Kodeks aleksandryjski

KODEKS aleksandryjski to pierwszy z najważniejszych manuskryptów biblijnych, który stał się dostępny dla uczonych. Odkrycie go dało początek wnikliwej analizie tekstu greckiego, z czego odnieśli pożytek wszyscy późniejsi tłumacze Biblii. Kiedy i jak rękopis ten ujrzał światło dzienne?

Patriarcha Aleksandrii, Cyryl Loukaris, był zapamiętałym bibliofilem. Zabrał ten kodeks do Konstantynopola, gdy w roku 1621 został tam patriarchą. Jednakże na Bliskim Wschodzie wrzało od zamieszek i zachodziła obawa, że gdyby księga wpadła w ręce muzułmanów, uległaby zniszczeniu. Loukaris uznał więc, że o wiele bezpieczniejsza będzie w Anglii. Dlatego w roku 1624 ofiarował rękopis ambasadorowi angielskiemu w Turcji jako dar dla króla Jakuba I. Ponieważ król umarł, zanim można mu było przekazać prezent, otrzymał go w 3 lata później jego następca, Karol I.

Czy Cyryl Loukaris miał rację, uważając ten manuskrypt za niezwykle cenny? Owszem. Pochodzi on z początków V wieku n.e. Sporządzało go najwyraźniej wielu kopistów, a całość poddano gruntownej korekcie. Spisano go na welinie literami uncjalnymi (dużymi), bez żadnych odstępów między wyrazami. Na każdej stronie znajdują się dwie kolumny tekstu. Brakuje w nim sporej części Ewangelii według Mateusza, a także pewnych fragmentów Księgi Rodzaju, Psalmów, Ewangelii według Jana i Listu 2 do Koryntian. Dokument ten ma obecnie swą oficjalną nazwę — Codex A. Składa się z 773 kart i stanowi ważne świadectwo z dawnych czasów.

Większość rękopisów biblijnych można zaliczyć do określonej grupy bądź rodziny z uwagi na zachodzące między nimi podobieństwa, które są rezultatem przepisywania z tego samego źródła lub z niemal identycznych egzemplarzy. Wydaje się jednak, iż kopiści pracujący nad Kodeksem aleksandryjskim zadbali o zgromadzenie wersji pochodzących z różnych rodzin, dążąc do uzyskania jak najwierniejszego tekstu. I rzeczywiście jest on starszy i lepszy niż którykolwiek z manuskryptów greckich użytych do przetłumaczenia angielskiej King James Version z roku 1611.

Niemało sporów wywołało opublikowanie Listu 1 do Tymoteusza 3:16 w brzmieniu rękopisu aleksandryjskiego. W Biblii gdańskiej [przedtem znanej jako Biblia wydana przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne albo BZTB], pochodzącej z tego samego okresu co King James Version, czytamy o Chrystusie Jezusie: „Bóg objawiony jest w ciele”. Jednakże w omawianym starym kodeksie dwie litery greckie „ΘC”, tworzące skrótową formę wyrazu „Bóg”, pierwotnie miały postać „OC”, czyli „który”. Oznacza to oczywiście, że Chrystus Jezus nie był Bogiem.

Po upływie ponad 200 lat i odkryciu innych dawnych manuskryptów nie ulega wątpliwości, że użycie zaimka „który” jest właściwe. W pracy pt. Textual Commentary on the Greek New Testament (Komentarz analityczny do Nowego Testamentu w języku greckim) Bruce M. Metzger stwierdza: „Nie ma rękopisu uncjalnego z okresu przed VIII-IX wiekiem, (...) który by przemawiał za θεός [Theos]; wszystkie starsze źródła podają ὅς lub ὅ; żaden z ojców kościoła przed ostatnim trzydziestoleciem IV wieku nie poświadcza wersji θεός [Theos]”. Dziś większość przekładów zgodnie pomija w tym wersecie jakąkolwiek wzmiankę o „Bogu”.

W roku 1757 angielska Biblioteka Królewska weszła w skład Biblioteki Brytyjskiej i obecnie ów cenny kodeks jest wystawiony w Muzeum Brytyjskim w sali rękopisów. Skarb ten naprawdę warto obejrzeć.