta tokkoo safaruuf safartuu sirrii hin taanetti hin fayyadaminaa. Madaallii, dhagaa madaallii, safartuu wantoota jajjaboo fi safartuu wantoota dhangalaʼoo sirrii taʼetti fayyadamaa” jedheera. Kanaafuu, daldalaan maamiltoota isaa gowwoomsuuf jecha, madaallii ykn safartuu sirrii hin taanetti fayyadamu isaan jalaa hataa jira jechuu dha. Caqasoota Leewwota boqonnaa 19 irratti argaman dabalataa ilaaluun keenya kana ifa nuuf godha.

8. Ibsi balʼaan Leewwonni 19:11-13 irratti kenname Yihudoonni dhugaa buʼuuraa ajaja saddeettaffaa duuba jiru hojii irra akka oolchan kan gargaare akkamitti? Nuti hoo yaada kana irraa faayidaa akkamii arganna?

⁸ Leewwota 19:11-13 dubbisi. Leewwonni 19:11, “Hin hatinaa” jedhee jalqaba. Lakkoofsi 13 hojii daldalaa amanamummaa hirʼisuu wajjin wal qabsiisee yommuu ibsu, “Nama hin gowwoomsin” jedha. Hojiin daldalaa nama gowwoomsuudhaan raawwatamu hannaa fi saamichaa wajjin wal fakkeeffameera. Ajajni saddeettaffaan hanni dogoggora akka taʼe dubbata; ibsi balʼaan kitaaba Leewwotaa keessatti argamu garuu, Yihudoonni dhugaa buʼuuraa seera kana duuba jiru hojii irra oolchuu, jechuunis wanta raawwatan hundumaatiin amanamoo taʼuu kan dandaʼan akkamitti akka taʼe hubachuuf isaan gargaareera. Ilaalcha Yihowaan amanamaa taʼuu dhiisuu fi hannaaf qabu irratti xiinxaluun keenya nu fayyada. Akkana jennee of gaafachuu dandeenya: ‘Yaada Leewwota 19:11-13, irratti ibsamee wajjin haala walqabateen wantin jireenya koo keessatti sirreessuu qabu jiraa? Daldala ykn hojiin hojjedhu kan biraa irratti sirreeffama gochuun na barbaachisaa?’

9. Seerri Leewwota 19:13 irratti argamu hojjettootaaf eegumsa akkamii godha?

⁹ Amanamummaa ilaalchisee wanti Kiristiyaanni namoota mindeessee hojjechiisu tokko irratti yaaduu qabus jira. Leewwonni 19:13 yaada, “Mindaa nama mindeeffamee hojjetu tokkoo hamma ganamaatti of bira hin bulchin” jedhuun xumura. Israaʼel keessatti namoonni baayʼeen hojii qonnaa hojjetu turan; namoonni mindeeffamanii hojjetan immoo mindaa isaanii kan argatan guyyaa guyyaadhaan ture. Hojjetaa tokko mindaa isaa dhowwachuu jechuun soorata maatii isaatiif guyyaa sanatti barbaachisu dhowwachuu jechuu dha. Yihowaan sababii isaa yeroo ibsu, “Inni rakkataa waan taʼeef, akkasumas jireenyi isaa mindaa isaa irratti kan hundaaʼe waan taʼeef” jedheera.—Kes. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Leewwota 19:13 irraa maal barachuu dandeenya?

¹⁰ Yeroo harʼaatti namoonni mindeeffamanii hojjetan hedduun guyyaa guyyaadhaan utuu hin taʼin, jiʼatti al tokko ykn al lama isaaniif kaffalama. Haa taʼu malee, dhugaan buʼuuraa Leewwota 19:13 irratti argamu yeroo harʼaattis ni hojjeta. Namoonni mindeessanii hojjechiisan tokko tokko namoota hojjechiisaniif gatii isaaniif malu hin kaffalan. Hojjettoonni isaanii tarii filannaa kan biraa waan hin qabneef, mindaa gad aanaa akkasiitiin hojjechuu isaanii akka itti fufan beeku. Karaa kan biraatiin ‘nama hojjechiisan mindaa isaa dhowwachaa jiru.’ Kiristiyaanni namoota mindeessee hojjechiisu tokko dhimma kanaaf xiyyeeffannaa kennuu qaba. Amma immoo barumsa Leewwota boqonnaa 19 irraa argannu kan biraa haa ilaallu.

11-12. Yesuus Leewwota 19:17, 18 irraa caqasuudhaan maal addeesse?

¹¹ Waaqayyo kan nu irraa barbaadu nama miidhuu irraa akka fagaannu qofa miti; maarree, maal nu irraa barbaada? Mee Leewwota 19:17, 18 haa ilaallu. (Dubbisi.) Ajaja ifa taʼe kana hubadhu: “Nama akka ofii keetti jaalladhu.” Namni tokko Waaqayyoon gammachiisuu yoo barbaade, ajaja kana hojii irra oolchuu qaba.

¹² Yesuus barbaachisummaa ajaja Leewwota 19:18 irratti argamuu kan addeesse akkamitti akka taʼe haa ilaallu. Fariisiin tokko Yesuusiin, “Seericha keessaa ajajni hunda irra caalu isa kami?” jedhee gaafatee ture. Yesuusis, ‘ajajni hunda irra caaluu fi inni duraa’ garaa guutuu, lubbuu guutuu fi sammuu guutuu Yihowaa jaallachuu akka taʼe dubbate. Achiis Yesuus Leewwota 19:18 irraa caqasuudhaan akkana jedhe: “Ajajni inni lammataas kanaa wajjin wal fakkaata; innis, ‘Nama akka ofii keetti jaalladhu’ jedha.” (Mat. 22:35-40) Karaan namoota akka jaallannu itti argisiisnu hedduun jiraatus, Leewwota boqonnaa 19 irraa muraasa isaanii ilaaluu dandeenya.

13. Seenaan Yoseef gorsa Leewwota 19:18 irra jiru caalaatti hubachuuf kan nu gargaaru akkamitti?

¹³ Karaawwan namootatti jaalala itti argisiisnu keessaa inni tokko gorsa Leewwota 19:18 irra jiru hojii irra oolchuu dha. Caqasichi, “Haaloo hin baʼin yookiin haaloo itti hin qabatin” jedha. Baayʼeen keenya namoota nama isaanii wajjin hojjetutti, nama isaanii wajjin baratutti, fira isaaniitti ykn miseensa maatii isaaniitti waggoota hedduudhaaf haaloo qabatan beekna! Obboloonni Yoseef kurnan haaloo isatti qabachuun isaanii yeroo booda jibbaan kakaʼanii miidhaa akka isa irraan geessisan akka godhe yaadadhu. (Uma. 37:2-8, 25-28) Yoseef garuu haaloo isaanitti hin baane! Yeroo aangoo haaloo isaanitti baʼuuf isa dandeessisu argatetti illee, gara laafina isaanitti argisiiseera. Yoseef haaloo isaanitti hin qabanne. Kanaa mannaa, tarkaanfiin inni fudhate gorsa yeroo booda Leewwota 19:18 irratti kennamee wajjin kan wal simu dha.—Uma. 50:19-21.

14. Dhugaawwan buʼuuraa Leewwota 19:18 irratti argaman yeroo harʼaattis akka hojjetan wanti argisiisu maali dha?

¹⁴ Yoseef haaloo qabachuus taʼe haaloo baʼuu dhiisuun isaa Kiristiyaanota Waaqayyoon gammachiisuu barbaadaniif fakkeenya guddaa taʼa. Kana malee, kadhannaa Yesuus barsiisee fi nama balleessaa nu irratti raawwateef dhiifama akka goonu ibsu wajjin kan wal simu dha. (Mat. 6:9, 12) Haaluma wal fakkaatun, Phaawulos ergamaanis Kiristiyaanota hidhata isaa taʼaniin, “Yaa obboloota jaallatamo . . . ofii keessanii haaloo hin baʼinaa” jechuudhaan gorseera. (Rom. 12:19) Kana malees, “Namni tokko sababii nama kan biraa itti komatu yoo qabaate illee, wal dandaʼuu fi tola waliif dhiisuu keessan itti fufaa” jedhee isaan jajjabeesseera. (Qol. 3:13) Dhugaawwan buʼuuraa Yihowaa hin jijjiiraman. Dhugaawwan buʼuuraa seera Leewwota 19:18 irratti ibsame duuba jiran yeroo harʼaattis ni hojjetu.

15. Dhiifama gochuun faayidaa akkamii akka qabu fakkeenyaan ibsi.

¹⁵ Mee fakkeenya tokko haa ilaallu. Miirri miidhame madaa qaamaa wajjin wal fakkaata. Madaan tokko tokko salphaa dha, tokko tokko garuu cimaa dha. Fakkeenyaaf, yeroo poostaa bannu fiixeen waraqaa quba keenya muruu dandaʼa. Jalqaba irratti madaan isaa nu dhukkubuu kan dandaʼu taʼus, dafee fayya. Guyyaa tokko ykn lama booda, bakka madaaʼe sana illee hin yaadannu. Haaluma wal fakkaatun, wantoonni nu mufachiisan tokko tokko salphaa taʼuu dandaʼu. Fakkeenyaaf, michuun keenya tokko wanta nu gaddisiisu dubbachuu ykn raawwachuu kan dandaʼu taʼus, salphaatti dhiifama isaaf gochuu dandeenya. Haa taʼu malee, madaan keenya cimaa yoo taʼe, mana yaalaa deemnee akka hodhamuu fi akka hidhamu gochuun nu barbaachisuu dandaʼa. Madaa sana kan tuttuqnu yoo taʼe garuu, of miina malee wanta nu fayyadu hin qabu. Kan nama gaddisiisu, namni tokko yeroo garmalee mufatu wanta kanaa wajjin wal fakkaatu gochuu dandaʼa. Miirri isaa hammam akka miidhame yaaduu isaa itti fufa taʼa. Haa taʼu malee, namoonni haaloo qabatan ofuma miidhu. Gorsa Leewwota 19:18 irra jiru hojii irra oolchuun faayidaa akka qabu ifa dha!

16. Akka Leewwonni 19:33, 34 jedhutti Yihowaan namoonni biyya ormaa Israaʼel keessa turan kunuunsa akkamii akka argatan barbaada ture? Nuti hoo kana irraa maal baranna?

¹⁶ Yihowaan Israaʼelonni nama akka jaallatan yommuu ajaju, namoota sanyii ykn lammii isaanii taʼan qofa jaallachuu akka qaban ibsuu isaa hin turre. Namoota biyya ormaa isaan gidduu jiranis akka jaallatan isaanitti himameera. Yaanni kun Leewwota 19:33, 34 irratti balʼinaan ibsameera. (Dubbisi.) Namni biyya ormaa ‘akkuma lammii biyyattiitti’ ilaalamuu qaba ture; Israaʼelonni ‘akka ofii isaaniitti akka isa jaallatan’ ajajamaniiru. Fakkeenyaaf, Israaʼelonni namni biyya ormaa fi namni hiyyeessa taʼe qophii qaarmii funaannachuu irraa akka fayyadamu heyyamuu qabu turan. (Lew. 19:9, 10) Dhugaan buʼuuraa namoota biyya ormaa akka jaallannu dubbatu Kiristiyaanota yeroo harʼaa jiraniifis ni hojjeta. (Luq. 10:30-37) Akkamitti? Godaantonni miliyoonaan lakkaaʼaman kan jiran yeroo taʼu, tarii muraasni isaanii naannoo keenya jiraatu taʼa. Dhiirota, dubartootaa fi ijoollee kana kabajuu qabna.

17-18. (a) Leewwonni 19:2 fi 1 Pheexiros 1:15 maal akka goonu nu jajjabeessu? (b) Pheexiros ergamaan hojii barbaachisaa akkamii akka hojjennu nu jajjabeesse?

¹⁷ Leewwonni 19:2 fi 1 Pheexiros 1:15 sabni Waaqayyoo qulqulluu akka taʼan jajjabeessu. Caqasoonni Leewwota boqonnaa 19 irratti argaman hedduun Yihowaa biratti fudhatama argachuuf maal gochuu akka qabnu beekuuf nu gargaaru. Caqasoota wanta gochuu qabnuu fi wanta gochuu hin qabne ibsan muraasa irratti mariʼanneerra.b Kitaabonni Qulqulluun Afaan Giriikiis dhugaawwan buʼuuraa kana hojii irra oolchuun barbaachisaa akka taʼe ni ibsu. Haa taʼu malee, Pheexiros ergamaan wanta kan biraas caqaseera.

¹⁸ Sochiiwwan hafuuraa garaa garaa irratti kan hirmaannuu fi hojiiwwan gaggaarii hedduu kan hojjennu taʼus, Pheexiros wanta tokko adda baasee caqaseera. Pheexiros wanta hojjennu hundumaatiin qulqulluu akka taanu gorsa kennuu isaa dura, “Sammuu keessan hojiidhaaf qopheessaa” jedheera. (1 Phe. 1:13, 15) Kana gochuun maal dabalata? Pheexiros obboloonni Kiristoos warri dibaman ‘ulfina isa isaan waame sanaa balʼinaan akka labsan’ jajjabeesseera. (1 Phe. 2:9) Kiristiyaanonni yeroo harʼaa jiran hundi hojii baayʼee barbaachisaa taʼe kana, jechuunis hojii hundumaa caalaa namoota fayyadu hojjechuuf mirga argataniiru. Saba qulqulluu taʼuudhaan yeroo hundumaa hinaaffaadhaan hojii lallabuu fi barsiisuu irratti hirmaachuun mirga adda taʼe dha! (Mar. 13:10) Dhugaawwan buʼuuraa Leewwota boqonnaa 19 irratti argaman hojii irra oolchuuf yommuu carraaqnu, Waaqa keenyaa fi namootaaf jaalala akka qabnu argisiisna, akkasumas wanta hojjennu hundumaatiin “qulqulloota” taʼuu akka barbaannu argisiisna.