HIOBA, KSIĘGA

Zarówno uczeni żydowscy, jak i wczesnochrześcijańscy uznają za pisarza tej księgi Mojżesza. Styl i język fragmentów poetyckich poświadczają, że oryginał powstał w języku hebrajskim. Część napisana prozą wykazuje liczne podobieństwa do Pięcioksięgu, co przemawia właśnie za Mojżeszem. Historię cierpień Hioba mógł on poznać podczas 40-letniego pobytu w Midianie, a o końcowym okresie jego życia mógł się dowiedzieć w r. 1473 p.n.e., gdy Izrael w drodze do Ziemi Obiecanej znalazł się w pobliżu krainy Uc.

Układ księgi. Księga Hioba nie ma sobie podobnych, gdyż po większej części składa się z dyskusji między prawdziwym sługą Jehowy Boga a trzema ludźmi, którzy wprawdzie twierdzili, iż Mu służą, lecz w swych próbach skorygowania Hioba opierali się na błędnych poglądach. Mylnie sądzili, że dosięgła go kara Boża za jakiś potajemny rażący grzech. Idąc tym tokiem rozumowania, w gruncie rzeczy stali się jego prześladowcami (Hi 19:1-5, 22). Dyskusja składa się z trzech serii wystąpień każdego z czterech uczestników — jedynie w ostatniej rundzie nie zabiera głosu Cofar, uciszony argumentami Hioba. Potem wszyscy zostają skorygowani przez Elihu, będącego rzecznikiem Jehowy, a na koniec przez samego Boga.

A zatem czytając lub cytując tę księgę, trzeba pamiętać, że wywody Elifaza, Bildada i Cofara są błędne. Ci trzej towarzysze Hioba czasami wypowiadają prawdziwe twierdzenia, lecz podają je w złym kontekście bądź mylnie uzasadniają. Taką właśnie taktyką posłużył się Szatan wobec Jezusa Chrystusa, gdy „wziął go do miasta świętego i postawił na blanku świątyni, i powiedział do niego: ‚Jeżeli jesteś synem Bożym, rzuć się w dół; jest bowiem napisane: „Aniołom swoim wyda nakaz co do ciebie i będą cię nosili na rękach, byś nigdy nie uderzył stopą o kamień”’. Jezus rzekł do niego: ‚Jest jeszcze napisane: „Jehowy, twego Boga, nie wolno ci wystawiać na próbę”’” (Mt 4:5-7).

Towarzysze Hioba mówili, iż Bóg karze niegodziwych. I jest to zgodne z prawdą (2Pt 2:9). Ale wyciągnęli z tego wniosek, że wszelkie cierpienia są skutkiem jakichś grzechów, że są karą wymierzaną przez Boga. Stąd też jeśli ktoś cierpi, to musiał dopuścić się rażącego grzechu. Nie mówili więc prawdy o Bogu (Hi 42:7). Rzucali na Niego oszczerstwa. Przedstawiali Go jako kogoś wyzutego z miłosierdzia. Utrzymywali, że nie ma upodobania w prawym człowieku i że nie ufa swym sługom, nawet aniołom. Jest to sprzeczne z licznymi wypowiedziami biblijnymi, w myśl których Jehowa miłuje swoich sług. Dowód zaufania do swych wiernych czcicieli dał np. podczas rozmów z Szatanem, kiedy to skierował uwagę na Hioba i — głęboko przekonany o jego lojalności — pozwolił Diabłu poddać go próbie. Warto jednak zauważyć, że chronił życie Hioba (Hi 2:6). Chrześcijański pisarz Jakub tak skomentował Jego postępowanie wobec Hioba: „Jehowa jest bardzo tkliwy w uczuciach i miłosierny” (Jak 5:11).

Znaczenie. Księga Hioba w połączeniu z Rodzaju 3:1-6 i innymi wersetami ma zasadnicze znaczenie dla wyjaśnienia nie tylko wielkiej kwestii spornej dotyczącej prawowitości zwierzchnictwa Boga, lecz także tego, jaki związek ma z nią lojalność Jego ziemskich sług. Hiob nie rozumiał tej kwestii, ale mimo to nie pozwolił, by trzej towarzysze podkopali w nim wiarę we własną nieskazitelność (Hi 27:5). Nie pojmował, dlaczego spadły na niego nieszczęścia, skoro nie był zatwardziałym grzesznikiem. Przy tym za bardzo się usprawiedliwiał, niewątpliwie pod wpływem nieustannych oskarżeń swoich rozmówców. Niesłusznie też nalegał, żeby Bóg wyjaśnił mu, czemu cierpi — a przecież powinien wiedzieć, iż nikt nie ma prawa pytać Jehowy: „Dlaczego tak mnie uczyniłeś?” (Rz 9:20). Mimo to Jehowa miłościwie udzielił mu odpowiedzi zarówno przez swego sługę Elihu, jak i osobiście — przemawiając z wichru. Księga ta wyraźnie zatem uzmysławia, jak niewłaściwe są próby samodzielnego usprawiedliwiania się przed Bogiem (Hi 40:8).

Autentyczność i wartość. O Hiobie wspominają Ezechiel i Jakub (Eze 14:14, 20; Jak 5:11). Mocnym argumentem na rzecz kanoniczności tej księgi jest to, że Żydzi stawiali ją na równi z innymi natchnionymi księgami Pism Hebrajskich, chociaż jej bohater nie był Izraelitą.

Chyba najbardziej przekonującym dowodem autentyczności Księgi Hioba jest jej zgodność z resztą Biblii. Dużo też można się z niej dowiedzieć o wierzeniach i zwyczajach społeczeństwa patriarchalnego. Co więcej, porównanie jej z innymi natchnionymi wypowiedziami ogromnie pomaga badaczom Biblii lepiej zrozumieć zamierzenia Jehowy. Wiele poruszonych w niej myśli znajduje swe odpowiedniki w rozmaitych wersetach — niektóre wymieniono w załączonej tabeli.

[Ramka na stronie 822]

GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI HIOBA

Opowiada, co przeżył Hiob, gdy Szatan zakwestionował jego nieskazitelną lojalność wobec Jehowy

Przedstawione w niej wydarzenia rozegrały się zapewne jeszcze przed narodzinami Mojżesza, ale prawdopodobnie to on spisał tę księgę podczas wędrówki Izraelitów po pustkowiu

Szatan niweczy dobrobyt i pomyślność Hioba, gdy za przyzwoleniem Jehowy poddaje go próbie (1:1 do 2:10)

Szatan twierdzi, że prostolinijność Hioba wynika wyłącznie z samolubnych pobudek

W ciągu jednego dnia Hiob traci cały dobytek i dziesięcioro dzieci, lecz trzyma się swej nieskazitelności

Następnie zostaje dotknięty odrażającą, bolesną chorobą, ale nie chce przekląć Boga i dochowuje Mu wierności

Elifaz, Bildad i Cofar przychodzą „współczuć” Hiobowi (2:11 do 3:26)

Przez siedem dni siedzą przy nim bez słowa

Hiob przerywa milczenie i przeklina dzień swych narodzin

Zastanawia się, dlaczego Bóg pozwala mu dalej żyć

Trzej rzekomi pocieszyciele wdają się w długą dyskusję z Hiobem (4:1 do 31:40)

Utrzymują, że cierpi za własne grzechy i że musi być winny, skoro Bóg traktuje go jak nieprzyjaciela

Usiłują przekonać Hioba do swoich racji, uciekając się do fałszywego rozumowania i oszczerstw oraz powołując się na tradycje i swe rzekome wizje

Namawiają Hioba, by wyznał swe grzechy i zmienił postępowanie, a wówczas — jak twierdzą — odzyska dawny dobrobyt

Hiob obstaje przy tym, że jest prostolinijny; nie pojmuje, dlaczego Jehowa pozwala mu cierpieć, ale odrzuca błędne rady swych trzech towarzyszy

W końcowych słowach wspomina dawne czasy, gdy cieszył się poważaniem jako starszy, i zestawia je ze swym obecnym poniżeniem i cierpieniem; opowiada, jak starał się stronić od grzechu

Młody Elihu, trzymający się dotąd na uboczu, koryguje Hioba i jego towarzyszy (32:1 do 37:24)

Wykazuje, że Hiob popełnia błąd, usprawiedliwiając siebie, a nie Boga; gani też trzech towarzyszy Hioba, którzy nie potrafili udzielić mu poprawnych wyjaśnień

Elihu wysławia sprawiedliwość, bezstronność, chwałę i wszechmoc Jehowy

Jehowa osobiście przemawia z wichru do Hioba (38:1 do 42:6)

Jehowa pyta, gdzie był Hiob, gdy została stworzona ziemia, i czy pojmuje zdumiewające sprawy dziejące się w przyrodzie; w ten sposób uwypukla znikomość człowieka w porównaniu z wielkością Boga

Następnie pyta, czy Hiob powinien Go krytykować

Hiob przyznaje, że mówił bez należytego zrozumienia; kaja się „w prochu i popiele”

Koniec prób Hioba; nagroda za nieskazitelność (42:7-17)

Jehowa karci Elifaza, Bildada i Cofara za mówienie nieprawdy; każe im złożyć ofiary i prosić Hioba, żeby się za nich modlił

Hiob modli się za swych towarzyszy i dostępuje uzdrowienia

Zostaje pobłogosławiony — ma dwukrotnie większy dobytek niż przedtem, a także dziesięcioro dzieci: siedmiu synów i trzy córki

[Tabela na stronie 823]

Księga Hioba

Porównywane myśli

Inne wersety

3:17-19

Umarli nic nie wiedzą, są jakby pogrążeni we śnie