Wersety z 2 Listu do Koryntian, w których imię Jehowa nie występuje jako część cytatu albo nawiązania

2 KORYNTIAN 3:16 „gdy ktoś zwraca się ku Jehowie”

POWODY: W 2Ko 3:7-18 Paweł mówi o chwale nowego przymierza, która nieporównanie przewyższa chwałę przymierza Prawa, zawartego z Izraelem za pośrednictwem Mojżesza. Tutaj Paweł nawiązuje do Wyjścia 34:34, gdzie w tekście hebrajskim powiedziano, że Mojżesz zdejmował zasłonę, „kiedy wchodził do namiotu, żeby rozmawiać z Jehową”. Warto zauważyć, że w późniejszych kopiach greckiej Septuaginty w tym i wielu innych wersetach imię Boże zastąpiono słowem Kýrios („Pan”), ale nie poprzedzono go rodzajnikiem, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki powinien się tam znajdować. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Poza tym grecki czasownik epistréfo, w omawianym wersecie przetłumaczony na „zwracać się”, w znaczeniu religijnym wyraża zawrócenie ze złej drogi i nawrócenie się do Boga (Dzieje 3:19; 14:15; 15:19; 26:18, 20; 1 Tesaloniczan 1:9). W Septuagincie czasami używa się go do oddania hebrajskich sformułowań, które w tekście oryginalnym zawierały imię Boże (Powtórzonego Prawa 4:30; 1 Samuela 7:3; 2 Kronik 24:19; 30:9; Psalm 22:27 [21:28, LXX]; Izajasza 19:22; Ozeasza 6:1). Tak więc kontekst 2 Koryntian 3:16, konteksty, w jakich pojawia się czasownik epistréfo, treść Pism Hebrajskich oraz zaskakujący brak rodzajnika wskazują, że Kýrios zastępuje tutaj imię Boże, dlatego w Przekładzie Nowego Świata w wersecie tym użyto imienia Bożego.

DODATKOWE ARGUMENTY:

•  W komentarzu do 2 Koryntian 3:17 zamieszczonym w dziele The Expositor’s Bible Commentary (t. 10, 1976) Murray J. Harris wyjaśnia, że „Pan [= Jahwe] z w. 16”.

•  W dziele NIV Zondervan Study Bible (red. D. A. Carson, 2015) na temat 2 Koryntian 3:16 powiedziano: „‚PAN’ (tj. Jahwe) z Wj 34:34, do którego muszą się zwrócić niemający wiary”.

•  W książce A Critical and Exegetical Commentary on the Second Epistle to the Corinthians (Margaret E. Thrall, 2004, s. 272) w komentarzu do 2 Koryntian 3:16 podano: „Zakłada się, że tam, gdzie Paweł cytuje ze ST [Starego Testamentu], κύριος [Kýrios] prawie zawsze odnosi się do Jahwe”. Dalej w tej książce powiedziano o Pawle: „To, jak używa słowa κύριος, skłania do wniosku, że w tym wersecie odnosi się ono do Boga”.

•  Zob. też komentarze do 2 Koryntian 3:16 w przekładzie The Anchor Bible​—II Corinthians, Translated With Introduction, Notes, and Commentary (Victor Paul Furnish, 1984, ss. 211, 212, 234, 235).

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16, 22, 24, 28-33, 61, 65, 88, 90, 93, 96, 100, 101, 115, 117, 136, 144, 146, 236, 258, 265, 271, 273, 310, 322}

2 KORYNTIAN 3:17a „Jehowa jest istotą duchową”

POWODY: W poprzednim wersecie Paweł nawiązuje do Wyjścia 34:34, gdzie powiedziano, że Mojżesz zdejmował zasłonę, „kiedy wchodził do namiotu, żeby rozmawiać z Jehową” (zob. wyjaśnienie do 2 Koryntian 3:16). Tak więc bezpośredni kontekst (2 Koryntian 3:16) i to, że zawarta tam myśl pochodzi z Pism Hebrajskich, przemawiają za tym, by również w 2 Koryntian 3:17a użyć imienia Bożego, a nie słowa „Pan”.

DODATKOWE ARGUMENTY:

•  W dziele The Expositor’s Greek Testament (red. W. Robertson Nicoll, t. 3, 1903, ss. 57, 58) do 2 Koryntian 3:17a podano taki komentarz: „Ale PAN, tj. Jehowa Izraela z poprzedniego cytatu”. Dalej w tej publikacji powiedziano: „ὁ Κύριος [ho Kýrios] to tutaj nie Chrystus, ale Jehowa Izraela z Wj [34:34]”.

•  W dziele The Expositor’s Bible Commentary (t. 10, 1976) Murray J. Harris podaje taki komentarz do 2 Koryntian 3:17a: „W użyciu typowym dla Pawła ὁ Κύριος (ho Kyrios) generalnie znaczy ‚Chrystus’, a Κύριος (Kyrios) znaczy Jahwe. W tym wersecie ὁ κύριος odnosi się do Jahwe, bo rodzajnik jest tu anaforyczny [wskazuje osobę, o której była mowa wcześniej], czyli odnosi się do κύριοv bez rodzajnika (kyrion = Jahwe) w w. 16”.

•  W dziele The MacArthur Study Bible (John MacArthur, 1997) podano taki komentarz do słów „Pan jest istotą duchową” w 2 Koryntian 3:17: „Jahwe ze ST [Starego Testamentu] to ten sam Pan, który wybawia ludzi w ramach nowego przymierza za pośrednictwem ducha świętego”.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16, 28-32, 65, 66, 88, 93, 96, 100, 101, 115, 117, 136, 144-147, 258, 310, 322}

2 KORYNTIAN 3:17b „święty duch Jehowy”

POWODY: Jak wynika z wyjaśnienia do 2 Koryntian 3:16, kontekst wyraźnie wskazuje, że w 2 Koryntian 3:16-18 Kýrios („Pan”) odnosi się do Jehowy. Poza tym wyrażenie „duch Pana” (pneúma Kyríou) występuje w Łukasza 4:18 jako część cytatu z Izajasza 61:1, gdzie w oryginalnym tekście Pism Hebrajskich razem ze słowem „duch” i „Pan” użyto tetragramu (zob. komentarz do Łukasza 4:18). Wyrażenie „duch Jehowy” pojawia się w Pismach Hebrajskich wiele razy (m.in. w: Sędziów 3:10; 1 Samuela 10:6; 2 Samuela 23:2; 1 Królów 18:12; 2 Królów 2:16; 2 Kronik 20:14; Izajasza 11:2; Ezechiela 11:5; Micheasza 2:7). Z kolei połączenie słów oznaczających „duch” i „Pan” pojawia się tam tylko raz, ale nawet w tym wypadku (jak wspomniano wcześniej) występuje razem z tetragramem: „Wszechwładny Pan, Jehowa, dał mi swojego ducha” (Izajasza 61:1). Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (2 Koryntian 3:17) przed słowem Kýrios („Pan”) nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Tak więc kontekst, treść Pism Hebrajskich oraz zaskakujący brak rodzajnika wskazują, że wyraz Kýrios zastępuje tu imię Boże.

DODATKOWE ARGUMENTY:

•  W przekładzie The Anchor Bible​—II Corinthians, Translated With Introduction, Notes, and Commentary (Victor Paul Furnish, 1984) tak skomentowano greckie wyrażenie to pneúma Kyríou występujące w 2 Koryntian 3:17b: „To wyrażenie ([to] pneuma Kyriou) wiele razy występuje w LXX [Septuagincie] (np. w Sdz 3:10; 11:29; często w 1Kl [1 Samuela]; 2Kl [2 Samuela] 23:2; 3Kl [1 Królów] 19:11 itd.), a także w NT [Nowym Testamencie] w Łk 4:18 (jako cytat z Iz 61:1) i Dz 8:39 (za 3Kl [1 Królów] 18:12 i 4Kl [2 Królów] 2:16 według LXX [Septuaginty]). Dopełniacz (Kyriou, czyli ‚Pana’) wskazuje na pochodzenie i przynależność, więc jest jasne, że określenia Pan i Duch nie są umieszczone na tym samym poziomie (...); stąd ‚duch Pana’. (...) Zarówno użycie tego wyrażenia w LXX [Septuagincie], jak i kontekst, w jakim zostało użyte tutaj, w rozdz. 3, przemawiają za tym, że Paweł ma na myśli ducha Bożego”. We wszystkich powyższych wersetach w tekście hebrajskim występuje imię Boże.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16, 22, 24, 28-33, 52, 61, 65, 66, 88, 93, 96, 100, 101, 106, 115, 117, 136, 144-147, 273, 299, 322}

2 KORYNTIAN 3:18a „chwałę Jehowy”

POWODY: Hebrajski odpowiednik słowa „chwała” razem z tetragramem występuje w Pismach Hebrajskich ponad 30 razy (m.in. w: Wyjścia 16:7; Kapłańskiej 9:6; Liczb 14:10; 1 Królów 8:11; 2 Kronik 5:14; Psalmie 104:31; Izajasza 35:2; Ezechiela 1:28; Habakuka 2:14). Pewna wczesna kopia Septuaginty znaleziona w grocie w Nachal Chewer na Pustyni Judzkiej niedaleko Morza Martwego, datowana na okres między 50 r. p.n.e. a 50 r. n.e., w Habakuka 2:14 w tekście greckim zawiera tetragram zapisany literami starohebrajskimi. Poza tym warto zauważyć, że w późniejszych kopiach Septuaginty w tym i w wielu innych wersetach imię Boże zastąpiono słowem Kýrios („Pan”), ale nie poprzedzono go rodzajnikiem, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki powinien się tam znajdować. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Tak więc biorąc pod uwagę treść Pism Hebrajskich i brak rodzajnika, w 2 Koryntian 3:18a w Przekładzie Nowego Świata użyto imienia Bożego (zob. wyjaśnienie do Łukasza 2:9).

DODATKOWE ARGUMENTY:

•  W przekładzie The Anchor Bible​—II Corinthians, Translated With Introduction, Notes, and Commentary (Victor Paul Furnish, 1984) tak skomentowano wyrażenie oddane w 2 Koryntian 3:18 jako „chwała Jehowy”: „To wyrażenie często występuje w LXX [Septuagincie] i często jest powiązane ze służbą Mojżesza (np. w Wj 16:7; 40:34, 35; Kpł 9:23), a nawet konkretnie z jego wejściem na górę Synaj (Wj 24:17). Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na Liczb 12:8a, gdzie Pan oświadcza: ‚Mówię do niego [Mojżesza] usta w usta, bezpośrednio, a nie niewyraźnie (...); i on widzi wspaniałość Pana [tēn doxan Kyriou]’ (...) Apostoł wspomina o chwale Bożej w wielu innych miejscach (np. w Rz 3:23; 5:2; 1Ko 11:7). Gdy połączy się ten fakt z użyciem wyrażenia wspaniałość Pana w LXX [Septuagincie] i z tym, że Pan w w. 17 i 18 prawdopodobnie odnosi się do Boga, to wydaje się, że również tutaj jest mowa o Jahwe, a nie o Chrystusie”.

•  W dziele The New Interpreter’s Bible Commentary (t. 9, 2015) J. Paul Sampley tak skomentował 2 Koryntian 3:18: „Tożsamość ‚Pana’ tutaj i w innych listach Pawła należy ustalać na podstawie kontekstu i sposobu, w jaki Paweł używa terminu Kýrios. Kiedy Paweł odwołuje się do Pism, jak w tym fragmencie nawiązującym do Wyjścia 33 i 34, często przejmuje słowo κύριος (kyrios) jako tytuł Boga z greckiego tłumaczenia, w którym jest ono odpowiednikiem ‚Jahwe’ (por. Rz 9:28, 29; 1Ko 14:21). Kontekst, począwszy od [2 Koryntian] 2:14 (gdzie Paweł dziękuje Bogu, który przez Chrystusa prowadzi jego i innych), poprzez [2 Koryntian] 3:4 (gdzie Paweł mówi, że Bóg daje mu przekonanie za sprawą Chrystusa) i [2 Koryntian] 3:5 (gdzie Paweł wyraża przekonanie, że ma kwalifikacje od Boga), aż do końca tej części w [2 Koryntian] 4:6 (...) — wszystkie te wersety prowadzą do wniosku, że ‚Pan’ w [2 Koryntian] 3:18 odnosi się do Boga”. Dalej powiedziano: „Co więcej, w [2 Koryntian] 4:6 jest jednoznaczne odniesienie do chwały Boga, tak więc ‚chwała Pana’ w [2 Koryntian] 3:18 również musi być chwałą Boga”.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16, 22, 24, 28-33, 41, 61, 65, 66, 88, 93, 96, 100, 101, 106, 115, 145-147, 236, 265, 271, 322}

2 KORYNTIAN 3:18b „jakimi nas czyni Jehowa, Ten, który jest istotą duchową”

POWODY: W 2 Koryntian 3:16 Paweł nawiązuje do Wyjścia 34:34, gdzie powiedziano, że Mojżesz zdejmował zasłonę, „kiedy wchodził do namiotu, żeby rozmawiać z Jehową” (zob. wyjaśnienie do 2 Koryntian 3:16). Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (2 Koryntian 3:18b) przed słowem Kýrios („Pan”) nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Tak więc bezpośredni kontekst (2 Koryntian 3:16) i to, że zawarta tam myśl pochodzi z Pism Hebrajskich, a także brak rodzajnika w 2 Koryntian 3:18b przemawiają za tym, by również w tym wersecie użyć imienia Bożego, a nie słowa „Pan”.

DODATKOWE ARGUMENTY: Zob. wyjaśnienia do 2 Koryntian 3:16, 17.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16, 22, 24, 28-33, 61, 65, 66, 88, 93, 96, 100, 101, 115, 117, 144-147, 310, 322}

2 KORYNTIAN 6:17 „mówi Jehowa”

POWODY: Paweł zacytował tutaj kilka sformułowań z Izajasza 52:11, gdzie kontekst wyraźnie wskazuje, że Tym, który wypowiada te słowa, jest Jehowa (Izajasza 52:4, 5). Połączył te cytaty zwrotem, który w Septuagincie pojawia się setki razy jako odpowiednik hebrajskich sformułowań oznaczających „oświadcza Jehowa”, „mówi Jehowa” czy „tak mówi Jehowa” (m.in. w Izajasza 1:11; 48:17; 49:18 [werset częściowo zacytowany w Rzymian 14:11]; 52:4, 5). Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (2 Koryntian 6:17) przed słowem Kýrios („Pan”) nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Tak więc biorąc pod uwagę treść Pism Hebrajskich i brak rodzajnika, w 2 Koryntian 6:17 w Przekładzie Nowego Świata użyto imienia Bożego.

DODATKOWE ARGUMENTY:

•  W opracowaniu Exegetical Dictionary of the New Testament (t. 2, 1991, ss. 329, 330) 2 Koryntian 6:17 wymieniono wśród wersetów, w których wyraz Kýrios został „użyty w odniesieniu do Jahwe”.

•  W dziele The Interpretation of St. Paul’s First and Second Epistles to the Corinthians (R. C. H. Lenski, s. 1088) na temat tego wersetu powiedziano: „‚Wyjdźcie spośród nich i się oddzielcie!’ — mówi Pan (Κύριος = Jahwe)”. Dalej, na stronie 1090, Lenski mówi o wersecie 18: „LXX [Septuaginta] oddaje wyrażenie ‚Pan Zastępów’ jako Κύριος παντοκράτωρ: Jahwe, który ma wszystko w swojej mocy”.

•  W dziele The Expositor’s Bible Commentary (t. 10, 1976) Murray J. Harris, omawiając kontekst 2 Koryntian 6:17, podaje taki komentarz do 2 Koryntian 6:16: „‚Będę ich Bogiem, a oni będą moim ludem’ to powtarzająca się obietnica, którą Jahwe składa ludowi związanemu z Nim przymierzem”.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 11, 12, 14, 16-18, 22-24, 28-35, 38, 40, 42, 43, 46, 47, 52, 61, 65, 66, 88, 90, 93, 95, 96, 100-103, 105, 106, 108, 114, 115, 117, 125, 136, 138, 144-147, 154, 164-167, 178, 195, 196, 203, 209, 210, 217, 237-239, 244, 250, 265, 271, 273, 275, 287, 290, 295-297, 300, 310, 322-324}

2 KORYNTIAN 8:21 „nie tylko w oczach Jehowy, ale też w oczach ludzi”

POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach występuje w tym miejscu słowo Kýrios („Pan”). W tym kontekście odnosi się ono do Boga. Paweł nawiązuje tutaj do Przysłów 3:4, gdzie w tekście hebrajskim użyto sformułowania „w oczach Boga i ludzi”. Paweł opiera się na Septuagincie, gdzie powiedziano: „w oczach Pana i ludzi”. Co ciekawe, greckie wyrażenie enòpion Kyríou (dosł. „w oczach Pana; przed Panem”), występujące zarówno w Przysłów 3:4 (LXX), jak i tutaj, w 2 Koryntian 8:21, w dostępnych kopiach Septuaginty pojawia się ponad 100 razy jako tłumaczenie hebrajskich związków frazeologicznych, które w tekście oryginalnym zawierały tetragram (m.in. w: Sędziów 11:11; 1 Samuela 10:19; 2 Samuela 5:3; 6:5; 2 Królów 12:2 [12:3, LXX]; 2 Kronik 14:2 [14:1, LXX]; 36:12; Malachiasza 2:17). Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (2 Koryntian 8:21) przed słowem Kýrios nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Tak więc treść Pism Hebrajskich i brak rodzajnika wskazują, że wyraz Kýrios zastępuje tu imię Boże (zob. wyjaśnienie do Łukasza 1:15).

DODATKOWE ARGUMENTY:

•  W opracowaniu Exegetical Dictionary of the New Testament (t. 2, 1991, ss. 329, 330) 2 Koryntian 8:21 wymieniono wśród wersetów, w których wyraz Kýrios został „użyty w odniesieniu do Jahwe”.

•  W przekładzie The Anchor Bible​—II Corinthians, Translated With Introduction, Notes, and Commentary (Victor Paul Furnish, 1984) na temat 2 Koryntian 8:21 powiedziano: „‚W oczach Pana’ (...) ‚w oczach ludzi’. Oba sformułowania pochodzą z Przysłów 3:4 według LXX [Septuaginty], a Panem jest tutaj Bóg (...) (por. ‚w oczach Boga [‚przed Bogiem’, Vocatio]’ w [2 Koryntian] 4:2; 7:12; w P⁴⁶ w omawianym wersecie również ‚Bóg’)”.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 24, 32, 61, 65, 66, 96, 100, 101, 106, 115, 125, 144-147}

2 KORYNTIAN 10:18 „ale ten, kogo rekomenduje Jehowa”

POWODY: Paweł wyciąga tu wniosek oparty na słowach, które zacytował w poprzednim wersecie, czyli słowach z Jeremiasza 9:24, gdzie w tekście hebrajskim pojawia się imię Boże wyrażone czterema spółgłoskami (w transliteracji na jęz. pol. JHWH). Tak więc kontekst (2 Koryntian 10:17) i to, że zawarta tam myśl pochodzi z Pism Hebrajskich, przemawiają za tym, by również w 2 Koryntian 10:18 użyć imienia Bożego.

DODATKOWE ARGUMENTY:

•  W opracowaniu Exegetical Dictionary of the New Testament (t. 2, 1991, ss. 329, 330) 2 Koryntian 10:18 wymieniono wśród wersetów, w których wyraz Kýrios został „użyty w odniesieniu do Jahwe”.

•  W dziele The MacArthur Study Bible (John MacArthur, 1997) podano taki komentarz do sformułowania „kogo rekomenduje Jehowa” w 2 Koryntian 10:18: „Jedyna prawdziwa, znacząca rekomendacja pochodzi od Boga”.

POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J^{7, 8, 14, 16-18, 22, 23, 28-32, 42, 47, 65, 93, 95, 100, 101, 115, 125, 146, 167, 250, 322-324}