Zagrożone gatunki — skala zjawiska

PTAKI dodo stały się symbolem wymierania gatunków. Ostatnie z nich wytępiono na wyspie Mauritius około 1680 roku. Również dziś wiele zagrożonych gatunków żyje na wyspach. W ciągu minionych 400 lat spośród 94 gatunków ptaków uznanych za wymarłe 85 miało siedliska na wyspach.

Zagrożona jest również fauna kontynentalna. Weźmy pod uwagę tygrysy, które niegdyś występowały na terenie całej Rosji. Teraz pozostał tylko tygrys syberyjski, ale i jego liczebność zmniejszyła się do zaledwie 180-200 osobników. Na południu Chin żyje zaledwie 30 do 80 tygrysów. W Indochinach zwierzęta te wymrą „w ciągu dziesięciu lat” — informuje londyński dziennik The Times. Eksperci są zdania, że również w Indiach, gdzie mieszka mniej więcej dwie trzecie wszystkich tygrysów świata, za dziesięć lat może już nie być tych pełnych godności stworzeń.

Wyniszczenie grozi też nosorożcom i gepardom. W Chinach pandy wielkie żyją w stadkach liczących zaledwie po 10 osobników. W Walii bliskie wymarcia są kuny leśne, a rude wiewiórki „mogą wyginąć w Anglii i Walii w ciągu następnych 10—20 lat” — donosi The Times. Po drugiej stronie Atlantyku, w USA, najbardziej zagrożonymi ssakami lądowymi są nietoperze.

Równie ponuro rysuje się przyszłość oceanów. Z dzieła The Atlas of Endangered Species (Atlas zagrożonych gatunków) wynika, że spośród stworzeń wodnych „prawdopodobnie w największym niebezpieczeństwie” są żółwie morskie. Nieco lepsza jest sytuacja płazów, niemniej — jak podaje czasopismo New Scientist — w ciągu minionych 25 lat zagrożona została egzystencja 89 gatunków. To samo dotyczy 11 procent wszystkich gatunków ptaków na świecie.a

A co z mniejszymi stworzeniami, na przykład z motylami? Ich położenie jest podobne. Spośród przeszło 400 europejskich gatunków motyli więcej niż co czwarty jest w niebezpieczeństwie, a 19 znalazło się na krawędzi zagłady. W roku 1993 los ptaka dodo podzielił duży brytyjski motyl z rodziny rusałek, trafiając na listę wymarłych gatunków.

Rosnący niepokój

Ile gatunków wymiera w ciągu roku? Specjaliści wyrażają różne opinie, zgodnie jednak przyznają, że wyginięcie zagraża wielu gatunkom. Ekolog Stuart Pimm zauważył: „Dyskusja o tym, jak szybko ubożejemy [tracąc gatunki], jest przede wszystkim dyskusją o naszej przyszłości”. I dodał: „W minionych wiekach sprawiliśmy, że tempo wymierania gatunków stało się o wiele szybsze od naturalnego. Toteż nasza przyszłość zapowiada się ubogo”.

Planeta Ziemia przypomina dom. W trosce o zagrożone gatunki niektórzy jej mieszkańcy studiują ekologię. Termin ten, wywodzący się od greckiego słowa oíkos „dom”, ukuto pod koniec ubiegłego stulecia. Jest to nauka o związkach organizmów żywych ze środowiskiem. W XIX wieku rosło zainteresowanie ochroną przyrody, do czego niewątpliwie przyczyniały się doniesienia o wymieraniu gatunków. W USA plonem tego ruchu było utworzenie parków narodowych i rezerwatów, które służą zachowaniu przyrody. Dziś na ziemi istnieje jakieś 8000 terenów, które społeczność międzynarodowa objęła ochroną, aby utrzymać tam przyrodę w stanie pierwotnym. Prócz tego wydzielono jeszcze około 40 000 innych obszarów chronionych, toteż w sumie pod ochroną jest blisko 10 procent lądu.

Wielu ludzi, którym leży na sercu los przyrody, uczestniczy obecnie w ruchu na rzecz środowiska naturalnego, obejmującym informowanie o zagrożonych gatunkach oraz uświadamianie społeczeństwu wzajemnych zależności między różnymi formami życia. Zorganizowanie w 1992 roku w Rio de Janeiro konferencji zwanej Szczytem Ziemi zwiększyło świadomość ekologiczną sfer rządowych.

Problem zagrożonych gatunków ma zasięg światowy i ciągle nabrzmiewa. Dlaczego? Czy skutkują jakiekolwiek wysiłki podejmowane w celu ich ratowania? Co przyniesie przyszłość? I czy ma to jakiś związek z tobą? Odpowiedzi można znaleźć w następnych artykułach.

[Przypis]