JOZUEGO, KSIĘGA
Ta księga biblijna stanowi ważne ogniwo w dziejach Izraelitów, gdyż ukazuje, jak spełniły się obietnice Boże dane patriarchom Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. Obejmuje przypuszczalnie okres przeszło 20 lat (1473-ok. 1450 p.n.e.); opowiada o podboju Kanaanu i późniejszym podziale ziemi między Izraelitów, a kończy się przemowami Jozuego nawołującymi naród do wierności wobec Jehowy.
Okoliczność, że księga ta zawiera stare nazwy pewnych miast (Joz 14:15; 15:15), a także szczegółowe polecenia wraz z opisem, jak je wprowadzono w życie, dowodzi, iż powstała w czasach, o których opowiada (zob. np. 1:11-18; 2:14-22; 3:2 do 4:24; 6:22, 23). Sam pisarz wspomina, że żył współcześnie z Rachab z Jerycha, a zatem był naocznym świadkiem owych wydarzeń (6:25).
Autentyczność. Niektórzy jednak kwestionują historyczność Księgi Jozuego. Opierają się głównie na założeniu, że opisane w niej cuda nie mogły się zdarzyć, gdyż są obce naszemu obecnemu doświadczeniu. Podają więc w wątpliwość zdolność Boga do czynienia cudów czy wręcz samo Jego istnienie, nie mówiąc już o uczciwości pisarza. Gdyby bowiem upiększył on swe doniesienie zmyślonymi opowieściami, przedstawiając się zarazem jako naoczny świadek wydarzeń, dopuściłby się rozmyślnego oszustwa. Nielogiczne byłoby jednak podejrzewanie o fałszywe świadectwo kogoś, kto w swej księdze wysławia Boga za spełnianie obietnic (Joz 21:43-45), zachęca do dochowywania Mu wierności (23:6-16; 24:14, 15, 19, 20, 23) i otwarcie opowiada o błędach Izraela (7:1-5; 18:3).
Nikt nie zaprzeczy, że naród izraelski kiedyś powstał i że objął w posiadanie ziemię opisaną w Księdze Jozuego. Tak samo nie ma żadnych uzasadnionych podstaw do kwestionowania zawartej w niej relacji o tym, w jaki sposób Izraelici zajęli Kanaan. W autentyczność tej księgi nie powątpiewali ani psalmiści (Ps 44:1-3; 78:54, 55; 105:42-45; 135:10-12; 136:17-22), ani Nehemiasz (Neh 9:22-25), ani pierwszy chrześcijański męczennik, Szczepan (Dz 7:45), ani uczeń Jakub (Jak 2:25), ani wykształcony apostoł Paweł (Dz 13:19; Heb 4:8; 11:30, 31). A w 1 Królów 16:34 opisano, jak spełniło się prorocze przekleństwo Jozuego, wypowiedziane ok. 500 lat wcześniej, podczas zagłady Jerycha (Joz 6:26).
Pisarz. Niektórzy uczeni co prawda zgadzają się z tym, iż księga ta powstała w czasach Jozuego lub wkrótce potem, ale odrzucają tradycyjny pogląd żydowski, że on sam był jej pisarzem. Główny zarzut sprowadza się do tego, iż część zrelacjonowanych w niej faktów przedstawiono także w Księdze Sędziów, która rozpoczyna się od słów: „A po śmierci Jozuego” (Sdz 1:1). Tymczasem owo wprowadzenie wcale nie musi stanowić punktu odniesienia dla wszystkich wydarzeń z Księgi Sędziów. Nie została ona ułożona w ściśle chronologicznym porządku, gdyż wspomina o zdarzeniu, do którego z całą pewnością doszło przed śmiercią Jozuego (Sdz 2:6-9). Wobec tego w okresie tym mogły się rozegrać także inne wypadki, np. zdobycie Hebronu przez Kaleba (Joz 15:13, 14; Sdz 1:9, 10), Debiru przez Otniela (Joz 15:15-19; Sdz 1:11-15) oraz Leszem, czyli Laiszu (Dan), przez Danitów (Joz 19:47, 48; Sdz 18:27-29). Również postawienie przez Danitów bałwochwalczego posągu w Laiszu całkiem dobrze pasuje do czasów Jozuego (Sdz 18:30, 31). W pożegnalnych słowach nawoływał on Izraelitów: „Usuńcie bogów, którym służyli wasi praojcowie po drugiej stronie Rzeki i w Egipcie, a służcie Jehowie” (Joz 24:14). Wezwanie to nie miałoby większego sensu, gdyby bałwochwalstwo wówczas nie istniało.
Logika wskazuje więc, że poza zakończeniem, mówiącym o śmierci Jozuego, resztę tej księgi z powodzeniem można przypisać właśnie jemu. Niewątpliwie było stosowne, żeby wzorem Mojżesza zrelacjonował, co się wydarzyło za jego życia. Powiedziano zresztą: „Potem Jozue zapisał te słowa w księdze Prawa Bożego” (Joz 24:26).
Nie zawiera sprzeczności. Ten i ów uważa, że księga ta sama sobie zaprzecza, gdyż sugeruje, jakoby kraj został całkowicie opanowany przez Jozuego, a jednocześnie donosi, iż sporą część dopiero trzeba było podbić (por. Joz 11:16, 17, 23; 13:1). Ale takie pozorne rozbieżności łatwo wyjaśnić, gdy się pamięta, że podbój przebiegał dwuetapowo. Najpierw wojna prowadzona przez cały naród pod wodzą Jozuego złamała potęgę Kananejczyków, a potem poszczególne plemiona lub osoby musiały samodzielnie postarać się o objęcie w posiadanie przydzielonej im ziemi (17:14-18; 18:3). Takie miasta jak Debir czy Hebron trzeba było zdobyć ponownie, bo gdy Izraelici walczyli gdzie indziej, Kananejczycy prawdopodobnie do nich wrócili (por. Joz 11:21-23 z 14:6, 12; 15:13-17).
[Ramka na stronie 1020]
GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI JOZUEGO
Opowiada o tym, jak Jehowa dał Izraelitom ziemię Kanaan, spełniając przysięgę złożoną ich praojcom
Opisuje wydarzenia z pierwszego dwudziestolecia po śmierci Mojżesza i zakończeniu wędrówki Izraelitów po pustkowiu
Jozue przygotowuje Izraelitów do wkroczenia do Kanaanu i wysyła zwiadowców (1:1 do 2:24)
Jehowa powierza Jozuemu zadanie wprowadzenia Izraelitów do Ziemi Obiecanej
Jozue poleca Izraelowi przygotować się do przekroczenia Jordanu
Wysyła zwiadowców, by zbadali tę ziemię oraz miasto Jerycho
W Jerychu zwiadowcy zostają ukryci przez Rachab i przyrzekają jej, że podczas zagłady miasta ocaleje wraz ze wszystkimi domownikami, którzy zastosują się do udzielonych wskazówek
Izraelici przekraczają Jordan suchą nogą (3:1 do 5:12)
Lud uświęca się przed przekroczeniem Jordanu
Kiedy kapłani niosący Arkę Przymierza wchodzą do rzeki, jej wody w górnym biegu zatrzymują się za sprawą cudu i Izraelici mogą przejść na drugi brzeg suchą nogą
Na pamiątkę tej przeprawy Izraelici biorą z rzeki 12 kamieni i ustawiają je w Gilgal, a 12 innych układają na dnie rzeki, gdzie stali kapłani
Obrzezanie mężczyzn urodzonych na pustkowiu; obchody Paschy; Izraelici przestają otrzymywać mannę i zaczynają spożywać plony ziemi
Zdobycie Jerycha i porażka pod Aj (5:13 do 8:35)
Jozuemu ukazuje się anielski książę wojska Jehowy i wyjaśnia mu, jak ma zdobyć Jerycho
Przez sześć kolejnych dni Izraelici raz dziennie okrążają miasto; siódmego dnia obchodzą je siedmiokrotnie; po ostatnim okrążeniu wydają donośny okrzyk, mury Jerycha się walą i miasto zostaje wydane na zagładę
Achan bierze dla siebie niektóre rzeczy przeznaczone na zagładę
Wskutek tego grzechu Jehowa cofa swe poparcie dla Izraelitów, toteż ponoszą oni klęskę pod Aj; grzech wychodzi na jaw, Achan wraz z rodziną zostają ukamienowani
Z błogosławieństwem Jehowy powtórny atak na Aj kończy się zwycięstwem
Jozue buduje ołtarz na górze Ebal i odczytuje ludowi Prawo
Gibeonici zabiegają o pokój, inne narody spotyka zagłada (9:1 do 12:24)
Na wieść o zwycięstwach Izraela mieszkańcy Gibeonu przemyślnie nakłaniają Jozuego do zawarcia z nimi przymierza
Pięciu królów jednoczy się w napaści na Gibeon, ale Izraelici przychodzą mu na pomoc; Jehowa zrzuca grad wielkich kamieni i cudownie przedłuża dzień, umożliwiając doszczętne unicestwienie napastników
Izraelici pod wodzą Jozuego podbijają miasta leżące na pd. zach. i pd.
Pokonanie koalicji królów na pn.
Podział ziemi między poszczególne plemiona (13:1 do 22:34)
Rubenici, Gadyci i połowa plemienia Manassesa otrzymali już ziemie na wsch. od Jordanu
Kaleb dostaje Hebron; plemiona Judy, Efraima i druga połowa plemienia Manassesa otrzymują dziedziczną posiadłość w wyniku losowania
W Szilo zostaje ustawiony przybytek, po czym rzucane są losy dla ustalenia dziedzicznej posiadłości pozostałych plemion
Lewici otrzymują 48 miast, z czego 13 to miasta kapłańskie, a 6 — miasta schronienia
Synowie Rubena i Gada oraz połowa plemienia Manassesa budują ołtarz nad Jordanem; ich intencje zostają źle zrozumiane, więc wyjaśniają, że ma on przypominać o wierności wobec Jehowy
Jozue nawołuje Izraelitów do wiernego służenia Jehowie (23:1 do 24:33)
Podeszły w latach Jozue zwołuje zgromadzenie przywódców Izraela i usilnie ich zachęca do dochowania wierności Jehowie
Na zgromadzeniu w Szechem przypomina Izraelitom, jak Bóg się z nimi obchodził, i wzywa ich, by bali się Jehowy i służyli tylko Jemu; lud oznajmia, że właśnie tak chce czynić, i potwierdza swe zobowiązania wynikające z przymierza
Śmierć Jozuego