Nielotny, szybkonogi i fascynujący struś

Od naszego korespondenta w Kenii

WŚRÓD żyraf, zebr, antylop gnu i gazeli, wędrujących po rozległej sawannie afrykańskiej, żyje jedno z najbardziej niezwykłych zwierząt zaprojektowanych przez Stwórcę. Na każdym, kto je zobaczy, silne wrażenie robi jego masywność, wysokość, potężne nogi i piękne, puszyste upierzenie. Ten największy z istniejących ptaków osiąga wagę do 155 kilogramów, a wyprostowany ma dwa i pół metra wysokości. W języku suahili mówi się o nim mbuni, ale tobie zapewne znana jest nazwa struś.

Niczym dumnie kroczący wielbłąd

Dawno temu strusiowi nadano nazwę Struthio camelus, która stanowi połączenie łaciny z greką i sugeruje podobieństwo tego ptaka do wielbłąda. Struś, tak samo jak wielbłąd, dobrze znosi wysokie temperatury i życie w warunkach pustynnych. Poza tym ma długie rzęsy, chroniące jego duże oczy przed stepowym kurzem, a także długie i mocne nogi oraz silne, umięśnione stopy, zaopatrzone tylko w dwa palce. Widok strusia dumnie kroczącego po otwartej równinie wzbudza w obserwatorach podziw dla jego zwinności, wytrzymałości i innych cech charakterystycznych też dla wielbłąda.

W towarzystwie kopytnych sąsiadów struś żywi się niemal wszystkim, co porusza się po ziemi. Jest wszystkożerny i zjada nie tylko owady, węże, gryzonie, korzonki i większość roślin, ale też drewno, muszle, kamienie, patyki i niemal każdy mały przedmiot jaskrawego koloru.

Z powodu dużych rozmiarów i wagi struś nie potrafi latać. Jednakże jego umięśnione nogi są wystarczająco silne, by należał do najszybszych stworzeń na ziemi. Na otwartej równinie może osiągnąć prędkość do 65 kilometrów na godzinę! Jak zauważono w Biblii, struś „śmieje się z konia i jego jeźdźca” (Hioba 39:18). Istotnie, zwinność, szybkość i wytrzymałość na długich dystansach sprawiają, że to stworzenie na dwóch nogach z łatwością umyka wielu spośród najszybszych czworonożnych drapieżników.

Zwyczaje w okresie lęgowym

W porze godowej samiec urządza widowiskowe zaloty. Przyklęka przed samicą, stroszy swe ogromne, biało-czarne pióra skrzydeł i zaczyna nimi rytmicznie potrząsać. Skrzydła poruszają się niczym dwa ogromne wachlarze. Naga szyja oraz nogi strusia zmieniają kolor na jaskraworóżowy, co pięknie kontrastuje z czarnym jak węgiel upierzeniem na tułowiu. Przestępując z nogi na nogę, kołysze na boki swą długą szyją.

Ten finezyjny pokaz upierzenia ma rzecz jasna wywrzeć wrażenie na szarobrązowej samicy. Dość często jednak zdarza się, że gdy samiec wykonuje taniec godowy, samica z największą obojętnością dziobie ziemię, nie zwracając uwagi na to całe zamieszanie wokół niej.

Kiedy samiec wybierze już partnerkę, szuka miejsca na gniazdo. Gdzieś na otwartej sawannie wygrzebuje w piasku płytką kotlinkę i przyprowadza do niej kilka innych samic. Strusice składają tam jaja i po dwóch-trzech tygodniach w gnieździe jest ich około 20 lub więcej.

W ciągu sześciu tygodni inkubacji nocą jaja wysiaduje samiec, a w dzień — jedna z samic. W tym okresie są one w niebezpieczeństwie, gdyż stanowią łakomy kąsek dla głodnych lwów, hien, szakali, a nawet sępów, które rozbijają jaja, rzucając w nie kamieniami.

Gigantyczne jaja, olbrzymie pisklęta

Szarobiałe lub kremowe jajo strusia należy do największych na świecie i może ważyć nawet półtora kilograma. Ma twardą, błyszczącą skorupę, która przypomina glazurowaną porcelanę. Każde jajo odpowiada 25 jajkom kurzym i jest cenione za dużą wartość odżywczą oraz wspaniały smak. Puste skorupy są czasem wykorzystywane przez Buszmenów jako pojemniki na wodę.

Kiedy ogromne jajo dojrzeje, wykluwa się z niego olbrzymie pisklę. Młode są bezbronne, ale szybko rosną i okazują się doskonałymi biegaczami. Już po miesiącu mogą na swych masywnych nogach biec z prędkością 55 kilometrów na godzinę!

Ochroną piskląt zajmują się rodzice. To nieprawda, że struś w razie niebezpieczeństwa chowa głowę w piasek. Wręcz przeciwnie, rodzice broniący potomstwa potrafią być bardzo agresywni i silnymi kopniakami odpędzają drapieżniki. Inną taktyką obronną jest udawanie rannego — w ten sposób struś odwraca uwagę napastnika od młodych i kieruje ją na siebie. Jeśli jednak drapieżnik podejdzie zbyt blisko, rodzice zwykle biorą nogi za pas i salwują się ucieczką, zostawiając dzieci na pastwę losu. Biblia ma więc rację, gdy mówi, że w takich sytuacjach struś „synów swoich traktuje surowo, jak nie swoich” (Hioba 39:16).

Okazałe upierzenie

Od tysięcy lat struś wzbudza wśród ludzi podziw. Obrazy wyryte w kamieniu przedstawiają, jak starożytni władcy strzelali do niego z łuku. W niektórych cywilizacjach uważano go za świętego ptaka. Chińczycy cenili strusie jaja za ich idealny kształt i uznawali je za znakomity prezent dla władców. Przez tysiące lat jego okazałe, wiotkie pióra zdobiły nakrycia głowy generałów, królów oraz wodzów afrykańskich.

W XIV wieku strusie pióra stały się bardzo cenione przez Europejczyków przywiązujących wagę do mody. Jednakże polowanie na te zwierzęta za pomocą oszczepu i strzał nie było łatwe, gdyż mają one ostry wzrok i szybko uciekają przed niebezpieczeństwem. W tamtym czasie strusiowi nie groziło wyginięcie.

Pióra strusie ponownie weszły w modę w wieku XIX. Tym razem myśliwi wyposażeni w nowoczesną broń zabijali miliony tych olbrzymich nielotnych ptaków. Zakładanie ferm hodowlanych prawdopodobnie uchroniło je przed wyginięciem. W niewoli zostają udomowione i dostarczają piór na ozdoby lub miotełki do kurzu. Z ich skóry wytwarza się miękkie rękawiczki i torebki, a w niektórych restauracjach podaje się mięso strusie.

Dzisiaj dostojny struś w dalszym ciągu przemierza równiny afrykańskie. Chociaż jego środowisko zostało w dużym stopniu okrojone, a gdzieniegdzie wyginął, dalej zamieszkuje odludny, suchy busz, który lubi najbardziej. Właśnie tam można go zobaczyć, jak okryty wspaniałymi, wiotkimi piórami pędzi po równinie, jak wykonuje swe niezwykłe tańce godowe albo jak pilnuje gniazda z wielkimi jajami. Ten nielotny, lecz szybki biegacz istotnie jest jeszcze jednym fascynującym skrzydlatym stworzeniem, które zachwyca i zdumiewa każdego, kto na nie patrzy.

[Ilustracja na stronie 16]

Samiec strusia

[Ilustracja na stronach 16, 17]

Strusie należą do najszybszych stworzeń na ziemi

[Ilustracja na stronach 16, 17]

Ich stopy mogą stanowić potężną broń

[Ilustracja na stronie 18]

Samica strusia