BANK, BANKIER

W przypowieściach o talentach i minach Jezus wspomniał o banku i bankierach, którzy wypłacali odsetki od złożonych u nich pieniędzy (Mt 25:27; Łk 19:23). Greckie słowo tłumaczone na „bank”, trápeza, dosłownie oznacza „stół” (Mt 15:27) lub — w kontekście transakcji finansowych — ladę, na której kładzie się pieniądze (Mt 21:12; Mk 11:15; Jn 2:15).

Wzmianka o tym, że bankier (gr. trapezeítes) przyjmuje depozyty i wypłaca odsetki, wskazuje na poważniejszą działalność niż to, czym głównie zajmowali się wekslarze (gr. kermatistés) i wymieniający pieniądze (gr. kollybistés), którzy przede wszystkim wymieniali miejscową walutę na obcą i rozmieniali monety większej wartości na mniejsze, pobierając za każdą usługę pewną opłatę (zob. WYMIENIAJĄCY PIENIĄDZE). Niektórzy z nich być może także przyjmowali pieniądze na przechowanie i udzielali pożyczek, chociaż czymś takim zajmowali się przeważnie ludzie zamożni, np. kupcy lub właściciele majątków.

Tego rodzaju działalność najwyraźniej prowadzono już w czasach Abrahama, gdyż starożytni Sumerowie z krainy Szinear mieli „zdumiewająco rozwinięty system udzielania i uzyskiwania pożyczek, przechowywania pieniędzy w depozycie oraz wystawiania listów kredytowych” (The Encyclopedia Americana, 1956, t. III, s. 152). W Babilonie, podobnie jak później w Grecji, działalność bankowa skupiała się wokół świątyń, które były otaczane nabożną czcią, co w przekonaniu ludzi stanowiło ochronę przed złodziejami.

Ponieważ w Izraelu gospodarka opierała się głównie na rolnictwie, nie było tam takiego zapotrzebowania na transakcje finansowe, jak w wielkich ośrodkach handlowych, np. w Babilonie, Tyrze czy Sydonie. Chociaż w Powtórzonego Prawa 23:19 potępiono pobieranie wszelkich odsetek od Izraelitów, wydaje się, że chodziło przede wszystkim o pożyczki dla osób biednych i potrzebujących (por. Wj 22:25; Kpł 25:35-37; 2Kl 4:1-7). Odsetek można było natomiast żądać od nie-Izraelitów (Pwt 23:20). Cenne przedmioty lub pieniądze często powierzano na przechowanie zaufanej osobie (Wj 22:7) lub zakopywano w ziemi, jak to uczynił gnuśny niewolnik z przypowieści Jezusa (Mt 25:25; por. Mt 13:44). Świadczą o tym duże ilości wartościowych przedmiotów i monet wydobywanych w krajach biblijnych przez archeologów i rolników.

Część Izraelitów, którzy powrócili z Babilonu do Judy, potępiono za bezwzględne praktyki finansowe wobec współbraci będących w potrzebie — za branie zastawu w postaci domów, ziemi, winnic, a nawet dzieci dłużników i za żądanie 12 procent odsetek rocznie (jeden procent na miesiąc). W rezultacie dłużnicy, którzy nie mogli spłacić pożyczki, tracili swe mienie (Neh 5:1-11). Takie niestosowne postępowanie nie oznacza jednak całkowitego potępienia brania odsetek, gdyż później Jezus wyraził się z uznaniem o umiejętnym pomnażaniu kapitału (zob. ODSETKI).