BUDOWNICZY, BUDOWANIE

„Budować” znaczy wznosić coś lub tworzyć przez łączenie różnych elementów. Hebrajski odpowiednik czasownika „budować” brzmi banáh. Od niego pochodzą słowa binján („budowla”, Eze 41:12), miwnéh („zbudowany”, Eze 40:2) i tawnít („wzór”, Wj 25:40; „podobizna”, Pwt 4:16; „plan budowy”, 1Kn 28:11). Greckim odpowiednikiem słowa „budować” jest czasownik oikodoméo; pokrewny rzeczownik oikodomé znaczy „budowla” (Mt 16:18; 1Ko 3:9).

Jehowa Bóg jako Stwórca wszechrzeczy jest największym Budowniczym (Hi 38:4-6; Heb 3:4). Przy stwarzaniu posługiwał się Mistrzowskim Wykonawcą; był nim Logos („Słowo”), który później stał się Jezusem Chrystusem (Prz 8:30; Jn 1:1-3; Kol 1:13-16). Człowiek nie potrafi stwarzać, ale buduje z istniejących materiałów. Zdolność projektowania, wyrabiania narzędzi i budowania została wszczepiona człowiekowi już w czasie stwarzania i jest widoczna od początku jego dziejów (Rdz 1:26; 4:20-22).

Kain, pierworodny syn Adama i Ewy, jest pierwszym wymienionym w Biblii budowniczym miasta; nadał mu nazwę Henoch — od imienia swego syna (Rdz 4:17). Noe zbudował arkę, a wskazówki co do sposobu wykonania jej otrzymał od Jehowy (Rdz 6:13, 14). Nimrod, „potężny łowca na przekór Jehowie”, wzniósł kilka miast, mianowicie: Babel, Erech, Akkad, Kalne, jak również Niniwę, Rechobot-Ir, Kalach i Resen (Rdz 10:9-12).

Izraelici przebywający w niewoli egipskiej budowali miasta na spichlerze, takie jak Pitom i Raamses (Wj 1:11). Gdy Jehowa wprowadził ich do Ziemi Obiecanej, zastali tam miasta wzniesione przez Kananejczyków. Wiele z tych miast i domów przejęli na własność i w nich zamieszkali (Pwt 6:10, 11).

Na pustkowiu Mojżesz nadzorował budowę przybytku oraz wykonanie wszystkich jego naczyń — zgodnie ze wzorem otrzymanym od Boga (Wj 25:9). W pracach tych przewodzili Becalel i Oholiab, których zdolności pomnożył święty duch Boży, dzięki czemu wszystko zrobiono dokładnie tak, jak Bóg nakazał Mojżeszowi (Wj 25:40; 35:30 do 36:1).

Po odebraniu Jebusytom Jerozolimy Dawid wykonał w mieście sporo prac budowlanych, m.in. postawił sobie dom (2Sm 5:9-11). Jego syn Salomon był wybitnym budowniczym, którego największym przedsięwzięciem było wzniesienie świątyni Jehowy. Plany jej budowy otrzymał w natchnieniu Dawid (1Kn 28:11, 12). On też zgromadził mnóstwo materiałów: złoto, srebro, miedź, żelazo, belki, kamienie budowlane oraz drogocenne kamienie ozdobne. Pochodziły one zarówno od samego Dawida, jak i od ludu (1Kn 22:14-16; 29:2-8). Chiram, król Tyru, utrzymywał z Salomonem podobne stosunki jak z Dawidem, dostarczając mu materiałów, zwłaszcza drewna cedrowego i jałowcowego, oraz wielu robotników (1Kl 5:7-10, 18; 2Kn 2:3). Król Chiram posłał też człowieka o imieniu Chiram (Chiram-Abi), syna Tyryjczyka i Izraelitki, bardzo zdolnego rzemieślnika zajmującego się obróbką złota, srebra, miedzi, żelaza, kamieni, drewna i tkanin (1Kl 7:13, 14; 2Kn 2:13, 14).

Salomon wzniósł także inne budowle, m.in. dom dla siebie, Dom Lasu Libanu, Portyk Kolumnowy i Portyk Tronowy. Budowa świątyni i gmachów królewskich trwała 20 lat (1Kl 6:1; 7:1, 2, 6, 7; 9:10). Następnie Salomon przystąpił do realizacji ogólnokrajowego programu budowlanego, obejmującego Gezer i Bet-Choron Dolne, Baalat i Tamar (Tadmor) na pustkowiu, a także miasta-spichlerze, miasta rydwanów i miasta dla jeźdźców (1Kl 9:17-19). Wykopaliska prowadzone w Palestynie, zwłaszcza w Chacorze, Megiddo i Gezerze, odsłoniły bramy miejskie i fortyfikacje, które archeolodzy przypisują Salomonowi.

Znanym budowniczym spośród królów Izraela i Judy był syn Salomona Rechoboam. Odbudował on Betlejem, Etam, Tekoę, Bet-Cur, Socho, Adullam, Gat, Mareszę, Zif, Adoraim, Lachisz, Azekę, Corę, Ajjalon i Hebron. Ponadto umocnił warownie i umieścił w nich zapasy (2Kn 11:5-11). Do grona znanych budowniczych można też zaliczyć króla izraelskiego Baaszę, który „zaczął budować Ramę”; króla judzkiego Asę, który budował Gebę w Beniaminie i Micpę; Chiela Betelczyka, który przy odbudowie zrujnowanego Jerycha zgodnie z proroctwem Jozuego stracił dwóch synów: pierworodnego Abirama przy zakładaniu fundamentu i najmłodszego Seguba przy stawianiu wrót (1Kl 15:17, 22; 16:34; Joz 6:26); króla izraelskiego Achaba, który wzniósł kilka miast i zbudował dom z kości słoniowej (1Kl 22:39).

Wiele przedsięwzięć budowlanych zrealizował też judzki król Uzzjasz (2Kn 26:9, 10). Wykazał się niezwykłymi zdolnościami wojskowymi, gdyż do umocnienia Jerozolimy wykorzystał „machiny wojenne, wynalazek konstruktorów” (2Kn 26:15). Płaskorzeźby ścienne przedstawiające atak Sancheriba na Lachisz ukazują na wieżach specjalne fortyfikacje, które archeolodzy przypisują właśnie Uzzjaszowi.

Dużo budował również Jotam (2Kn 27:3, 4). A Ezechiasz znacznie umocnił Jerozolimę oraz wykopał tunel do źródła Gichon, doprowadzający wodę do miasta (2Kn 32:2-5, 30). Tunel ten po dziś dzień można oglądać w Jerozolimie.

Gdy dobiegła końca niewola babilońska, Zerubbabel wyruszył z Babilonu wraz z ok. 50 000 ludzi i przystąpił do odbudowy świątyni Jehowy w Jerozolimie. Prace te zakończono 6 marca 515 r. p.n.e. Później, w 455 r., z Suzy przybył Nehemiasz, by odbudować mur miejski (Ezd 2:1, 2, 64, 65; 6:15; Neh 6:1; 7:1).

Król babiloński Nebukadneccar jest znany zwłaszcza ze swych osiągnięć militarnych. Ale był też wielkim budowniczym. Wzniósł w Babilonie wiele świątyń fałszywych bogów oraz obiektów użyteczności publicznej. Jego inskrypcje dotyczą głównie nie podbojów militarnych, lecz właśnie przedsięwzięć budowlanych, m.in. budowy świątyń, pałaców, ulic, nabrzeży i murów. Dzięki niemu Babilon stał się jednym z najwspanialszych miast tamtego okresu, a w całej Babilonii żadna budowla nie dorównywała słynnym wiszącym ogrodom, które Nebukadneccar wzniósł, aby ukoić tęsknotę swej medyjskiej żony za ojczyzną. Ogrody te zaliczano do siedmiu cudów starożytnego świata.

Król Herod Wielki przebudował drugą świątynię Jehowy w Jerozolimie. Ponieważ część Żydów nie darzyła go zaufaniem, musiał najpierw zgromadzić materiały, a potem stopniowo rozbierać starą świątynię, budując nową. Żydzi, ze względu na niechęć i nieufność do Heroda, nie uznali jej za trzecią świątynię, choć wielu innych tak właśnie ją określa. W 30 r. n.e. prace budowlane na terenie świątyni trwały już 46 rok (Jn 2:20) i ciągnęły się jeszcze przez wiele lat. Herod wybudował też sztuczny port, Cezareę, odbudował Samarię i zrealizował wiele innych ogromnych przedsięwzięć zarówno w Palestynie, jak i na terenie innych krain.

Kiedy Jezus przebywał na ziemi, pracował w zawodzie związanym z budownictwem, gdyż był „cieślą” (Mk 6:3).

W czasach biblijnych budowano z użyciem takich materiałów, jak ziemia, różne gatunki drewna, kamień, drogocenne kamienie, metale, tkaniny, tynk, zaprawa i asfalt. Stosowano też wapno do bielenia oraz barwniki do zdobienia drewna i farbowania tkanin. Cegły czasami malowano lub pokrywano emalią (zob. CEGŁA).

W Biblii wymieniono wiele różnych narzędzi używanych w budownictwie, m.in. siekierę (Pwt 19:5), młotek (Sdz 4:21), młot kowalski, kowadło, gwoździe (Iz 41:7), piłę (Iz 10:15), piłę kamieniarską (1Kl 7:9), sznur mierniczy (Za 1:16; 2:1), trzcinę mierniczą (Eze 40:3; Obj 21:15), pion (Am 7:7, 8; Za 4:9, 10), poziomnicę (2Kl 21:13; Iz 28:17), cyrkiel (Iz 44:13), dłuto (Wj 20:25; Iz 44:12; Jer 10:3) i wagę (Iz 40:12).

Znaczenie przenośne. Zbór chrześcijański przyrównano do domu lub świątyni zbudowanej na fundamencie apostołów i proroków, którego fundamentowym kamieniem narożnym jest Chrystus Jezus. Nazwano go również „Bożą budowlą”, „miejscem, w którym Bóg zamieszka przez ducha” (1Ko 3:9; Ef 2:20-22). Jezus odniósł do siebie słowa Psalmu 118:22, utożsamiając się z „kamieniem”, który odrzucili „budowniczowie”, czyli żydowscy przywódcy religijni i ich poplecznicy (Mt 21:42; Łk 20:17; Dz 4:11; 1Pt 2:7). Poszczególnych członków zboru nazwano „żywymi kamieniami” (1Pt 2:5). Wyniesiony do chwały zbór, zwany też oblubienicą Jezusa Chrystusa, ukazano jako miasto — Nową Jerozolimę (Obj 21:2, 9-21).

Jezus przyrównał swych słuchaczy do dwóch różnych budowniczych. Jeden buduje swą osobowość i sposób życia na masywie skalnym, którym jest posłuszeństwo wobec Chrystusa, i dzięki temu może się oprzeć burzom sprzeciwu i trudności. Drugi, budujący na piasku, nie ostoi się w obliczu nacisku (Mt 7:24-27). Apostoł Paweł, jako „kierownik robót”, omówił też budowanie chrześcijańskiej osobowości u innych (1Ko 3:10-15). Jezus pewnego razu powiedział do Żydów: „Zburzcie tę świątynię, a ja w trzy dni ją wzniosę” (Jn 2:19). Słyszący te słowa myśleli, że Jezusowi chodzi o świątynię Heroda, toteż podczas procesu wykorzystali je przeciw niemu. Świadkowie zeznawali wtedy: „Myśmy słyszeli, jak mówił: ‚Ja zburzę tę świątynię uczynioną rękami i w trzy dni zbuduję inną, nie uczynioną rękami’” (Mk 14:58). Jezus mówił jednak w przenośni i miał na myśli „świątynię swego ciała”. Trzeciego dnia po śmierci powstał do życia (Jn 2:21; Mt 16:21; Łk 24:7, 21, 46). Został wskrzeszony przez swego Ojca, Jehowę Boga, w innym ciele (nie uczynionym rękami, jak świątynia w Jerozolimie) — w ciele duchowym stworzonym przez Ojca (Dz 2:24; 1Pt 3:18). Wzmianka o budowaniu w związku z ciałem nie była zresztą niczym niezwykłym, gdyż w kontekście stworzenia Ewy powiedziano: „I Jehowa Bóg przystąpił do ukształtowania niewiasty [„zbudował niewiastę”, BT] z żebra, które wyjął z człowieka” (Rdz 2:22).

Jezus Chrystus przepowiedział, że w dniach ostatnich, podobnie jak za czasów Lota, ludzie będą zajęci budowaniem i innymi sprawami życiowymi, nieświadomi prawdziwego znaczenia tego okresu, i że wtedy zaskoczy ich zagłada (Łk 17:28-30; zob. ARCHITEKTURA; FORTYFIKACJE).