Biblijny punkt widzenia

Czy stosowne jest wymawianie imienia Bożego?

OD STULECI w judaizmie panuje przekonanie, że imię Boże, Jehowa, jest zbyt święte, by je wymawiać (Psalm 83:18).a Wielu teologów twierdzi, że zwracanie się do majestatycznego Stwórcy w tak bezpośredni sposób świadczy o braku szacunku, a nawet stanowi pogwałcenie trzeciego z Dziesięciorga Przykazań, które nie pozwala ‛brać imienia Pana Boga nadaremno’ (2 Mojżeszowa [Wyjścia] 20:7, Biblia gdańska). W III wieku n.e. oznajmiono w Misznie, że „kto wymawia Boskie Imię tak, jak jest napisane”, nie ma „działu w przyszłym świecie” (Sanhedrin 10:1).

Co ciekawe, wielu uczonych w łonie chrześcijaństwa podczas tłumaczenia Biblii dalej kieruje się tą żydowską tradycją. Na przykład w przedmowie do przekładu The New Oxford Annotated Bible czytamy: „Używanie jakiegokolwiek imienia własnego w odniesieniu do jednego i jedynego Boga — jak gdyby istnieli inni bogowie, od których należałoby Go odróżnić — zostało zarzucone w judaizmie jeszcze przed narodzeniem Chrystusa i zupełnie nie harmonizuje z uniwersalistyczną wiarą Kościoła chrześcijańskiego”. Dlatego też w powyższym przekładzie imię Boże zastąpiono słowem „PAN”.

Co myśli o tym Bóg?

Ale czy Bóg podziela takie poglądy tłumaczy i teologów? Przecież nie ukrył przed ludźmi swego imienia, lecz raczej im je objawił. W hebrajskiej części Biblii, powszechnie nazywanej Starym Testamentem, Jego imię, Jehowa, występuje ponad 6800 razy. Ze sprawozdania biblijnego wynika, że pierwsi ludzie, Adam i Ewa, znali imię Boże i go używali. Urodziwszy swego pierwszego syna, Ewa oznajmiła: „Wydałam mężczyznę z pomocą Jehowy” (Rodzaju 4:1).

Gdy setki lat później Mojżesz został powołany przez Boga, by wyprowadzić naród izraelski z niewoli egipskiej, zapytał: „Załóżmy, że teraz pójdę do synów Izraela i powiem im: ‚Bóg waszych praojców posłał mnie do was’, a oni rzekną do mnie: ‚Jakie jest jego imię?’ Co mam im powiedzieć?” Mojżesz mógł się zastanawiać, czy Bóg nie objawi się pod jakimś nowym imieniem, On jednak odpowiedział: „Oto, co masz powiedzieć do synów Izraela: ‚Jehowa, Bóg waszych praojców, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba, posłał mnie do was’. To jest moje imię po czas niezmierzony i ono mnie upamiętnia na pokolenie za pokoleniem” (Wyjścia 3:13, 15). Jak widać, prawdziwy Bóg nie uważał swego imienia za zbyt święte, by Jego lud mógł je wymawiać.

W rzeczywistości wierni słudzy Boga żyjący w różnych czasach swobodnie i z szacunkiem wymawiali Jego imię. Lojalny sługa Boży Boaz miał zwyczaj pozdrawiać pracowników na swoim polu słowami „Jehowa niech będzie z wami”. Czy takie pozdrowienie szokowało robotników? Nie, sprawozdanie donosi: „Oni zaś mu odpowiadali: ‚Niech ci błogosławi Jehowa’” (Rut 2:4). Nie uważali tego pozdrowienia za przejaw lekceważenia Boga, lecz raczej za sposób oddania Mu czci i chwały w trakcie codziennych czynności. W podobnym duchu Jezus nauczył swych naśladowców się modlić: „Nasz Ojcze w niebiosach, niech będzie uświęcone twoje imię” (Mateusza 6:9).

Trzecie przykazanie

A co powiedzieć o zakazie zawartym w trzecim z Dziesięciorga Przykazań? Księga Wyjścia 20:7 mówi dobitnie: „Nie wolno ci używać imienia Jehowy, twego Boga, w sposób niegodny, bo Jehowa nie pozostawi bez ukarania tego, kto używa jego imienia w sposób niegodny”.

Ale co właściwie oznacza używanie imienia Bożego „w sposób niegodny”? W pewnym dziele wyjaśniono, że hebrajskie słowo laszszáw’, oddane w tym wersecie wyrażeniem „w sposób niegodny”, może oznaczać „fałszywie” lub „na nic, na próżno” (The JPS Torah Commentary, wydawnictwo Jewish Publication Society). W tym samym komentarzu powiedziano jeszcze: „Dwuznaczność [tego hebrajskiego określenia] pozwala na odniesienie go do zakazu naruszania przysięgi złożonej w sądzie, składania fałszywej przysięgi oraz nieuzasadnionego lub beztroskiego używania Boskiego Imienia”.

W powyższym dziele słusznie podkreślono, że ‛używanie imienia Bożego w sposób niegodny’ obejmuje niestosowne posługiwanie się nim. Ale czy wymawianie go w trakcie nauczania drugich o Bogu albo w modlitwie do Niego rzeczywiście jest „nieuzasadnione lub beztroskie”? W Psalmie 91:14 tak się na ten temat wypowiedział sam Jehowa: „Ponieważ mnie pokochał, więc i ja go ocalę. Ochronię go, gdyż poznał moje imię”.

Czy to naprawdę ważne?

Everett Fox w dokonanym przez siebie współczesnym angielskim przekładzie The Five Books of Moses zrywa z tradycją i zamiast oddawać imię Boże słowem „PAN”, używa formy „YHWH”. Uzasadnia to „chęcią zachowania wrażeń, jakich doświadczał czytelnik tekstu hebrajskiego”. Tłumacz podkreślił: „Nietrudno zauważyć, że w tym przekładzie imię własne biblijnego Boga pojawia się w postaci ‚YHWH’”. Fox przyznał, że widok tego imienia może czytelnika „razić”. Podjął wszakże godną pochwały decyzję, by w swoim tłumaczeniu nie ukrywać imienia Bożego, choć dodał: „Podczas czytania na głos zalecałbym stosowanie tradycyjnego zwrotu ‚PAN’, ale każdy może postąpić według własnego uznania”. Czy jednak jest to kwestia osobistego wyboru, tradycji albo własnego uznania?

Bynajmniej. Biblia nie tylko zachęca do stosownego posługiwania się imieniem Bożym, lecz wręcz to nakazuje! W Księdze Izajasza 12:4a opisano sług Bożych, którzy otwarcie wykrzykują: „Dzięki składajcie Jehowie! Wzywajcie jego imienia”. A psalmista tak napisał o ludziach podlegających niepomyślnemu wyrokowi Bożemu: „Wylej swą złość na narody, które cię nie poznały, i na królestwa, które nie wezwały twojego imienia” (Psalm 79:6; zobacz też Przysłów 18:10; Sofoniasza 3:9).

Choć więc niektórzy błędnie tłumaczą sobie trzecie przykazanie i nie wymawiają wzniosłego imienia Jehowy, osoby naprawdę kochające Boga wzywają Jego imienia. Przy każdej stosownej okazji ‛oznajmiają wśród ludów jego czyny, wspominając, że jego imię jest wywyższone’! (Izajasza 12:4b).

[Przypis]

[Ilustracja na stronie 26]

Fragment Księgi Psalmów pochodzący ze Zwojów znad Morza Martwego. Imię Boże, Jehowa (JHWH), w odróżnieniu od reszty zwoju zapisano literami starohebrajskimi

[Prawa własności]

Dzięki uprzejmości Shrine of the Book, Israel Museum, Jerozolima