SOKÓŁ

(hebr. nec).

Współcześni leksykografowie uważają, że hebrajskie słowo nec określa sokoła, choć zdaniem niektórych może też obejmować jastrzębie — bardzo podobne do sokołów, ale przez ornitologów zaklasyfikowane do odrębnej rodziny. Jako drapieżnik żywiący się wężami, jaszczurkami, małymi ssakami oraz ptakami, „sokół według swego rodzaju” („wszelkie gatunki jastrzębi”, BT, Bw, BWP) został w Prawie Mojżeszowym zaliczony do ptaków nieczystych ceremonialnie (Kpł 11:16; Pwt 14:15).

Niektóre sokoły konkurują z jerzykami o miano najszybszych ptaków; pewien osobnik w locie nurkowym osiągnął podobno prędkość 290 km/h. W Palestynie bywa widywany sokół wędrowny (Falco peregrinus), dość popularny ptak przelotny. Występuje tam też inny przedstawiciel rodziny sokołowatych — pokaźniejszy raróg górski (Falco biarmicus), niegdyś powszechnie spotykany wśród skał i urwistych wąwozów na obszarze od góry Hermon po Morze Martwe. A w zach. Negebie można niekiedy zobaczyć raroga Falco cherrug.

Do rodziny sokołowatych należy również pustułka (Falco tinnunculus), która osiąga mniejsze rozmiary — do 36 cm długości. Na terenie Palestyny jest widywana przez cały rok w okolicach osad rolniczych i w ogrodach; gnieździ się nawet na większych budynkach w miastach.

W Hioba 39:26 wspomniano, że sokół ‛wzbija się i rozpościera skrzydła ku wiatrowi południowemu’. Według niektórych chodzi tu o migrację w kierunku pd. („skrzydła rozwija i na południe śpieszy”, BWP), co mogłoby pasować do pustułeczki, też z rodziny sokołowatych, oraz w pewnej mierze do sokoła wędrownego. Jednakże zdaniem innych werset ten opisuje ptaka, który ustawia się pod wiatr i dzięki sile swych skrzydeł wzlatuje coraz wyżej i wyżej. Sokoły „wzbijają się niezmiernie wysoko — ponad upatrzonego ptaka, znajdującego się na niższym pułapie”, by móc błyskawicznie na niego spaść; dlatego często „korzystają z wiatru, który je unosi niczym latawce” (Funk and Wagnalls New Standard Encyclopedia, 1931, t. XI, ss. 329, 330). Podobnie pustułka „zawisa w powietrzu podczas polowania. Ustawia się pod wiatr i trzepocząc skrzydłami, wypatruje na ziemi zdobyczy” (The World Book Encyclopedia, 1987, t. 11, s. 237).

Sokół odgrywał dużą rolę w religii starożytnego Egiptu. Był symbolem boga Horusa, przedstawianego z głową tego ptaka. Wśród egipskich bogów i bogiń Horus razem z Izydą i Ozyrysem tworzył główną triadę („świętą rodzinę”). Znak sokoła zawsze występował w zapisie tytułu faraona, którego uważano niekiedy za wcielonego Horusa. Spośród setek zmumifikowanych ptaków znalezionych w Egipcie największą grupę stanowią właśnie sokoły, głównie pustułki. Jak donosi Herodot, w Egipcie za zabicie sokoła, nawet nieumyślne, karano śmiercią.