RUBEN

(„Oto syn!”).

1. Pierwszy z 12 synów Jakuba. Jego matką była Lea, mniej kochana żona Jakuba. Nazwała syna imieniem Ruben, mówiąc: „Jehowa spojrzał na moją niedolę; teraz bowiem mój mąż zacznie mnie miłować” (Rdz 29:30-32; 35:23; 46:8; Wj 1:1, 2; 1Kn 2:1). Jehowa okazywał Lei łaskę, dzięki czemu Ruben i jego pięciu rodzonych braci (Symeon, Lewi, Juda, Issachar i Zebulon) dali początek połowie plemion izraelskich; pozostałych sześciu synów Jakuba (Józef, Beniamin, Dan, Naftali, Gad i Aszer) było przyrodnimi braćmi Rubena (Rdz 35:23-26).

Ruben pokazał swe dobre cechy, gdy przekonał dziewięciu braci, by nie zabijali Józefa, lecz wrzucili go do wyschniętej studni, z której zamierzał go potajemnie uwolnić (Rdz 37:18-30). Kiedy ponad 20 lat później w Egipcie jego bracia uznali, iż zarzut o szpiegostwo to kara za złe potraktowanie Józefa, Ruben przypomniał im, że on nie brał udziału w tamtym spisku (Rdz 42:9-14, 21, 22). Gdy potem Jakub nie chciał się zgodzić, żeby Beniamin towarzyszył braciom w drugiej podróży do Egiptu, Ruben poręczył za niego własnymi synami, mówiąc do ojca: „Możesz uśmiercić dwóch moich synów, jeśli ci go z powrotem nie przyprowadzę” (Rdz 42:37).

Jako pierworodnemu, Rubenowi przysługiwała podwójna część dziedzictwa. Kiedy więc Jakub przed śmiercią błogosławił synów, pojawiło się pytanie: Czy Ruben istotnie otrzyma dział pierworodnego? Patriarcha Jakub, głowa rodu, występował również w charakterze kapłana Jehowy — składał ofiary na ołtarzu, przewodził w modlitwie oraz udzielał pouczeń religijnych. Zarządzał też całą rodziną, służącymi, stadami i w ogóle całym mieniem. Czy Ruben przejmie po nim te obowiązki?

Jakub najpierw zwrócił się do Rubena: „Ty jesteś moim pierworodnym, moim wigorem i początkiem mojej siły rozrodczej, wybitnością dostojeństwa i wybitnością siły. Ze swym nierozważnym nieokiełznaniem przypominającym wody nie wybijaj się, gdyż wszedłeś na łoże swego ojca. Zbezcześciłeś wówczas moje posłanie. On na nie wszedł!” (Rdz 49:3, 4).

Tymi słowami sędziwy patriarcha przypomniał Rubenowi wydarzenie, za które został pozbawiony przyszłych przywilejów. Zhańbił przecież własnego ojca. Dopuścił się kazirodztwa z nałożnicą Jakuba Bilhą, służącą jego ukochanej żony, Racheli. Stało się to krótko po śmierci Racheli przy narodzinach Beniamina. Biblia nie wyjaśnia, czy pierworodny Ruben zgwałcił Bilhę, aby ta nie zajęła miejsca Racheli i nie była bardziej kochana przez Jakuba niż jego matka, Lea, czy też kierowało nim tylko pożądanie. Wspomina po prostu: „Gdy Izrael obozował w tej ziemi, pewnego razu Ruben poszedł i położył się z Bilhą, nałożnicą swego ojca, i Izrael o tym usłyszał” (Rdz 35:22). Grecka Septuaginta dodaje jeszcze: „I było to złe w jego oczach” (Rdz 35:21, LXX, Thomson).

Jakub nie wyrzekł się Rubena ani go nie wypędził. Dopiero gdy po latach błogosławił synów, powiedział mu pod natchnieniem Bożym: „Nie wybijaj się”. A zatem Ruben utracił przywilej pierworodnego — wskutek „nierozważnego nieokiełznania przypominającego wody”. Okazał się niestały albo wzburzony i nieujarzmiony niczym wody zrywające tamę lub pustoszące dolinę. Nie zapanował nad sobą. Nie uszanował ani godności ojca, ani swoich dwóch braci będących synami Bilhy, nałożnicy Jakuba.

2. Określenie Ruben odnosi się również do pochodzącego od niego plemienia oraz do ziemi, która przypadła jego potomkom w dziedzictwie. Plemię Rubena wywodziło się od jego czterech synów: Chanocha, Pallu, Checrona i Karmiego; byli oni głowami rodzin Rubenitów (Rdz 46:8, 9; Wj 6:14; 1Kn 5:3).

W rok po wyjściu Izraela z Egiptu na naczelnika reprezentującego całe plemię Rubena wybrano Elicura, syna Szedeura (Lb 1:1, 4, 5; 10:18). Plemię to było jednym z mniejszych. Spis ludności dokonany w drugim roku pobytu narodu na pustkowiu wykazał, że liczyło 46 500 mężczyzn od 20 roku życia wzwyż, zdolnych do służby wojskowej. Jakieś 39 lat później było ich nieco mniej — 43 730 (Lb 1:2, 3, 20, 21; 26:5-7).

W obozie izraelskim Rubenici razem z potomkami Symeona i Gada zajmowali miejsce po pd. stronie przybytku. Ten trójplemienny oddział, któremu przewodzili Rubenici, wyruszał jako drugi — po oddziale złożonym z plemion Judy, Issachara i Zebulona (Lb 2:10-16; 10:14-20). W tej samej kolejności plemiona składały swój dar ofiarny z okazji poświęcenia przybytku (Lb 7:1, 2, 10-47).

Gdy Lewita Korach zbuntował się przeciwko Mojżeszowi, poparło go trzech Rubenitów: On, syn Peleta, oraz Datan i Abiram, synowie Eliaba. Oskarżali Mojżesza, że próbuje „odgrywać rolę księcia” nad nimi i że nie wprowadził ich do „ziemi mlekiem i miodem płynącej”. Nemuel, brat Datana i Abirama, najwyraźniej nie brał w tym udziału (Lb 16:1, 12-14; 26:8, 9). Jehowa wykazał, że swą postawą buntownicy dowiedli braku szacunku dla Niego samego, i sprawił, iż ziemia się rozstąpiła i pochłonęła ich żywcem, a z nimi także ich rodziny oraz całe ich mienie (Lb 16:23-33; Pwt 11:6; zob. ABIRAM 1).

Przydział terytorium. Krótko przed wkroczeniem narodu do Ziemi Obiecanej Rubenici i Gadyci poprosili o przydzielenie im terenów leżących na wsch. od Jordanu, zdobytych w zwycięskich walkach z królami Sychonem i Ogiem. Uznali, iż te ziemie idealnie odpowiadają ich potrzebom, gdyż posiadali wielkie trzody i stada. Mojżesz zgodził się na to pod warunkiem, że ich wojownicy (a także ci z połowy plemienia Manassesa) przeprawią się przez Jordan i pomogą pozostałym Izraelitom w podboju Kanaanu; plemiona te chętnie na to przystały (Lb 32:1-38; Joz 1:12-18; 4:12, 13; 12:6; 13:8-10).

A zatem dziedzictwo Rubena zostało ustalone przez Mojżesza, jeszcze zanim Izraelici przekroczyli Jordan. Plemię to otrzymało pd. część królestwa Sychona. Obszar ten rozciągał się od doliny potoku Arnon (który stanowił naturalną granicę z położonym na pd. Moabem) do okolic w pobliżu pn. krańca Morza Martwego. Tereny dalej na pn. otrzymali Gadyci (Lb 34:13-15; Pwt 3:12, 16; 29:8; Joz 13:15-23; 18:7). Terytorium Rubena od wsch. graniczyło z ziemią Ammonitów, a jego zach. granicę wyznaczały Morze Martwe i Jordan (Joz 15:1, 6; 18:11, 17). Na obszarze tym leżało jedno z sześciu miast schronienia — Becer. Razem z kilkoma innymi miastami Rubenitów zostało ono przekazane Lewitom (Pwt 4:41-43; Joz 20:8; 21:7, 36; 1Kn 6:63, 78, 79).

Mojżesz postanowił, że gdy Izraelici dotrą w głąb Kanaanu, reprezentanci plemion Rubena, Gada, Aszera, Zebulona, Dana i Naftalego mają stanąć na górze Ebal, by odczytywać przekleństwa i złorzeczenia, a reprezentanci pozostałych plemion — na górze Garizim, by ogłaszać błogosławieństwa (Pwt 27:11-13). Następnie pobłogosławił zarówno Rubenitów, jak i inne plemiona. Do Rubenitów powiedział: „Niech Ruben żyje i nie wymrze, i niech jego mężczyzn nie będzie mało” (Pwt 33:1, 6).

Po zakończeniu podboju Kanaanu Jozue zwołał wojowników z plemion Rubena i Gada oraz połowy plemienia Manassesa, pochwalił ich za dotrzymanie obietnicy danej Mojżeszowi i odesłał do domów z błogosławieństwem (Joz 22:1-8). Kiedy ci dotarli nad Jordan, wznieśli na zach. brzegu ogromny ołtarz, co początkowo zostało źle zrozumiane przez inne plemiona i omal nie doprowadziło do zerwania stosunków, a nawet do wojny domowej. Okazało się jednak, że ołtarz ten nie miał służyć do składania ofiar, lecz miał być świadkiem wierności plemion po obu stronach Jordanu. Dlatego prawdopodobnie nadano mu nazwę „Świadek”, gdyż jak mówiono, „jest on świadkiem między nami, że Jehowa to prawdziwy Bóg” (Joz 22:9-34).

Późniejsze dzieje. Sporo lat później Barak i Debora wspomnieli w pieśni zwycięstwa, że Rubenici nie wsparli ich w bitwie z Syserą. Wskazują na to słowa: „Wśród oddziałów Rubena wielkie były badania serc [„długie rozważania”, Bw]” (Sdz 5:15, 16). Za dni Saula członkowie tego plemienia połączyli swe siły z sąsiednimi plemionami i odnieśli imponujące zwycięstwo nad Hagrytami i ich sprzymierzeńcami — bo „w czasie wojny wołali o pomoc do Boga, a on dał się uprosić na ich korzyść, gdyż mu zaufali” (1Kn 5:10, 18-22). Najwyraźniej okupowali ziemie Hagrytów aż do VIII w. p.n.e., gdy Asyria podbiła Izrael, a Rubenici jako jedni z pierwszych poszli na wygnanie (1Kn 5:6, 22b, 26). O poszczególnych Rubenitach, jak i o całym plemieniu są też wzmianki w kontekście dziejów Dawida, zarówno zanim został królem, jak i potem (1Kn 11:26, 42; 12:37, 38; 26:32; 27:16).

W proroctwach. W pełnych symboli księgach Ezechiela i Objawienia Ruben pojawia się wśród innych plemion na poczesnym miejscu. Na przykład Ezechiel ujrzał w wizji pomiędzy działami plemion obszar zwany „świętą daniną”, obejmujący świątynię Jehowy, miasto o nazwie Jehowa-Szamma („Jest tam Jehowa”) oraz tereny przydzielone kapłanom, pozostałym Lewitom i naczelnikowi. Bezpośrednio na pn. od tego świętego pasa ziemi rozciągało się terytorium Judy, a następny dział należał właśnie do Rubena (Eze 48:6-22, 35). Od jego imienia nazwano również jedną z bram na pn. od świętego miasta Jehowa-Szamma, sąsiadującą z bramą Judy (Eze 48:31). W wizji Jana opisującej opieczętowanie 12 plemion duchowego Izraela plemię Rubena wymieniono jako drugie w kolejności, zaraz po plemieniu Judy (Obj 7:4, 5).