PLEMIĘ
Grupa rodów wywodząca się od tego samego przodka, mająca wspólne zwyczaje i wspólnych przywódców.
Hebrajskie słowa mattéh i széwet, tłumaczone na „plemię”, znaczą „laska” lub „rózga” (Wj 7:12; Prz 13:24). Najwyraźniej z czasem nabrały one znaczenia „plemię”, gdyż odnosiły się do grupy ludzi, którym przewodził naczelnik (lub naczelnicy) trzymający laskę czy berło (por. Lb 17:2-6). W większości wersetów, w których — jak wynika z kontekstu — słowa te znaczą „plemię”, chodzi o jedno z plemion izraelskich, np. „plemię [mattéh] Gada” lub „plemię [széwet] Lewitów” (Joz 13:24, 33). Jednak wspomniane w Psalmie 74:2 ‛plemię, które Bóg wykupił jako swe dziedzictwo’, niewątpliwie oznacza cały naród izraelski, nazwany tu „plemieniem” dla odróżnienia od innych narodów czy ludów. Natomiast w Liczb 4:18 określenie „plemię” zostało użyte w węższym znaczeniu — w odniesieniu do Kehatytów, stanowiących część plemienia Lewiego. Wzmianka o „plemionach” egipskich w Izajasza 19:13 przypuszczalnie dotyczy pewnych grup ludności, być może nazwanych „plemionami” z powodu miejsca zamieszkania, pozycji społecznej czy z innej przyczyny.
Greckie słowo fylé („plemię”) odnosi się do grupy ludzi pochodzących od wspólnego przodka, a także do jej podgrupy, czyli rodu. W Chrześcijańskich Pismach Greckich używane jest często w odniesieniu do plemion izraelskich (Dz 13:21; Rz 11:1; Flp 3:5; Heb 7:13, 14; Obj 5:5). W niektórych wyrażeniach, np. „z każdego plemienia i języka, i ludu, i narodu”, określenie „plemię” prawdopodobnie oznacza ludzi wywodzących się od wspólnego przodka (Obj 5:9). Wyrażenia takie odnoszą się więc do wszystkich ludzi, bez względu na ich przynależność plemienną, językową, rasową czy państwową (Obj 7:9; 11:9; 13:7; 14:6). Słowo fylé występuje też w Objawieniu 1:7, gdzie „wszystkie plemiona ziemi” niewątpliwie oznaczają ogół mieszkańców naszej planety, bo w tym samym wersecie powiedziano też: „Ujrzy go wszelkie oko” (por. Mt 24:30).
Plemiona Izraela. Podstawą podziału narodu izraelskiego na plemiona było pochodzenie od 12 synów Jakuba (Rdz 29:32 do 30:24; 35:16-18). Od tych „dwunastu głów rodu [gr. dòdeka patriárchas]” wywodziło się „dwanaście plemion Izraela” (Dz 7:8; Rdz 49:1-28). Jakub pobłogosławił jednak dwóch synów Józefa — starszego Manassesa i młodszego Efraima — mówiąc: „Efraim i Manasses staną się moimi jak [prawdziwi synowie] Ruben i Symeon” (Rdz 48:5, 13-20). Gdy poszczególne plemiona otrzymywały swe dziedzictwo w Ziemi Obiecanej (Joz 13-19), nie było wśród nich plemienia Józefa. Za to potomków dwóch „synów Józefa” — Manassesa i Efraima — traktowano jako odrębne plemiona izraelskie (zob. GRANICA; MAPA, t. 1, s. 744). Nie zwiększyło to jednak do 13 liczby plemion otrzymujących dziedzictwo ziemi, gdyż zgodnie z wolą Jehowy nie przypadło ono w udziale „plemieniu Lewiego”, które w miejsce pierworodnych z innych plemion zostało wybrane do usługiwania w przybytku (Wj 13:1, 2; Lb 1:49; 3:6-13, 41; Pwt 10:8, 9; 18:1; zob. LEWICI). A zatem w Izraelu było 12 plemion nielewickich (Joz 3:12, 13; Sdz 19:29; 1Kl 11:30-32; Dz 26:7).
Gdy Mojżesz wypowiadał błogosławieństwa dla poszczególnych plemion (Pwt 33:6-24), nie wymienił plemienia Symeona — być może dlatego, że było stosunkowo małe, a jego dziedzictwo miało znaleźć się na terytorium Judy. W wizji Ezechiela dotyczącej świętej daniny i 12 plemion wyszczególniono te same plemiona, które według Księgi Jozuego otrzymały dziedziczną posiadłość (Eze 48:1-8, 23-28). Ezechielowi wyjawiono też, że plemieniu Lewiego przypadła część „świętej daniny” (Eze 48:9-14, 22).
Organizacja narodu. Podział na plemiona odgrywał istotną rolę w strukturze narodu izraelskiego. Przynależność plemienna decydowała zarówno o kolejności wymarszu, jak i o miejscu obozowania na pustkowiu (Lb 2:1-31; 10:5, 6, 13-28). Poszczególne plemiona otrzymały swe dziedziczne posiadłości, a specjalne prawa gwarantowały, że ziemia nie będzie przechodzić z jednego plemienia do drugiego (Lb 36:7-9; Joz 19:51).
W obrębie plemienia istniał też dalszy podział według głów rodzin. Chociaż podstawową i najważniejszą jednostką w strukturze narodu było plemię, każde z nich dzieliło się jeszcze na „domy patriarchalne” i „rodziny”, w skład których wchodziły poszczególne „domy”, czyli rodziny w węższym tego słowa znaczeniu (Lb 3:20, 24; 34:14). Strukturę tę dobrze ilustrują relacje z Jozuego 7:16-18 oraz 1 Samuela 9:21; 10:20, 21.
Plemiona Izraela duchowego. W Objawieniu 7:4-8 powiedziano, że 144 000 członków Izraela duchowego pochodzi z 12 ‛plemion’, z których każde liczy 12 000 osób (zob. IZRAEL BOŻY). Podana tu lista różni się nieco od listy synów Jakuba (obejmującej Lewiego), będących przodkami plemion Izraela cielesnego (Rdz 49:28). Różnica ta może wynikać z następujących czynników:
Ruben, pierwszy syn Jakuba, utracił prawo pierworodztwa z powodu swego haniebnego postępku (Rdz 49:3, 4; 1Kn 5:1, 2). Józef (pierworodny syn Jakuba z jego drugiej, lecz bardziej kochanej żony, Racheli) otrzymał przywileje należne pierworodnemu, m.in. prawo do dwóch części dziedzictwa w Izraelu (Rdz 48:21, 22). W zestawieniu podanym w Objawieniu 7:4-8 „plemię Józefa” najwyraźniej zastępuje Efraima. Natomiast Manasses wyobraża drugi dział Józefa w Izraelu duchowym. Wymieniono tam także plemię Lewiego; aby jednak liczba plemion pozostała ta sama, pominięto plemię Dana, choć najwyraźniej nie z powodu jakiejś jego winy. Włączenie do tej listy plemienia Lewiego wskazuje też na to, że w Izraelu duchowym nie ma odrębnego plemienia kapłanów, gdyż cały ten naród jest „królewskim kapłaństwem” (1Pt 2:9).
‛Sądzenie dwunastu plemion Izraela’. Jezus oznajmił apostołom, że „przy odtworzeniu” będą „zasiadać na dwunastu tronach, sądząc dwanaście plemion Izraela” (Mt 19:28; zob. STWORZENIE [Odtworzenie]). Podobną myśl wyraził, gdy zawierał ze swymi wiernymi apostołami przymierze co do Królestwa (Łk 22:28-30). Zapewne nie chodziło mu o sądzenie 12 plemion Izraela duchowego, wymienionych później w Księdze Objawienia, bo przecież apostołowie mieli należeć do tego grona (Ef 2:19-22; Obj 3:21). O „powołanych na świętych” powiedziano, że będą sądzić „świat”, a nie samych siebie (1Ko 1:1, 2; 6:2). Osoby panujące z Chrystusem tworzą królestwo kapłanów (1Pt 2:9; Obj 5:10). A zatem „dwanaście plemion Izraela” wspomnianych w Mateusza 19:28 i Łukasza 22:30 najwyraźniej oznacza „świat” ludzi, którzy nie należą do królewskiej klasy kapłanów zasiadających na niebiańskich tronach, lecz będą przez nich sądzeni (Obj 20:4).