OGRÓD

Hebrajskie słowo gan i greckie képos odnoszą się do terenu zajętego pod uprawę roślin, często także nawadnianego. W czasach biblijnych ogrody zazwyczaj okalano ciernistym żywopłotem albo murkiem (kamiennym bądź glinianym), na którym czasami rosły ciernie (PnP 4:12).

Ogrody wspominane w Biblii na ogół bardzo się różniły od znanych na Zachodzie. Nieraz przypominały raczej parki, w których rosły różne drzewa, również owocowe (np. orzechy) (Kzn 2:5; PnP 6:11; Am 9:14), a także kwiaty i inne wonne rośliny (PnP 6:2). Były dobrze nawodnione strumieniami lub kanałami irygacyjnymi i poprzecinane krętymi ścieżkami. Poszczególne rodziny miewały mniejsze ogrody. Król Achab zapragnął winnicy Nabota, bo chciał w niej urządzić ogród warzywny (1Kl 21:2).

Owe ogrody przypominające parki zazwyczaj znajdowały się poza miastem, chyba że należały do królów lub wielkich bogaczy. Ogród Królewski, obok którego Sedekiasz ze swą świtą próbował uciec z Jerozolimy oblężonej przez Chaldejczyków, prawdopodobnie był usytuowany na pd. wsch. od miasta, tuż za jego murem (2Kl 25:4; Neh 3:15). Józef Flawiusz wspomina też o „pełnym rozkosznych ogrodów i strumieni” miejscu zwanym Etan, odległym o 13—16 km od Jerozolimy. Podobno Salomon często wybierał się tam rydwanem na przejażdżki (Dawne dzieje Izraela, VIII, VII, 3). Król Aswerus w trzecim roku swego panowania urządził w Suzie wielką siedmiodniową ucztę w ogrodzie, który niewątpliwie był piękny i rozległy (Est 1:1-5).

W Babilonie. Wiszące ogrody babilońskie uznawano za jeden z siedmiu cudów świata starożytnego. Zbudował je król Nebukadneccar dla swej małżonki, medyjskiej księżniczki, która tęskniła za ojczystymi górami, nie mogąc się przyzwyczaić do równinnej Babilonii. Podobno ogrody te utworzono na coraz wyższych tarasach, opartych na arkadach, a całą tę sztuczną górę pokryto taką ilością ziemi, że mogły tam rosnąć nawet największe drzewa. Na szczycie umieszczono zbiornik, zasilany wodami Eufratu.

W Egipcie. Podczas pobytu w Egipcie Izraelici prawdopodobnie uprawiali niewielkie ogrody warzywne. W Powtórzonego Prawa 11:10 powiedziano, że ‛nawadniali je za pomocą nóg’ — być może napędzali czerpadła pojemnikowe lub ubijali muł, otwierając bądź zamykając kanały irygacyjne, które doprowadzały wodę do różnych części ogrodu.

Getsemani. Na Górze Oliwnej, oddzielonej od Jerozolimy doliną Kidron, leżał ogród Getsemani, do którego chętnie zachodził Jezus Chrystus, by tam pobyć z uczniami na osobności. Właśnie do tego ogrodu udał się z apostołami po spożyciu swego ostatniego posiłku paschalnego i ustanowieniu Wieczerzy Pańskiej. Kiedy tam przybyli, oddalił się nieco i żarliwie się modlił, a wtedy go umocnił pewien anioł. Zdrajca Judasz, który znał zwyczaje Jezusa, poprowadził zgraję napastników do ogrodu Getsemani, gdzie pocałunkiem wydał Mistrza (Mt 26:36, 46-49; Łk 22:39-48; Jn 18:1, 2).

Miejsca pochówku. Niekiedy w ogrodach umieszczano groby. Manassesa i jego syna Amona pochowano w ogrodzie Uzzy (2Kl 21:18, 25, 26). Również ciało Jezusa złożono w nowym grobowcu pamięci znajdującym się w ogrodzie (Jn 19:41, 42). Izraelici przyswoili sobie bałwochwalczy zwyczaj składania w ogrodach ofiar pogańskim bogom — przesiadywali wśród grobowców i spożywali odrażające pokarmy. Jehowa zapowiedział, że nie minie ich za to kara (Iz 65:2-5; 66:16, 17).

Ogród Eden. Najsłynniejszy ogród w dziejach ludzkości znajdował się w Edenie. Najprawdopodobniej stanowił zamknięty obszar otoczony naturalnymi granicami. Zasadzony został „w Edenie, od wschodu”, a od swej wschodniej strony miał wejście, gdzie po grzechu Adama Bóg postawił cherubów z płomienistym ostrzem miecza, żeby uniemożliwić ludziom dostęp do drzewa życia rosnącego w środku ogrodu (Rdz 2:8; 3:24). Sam ogród nawadniała wypływająca z niego rzeka, która potem rozdzielała się na cztery duże odnogi. W tym „raju rozkoszy” (Rdz 2:8, przyp. w KUL), przypominającym park, rosły najrozmaitsze rośliny, wśród nich wszelkie drzewa ponętne dla wzroku i nadające się na pokarm. Mieszkały w nim też ptaki i inne zwierzęta. Adam miał go uprawiać i o niego dbać, a z czasem rozszerzyć na cały glob, gdyż Bóg polecił mu ‛opanować ziemię’. Ogród ten był doskonałym domem Adama i Ewy, miejscem świętym, w którym rozmawiał z nimi Bóg (Rdz 1:28; 2:9, 10, 15-18, 21, 22; 3:8-19; zob. RAJ).

Biblia nie podaje, jak długo cherubowie strzegli drogi do drzewa życia, ale mogło to trwać aż do potopu, który nastąpił 1656 lat po stworzeniu Adama. Kiedy oboje z Ewą zjedli owoc z zakazanego drzewa poznania dobra i zła, zostali za nieposłuszeństwo wypędzeni z tego ogrodu, który bez ich opieki najprawdopodobniej zarósł bujną roślinnością. W końcu przestał istnieć — najpóźniej w czasie potopu (zob. EDEN 1).

Kiedy setki lat po potopie Lot oglądał okręg Jordanu, spostrzegł, że „cały był dobrze nawodnionym regionem (...) jak ogród Jehowy”, co niewątpliwie nawiązuje do piękna ogrodu Eden (Rdz 13:10). Jehowa otaczał opieką Ziemię Obiecaną, którą przewidział na dziedzictwo Izraela. Jak zauważył Mojżesz, była ona nawadniana „deszczem niebios”, podczas gdy w Egipcie Izraelici musieli nawadniać pola jak ogród warzywny (Pwt 11:10-12).

Znaczenie przenośne. W ostrzegawczym orędziu przekazanym Judzie za pośrednictwem Joela Jehowa zapowiedział, że ta ziemia przypominająca „ogród Eden” będzie spustoszona przez „lud liczny i potężny”, wskutek czego stanie się pustkowiem (Jl 2:2, 3). Natomiast tych, którzy spełniają wolę Jehowy i cieszą się Jego uznaniem, przyrównano do dobrze nawodnionego ogrodu (Iz 58:8-11). Tak właśnie miał wyglądać wybrany naród Jehowy po powrocie z niewoli babilońskiej (Iz 51:3, 11; Jer 31:10-12).

W Ezechiela 28:12-14 powiedziano o „królu Tyru”, że był w ogrodzie Eden i na „świętej górze Bożej”. Kiedy ten dostojny władca, odziany w olśniewające królewskie szaty, przebywał na porośniętych słynnymi cedrami stokach gór Liban, rzeczywiście był jakby w ogrodzie Eden i na górze Bożej.

W Pieśni nad Pieśniami pasterz przyrównał ukochaną Szulamitkę do uroczego, rozkosznego ogrodu, pełnego wybornych owoców (PnP 4:12-16).