WNIKLIWOŚĆ
Umiejętność dokładnego badania czegoś, analizowania sytuacji. Człowiek wnikliwy jest rozważny, roztropny. W dziele Old Testament Word Studies (1978, s. 461) W. Wilson podaje, że hebrajski czasownik sachál znaczy „przyglądać się; być roztropnym, przezornym; działać rozważnie; być rozumnym”. W związku z tym oddaje się go takimi sformułowaniami, jak ‛być wnikliwym’ (Ps 14:2), ‛postępować roztropnie’ (Prz 10:19), ‛postępować rozważnie’ (1Sm 18:5), ‛powieść się’ (Pwt 29:9), ‛sprawić, że [coś] odznacza się wnikliwością’ (Prz 16:23). Rzeczownik séchel jest tłumaczony na „wnikliwość” (Ps 111:10) i „roztropność” (1Kn 22:12).
Wnikliwość ma ścisły związek ze zrozumieniem, choć istnieje między nimi subtelna różnica. Jak wyjaśnia Theological Wordbook of the Old Testament (red. R. L. Harris, 1980, t. 2, s. 877), „bîn [zrozumienie] wskazuje na ‚rozróżnianie’, natomiast śākal [sachál] nawiązuje do rozumowego poznania przyczyny. Przetrawienie i poukładanie myśli pozwala mądrze postępować i kierować się zdrowym rozsądkiem. Dzięki temu można też osiągnąć powodzenie” (zob. ZROZUMIENIE).
W Pismach Greckich zwrot ‛przejawiać wnikliwość’, będący tłumaczeniem czasownika syníemi, występuje w Rzymian 3:11, gdzie apostoł Paweł przytacza Psalm 14:2. Czasownik ten został gdzie indziej oddany przez ‛pojmować sens’ (Mt 13:13-15), ‛pojąć’ (Mt 16:12), ‛zrozumieć’ (Dz 28:26) oraz ‛uświadamiać sobie’ (Ef 5:17).
Jehowa Bóg obdarza swych sług wnikliwością przez udzielanie im rad i wskazówek, z których mogą korzystać, kierując swoimi krokami i poczynaniami (Ps 32:8; por. Dn 9:22). Takie mądre przewodnictwo udostępnia im za pośrednictwem swego Słowa. Kto jednak chce nabyć wnikliwości, nie może poprzestać na samym czytaniu Biblii. Musi ją bardzo sobie cenić i wprowadzać w czyn wszystko, co nakazuje Bóg (Joz 1:7, 8; 1Kl 2:3). Potrzebna jest także pomoc Jego ducha (Neh 9:20; por. 1Kn 28:12, 19). Nabytej wnikliwości trzeba pilnie strzec. Kto zbacza z dróg Bożych, może ją utracić (Ps 36:1-3; Prz 21:16).
Wnikliwość można przejawiać na różne sposoby, co przysparza błogosławieństw zarówno danej osobie, jak i innym. Psalmista nazywa szczęśliwym tego, kto „ma wzgląd na maluczkiego” i tym samym daje dowód wnikliwości (Ps 41:1). Żona „roztropna” (wnikliwa) została przedstawiona jako błogosławieństwo od Jehowy (Prz 19:14). Wnikliwość pozwala zobaczyć więcej, niż można dostrzec na pierwszy rzut oka, a co za tym idzie, zważać na swe wypowiedzi (Prz 10:19; 16:23) i zorientować się, kiedy zachować milczenie (Am 5:13). Pomaga również powściągać gniew i przechodzić do porządku nad cudzym występkiem (Prz 19:11). Osoba wnikliwa daje się skorygować (Ps 2:10). W Przysłów 21:11 powiedziano, że gdy mądry nabierze wnikliwości — czyli gdy starannie rozważa dostępne informacje i dzięki temu uzyskuje jaśniejszy obraz sytuacji — wówczas ‛nabywa wiedzy’, tzn. wie, jak postąpić w danej sprawie, jakie wyciągnąć wnioski i jakiej udzielić rady.