MOŹDZIERZ

Naczynie w kształcie miski, w którym za pomocą tłuczka rozdrabniano różne produkty, m.in. rozcierano ziarno lub przyprawy i rozgniatano oliwki.

Na malowidłach w grobowcach egipskich przedstawiono moździerze sporych rozmiarów. Prawdopodobnie były one zrobione z drewna, a tłuczki z metalu. Na jednym z takich malowideł widać przy moździerzu dwóch mężczyzn, którzy na zmianę uderzają metalowymi tłuczkami (z obu stron zakończonymi jak pałki), trzymając je w środku obiema rękami. Malowidło to ukazuje, że po roztarciu w moździerzu jakiejś ilości surowca przesiewano go do innego pojemnika, a większe kawałki z powrotem wrzucano do moździerza w celu dalszego rozdrobnienia.

Na pustkowiu Izraelici przygotowywali mannę do spożycia, mieląc ją w żarnach lub właśnie rozcierając w moździerzu (hebr. medocháh) (Lb 11:7, 8).

Rozgniatając w moździerzu oliwki, otrzymywano najlepszą oliwę — m.in. dlatego, że pozyskiwano ją tylko z miąższu owoców, podczas gdy w tłoczni zmiażdżeniu ulegały również pestki (zob. OLIWA). Ta najlepsza, czysta oliwa potrzebna była do świeczników w namiocie spotkania i do składania „ustawicznego całopalenia”; z niej też najwyraźniej sporządzano olejek do świętego namaszczania. Poza tym w sanktuarium używano kadzidła roztartego na proszek (Wj 27:20, 21; 29:40, 42; 30:23-25, 35, 36).

Ponieważ moździerz miał wgłębienie, trafnie użyto go w Biblii do opisania ukształtowania terenu. Na przykład w Sędziów 15:18, 19 powiedziano, że Bóg dostarczył Samsonowi wody do picia, rozszczepiając w Lechi „wgłębienie w kształcie moździerza” (hebr. machtész). Również nazwa części Jerozolimy, „Machtesz”, czyli „Moździerz”, mogła wziąć się stąd, że miejsce to leżało w zagłębieniu terenu (Sof 1:11, przyp. w NW; por. BT i przyp. w Bp).

Żeby w moździerzu utrzeć ziarno na mąkę, trzeba użyć dużej siły. W Piśmie Świętym nawiązano do tego w sensie przenośnym: „Choćbyś głupiego utarł tłuczkiem w moździerzu [hebr. bammachtész] pośród tłuczonego ziarna, jego głupota od niego nie odejdzie” (Prz 27:22).

[Ilustracja na stronie 104]

Starożytny moździerz z tłuczkiem