Martwisz się o włosy?

BARDZO możliwe, że — jak wielu innych — spędzasz codziennie trochę czasu przed lustrem, starannie przyglądając się swoim włosom. Są nimi równie zainteresowani (a nierzadko zmartwieni) przedstawiciele obojga płci.

Poznaj swoje włosy

Ile masz włosów na głowie? Przeciętny człowiek ma ich około 100 000. Pojedynczy włos nie rośnie w nieskończoność — żyje tylko od dwóch do sześciu lat. Następnie wypada, po czym w tym samym mieszku włosowym pojawia się nowy włos. Poszczególne etapy jego wzrostu noszą nazwę cyklu włosowego (zobacz ramkę na stronie 27). Wypadanie od 70 do 100 włosów dziennie to naturalny skutek tego cyklu, a nie objaw choroby.

Skąd się biorą najrozmaitsze odcienie włosów? The World Book Encyclopedia wyjaśnia: „Kolor włosa zależy głównie od ilości czarnego lub brunatnego barwnika zwanego melaniną”. Melaniny to naturalne barwniki (pigmenty) występujące we włosach, w skórze i oczach. Im więcej barwnika zawiera włos, tym jest ciemniejszy. Najwięcej melaniny zawierają włosy czarne, mniej rude, a najmniej — włosy blond. Gdy zupełnie brak barwnika, włosy są szkliściebiałe.

Tym, co nas najczęściej niepokoi w związku z włosami, jest oprócz łupieżu ich wypadanie i siwienie.

Siwiejesz?

Siwienie jest zwykle uważane za oznakę starzenia się. Człowieka siwowłosego odruchowo zalicza się do starszej generacji. To prawda, że proces ten nasila się z wiekiem. Ale sprzyjają mu także inne czynniki, między innymi zbyt rygorystyczne diety. Siwienie dotyczy jednakowo kobiet i mężczyzn i jest niezależne od koloru włosów, choć łatwiej je dostrzec u ludzi ciemnowłosych.

Srebrne włosy mogą dodawać lat, co bywa żenujące. Jednak zaniepokojenie może też budzić brak siwizny, gdyby ktoś chciał, żeby jego wygląd bardziej odpowiadał dacie urodzenia.

Siwienie nie oznacza obumierania włosów. W rzeczywistości i tak widoczna część każdego włosa jest martwa. Jego początkowy odcinek znajduje się pod powierzchnią skóry. Nosi nazwę cebulki i jest jedynym żywym fragmentem włosa. Cebulka to miejsce powstawania włosa, miniaturowa fabryka. To w niej następuje szybki podział komórek tworzących włos — w jego strukturę wbudowywany jest tu barwnik pochodzący z komórek barwnikowych. A gdy z jakiegoś powodu komórki te nie wytwarzają barwnika, włos bieleje.

Mechanizm zaprzestania wydzielania barwnika nie został dokładnie poznany. Dlatego nie opracowano dotąd terapii przeciwdziałającej siwieniu. Wiadomo natomiast, że komórki barwnikowe, które przestały produkować pigment, mogą wznowić pracę. Co ciekawe, w Biblii niejednokrotnie jest mowa o włosach, a w pewnym porównaniu Jezus nawiązał do siwienia, gdy zauważył: „Ani jednego włosa nie możesz uczynić białym ni czarnym” (Mateusza 5:36). Jak stąd wynika, już od dawna zdawano sobie sprawę, że ludzie nie potrafią zapobiec temu procesowi ani go odwrócić.

Niektórzy próbują nowoczesnych terapii, na przykład biorą zastrzyki melaniny. Inni farbują włosy, co nie jest bynajmniej metodą nową. Barwników do włosów używali już starożytni Grecy i Rzymianie. W starożytnym Egipcie wykorzystywano do tego celu krew byka. Jeśli wierzyć przekazom historycznym, farbowaniem włosów próbował ująć sobie lat Herod Wielki, który żył za czasów Chrystusa.

Jednak systematyczne barwienie włosów kosztuje sporo czasu i wysiłku, może też wywoływać schorzenia skórne i reakcje alergiczne. Jeżeli ktoś przez pewien czas farbuje siwiejące włosy, a potem przestanie to robić, musi się liczyć z kłopotliwymi odrostami. Na szczęście srebrne włosy mogą wyglądać elegancko, potrafią też przydać wyjątkowego dostojeństwa. W Biblii czytamy: „Siwizna jest koroną piękna, gdy się ją znajduje na drodze prawości” (Przysłów 16:31).

Przerzedzanie się włosów i łysienie

Do typowych kłopotów związanych z włosami należy ich rzednięcie i pojawienie się łysiny. Dolegliwości te są znane od tysięcy lat. Staroegipski środek mający przeciwdziałać łysieniu zawierał tłuszcz lwa, hipopotama, krokodyla, kota, węża i gęsi. Obecnie rynek zalany jest najrozmaitszymi specyfikami do pielęgnacji włosów oraz skóry głowy. Reklamuje się je jako skuteczne i konsumenci rokrocznie wydają na nie krocie.

Łysienie jest następstwem zakłócenia normalnego cyklu rozwojowego włosa. Do fizycznych przyczyn tego zaburzenia należą między innymi schorzenia skórne, złe odżywianie czy długotrwałe utrzymywanie się wysokiej temperatury ciała. Ciąża i połóg też niejednokrotnie odbijają się na odnowie włosów: kobieta może ich wtedy bardzo dużo stracić, zanim cykl włosowy wróci do normy. Kiedy jednak wspomniane przyczyny ustają, ustaje też wypadanie włosów. Fazy rozwoju włosa znów zaczynają przebiegać prawidłowo.

Innym typem łysienia jest łysienie plackowate.a Zwykle wygląda to tak, że na owłosionej skórze głowy tworzą się ogniska pozbawione włosów. Z niedawnych badań wynika, że ten typ utraty włosów jest prawdopodobnie następstwem upośledzenia odporności.

Jednak najczęstszą postacią łysienia jest łysienie typu męskiego. Jak wynika z nazwy, dotyczy ono mężczyzn. Do pierwszych oznak należy cofanie się przedniej linii włosów lub przerzedzenie się ich na czubku głowy. Proces ten postępuje. Cykl włosowy jest zaburzony i w końcu zupełnie ustaje. The Encyclopædia Britannica wyjaśnia: „W miejscach dotkniętych zaburzeniem skóra głowy zaczyna tracić silne włosy — długie i bogate w barwnik, i stopniowo pokrywa się delikatnym meszkiem”. Z cebulek wyrastają coraz cieńsze włosy, charakteryzujące się coraz krótszym cyklem. W końcu zupełnie przestają odrastać. Jest to wynik oddziaływania czynników dziedzicznych, a także hormonów męskich.

Bywa, że łysienie typu męskiego rozpoczyna się już w wieku kilkunastu lat, lecz najczęściej występuje około czterdziestki. Dotyka wielu mężczyzn — ilość przypadków jest jednak zróżnicowana w poszczególnych grupach w zależności od rasy i cech osobniczych. Niestety, jak dotąd nie znaleziono naprawdę skutecznego środka przeciw łysieniu. Niektórzy decydują się na noszenie peruki albo na przeszczep. Inni poprzestają na troszczeniu się o pozostałe włosy, usiłując maksymalnie spowolnić tempo ich utraty.

Zdarza się też, że czupryna traci objętość, choć włosów wcale nie ubywa. Wynika to ze zmniejszania się masy poszczególnych włosów, które robią się coraz cieńsze i delikatniejsze. Jaka jest średnica przeciętnego włosa? Waha się w granicach 50—​100 mikrometrów,b a im ktoś starszy, tym cieńsze ma włosy. Mogłoby się wydawać, że kilka mikrometrów nie stanowi różnicy. Ale nie zapominajmy, że włosów mamy na głowie około 100 000. Dlatego nawet niewielkie zmiany grubości pojedynczych włosów powodują znaczne zmniejszenie się ogólnej ich masy.

Pielęgnacja włosów

Włosy są jedną z najszybciej odnawiających się struktur organizmu: miesięczny przyrost włosa wynosi ponad centymetr. Gdyby wziąć pod uwagę wszystkie włosy, daje to z górą 20 metrów dziennie!

Choć nie wynaleziono jeszcze skutecznych środków zapobiegających siwieniu i łysieniu, wiele zależy od właściwej pielęgnacji włosów. Największe znaczenie ma racjonalne odżywianie się oraz troska o dostateczne ukrwienie owłosionej skóry głowy. Źle skomponowany jadłospis albo drakońskie diety mogą przyśpieszyć siwienie i przerzedzanie się włosów. Specjaliści radzą regularne mycie i masaż głowy (należy uważać, by podczas tych zabiegów nie podrapać skóry paznokciami). Sprzyja to lepszemu ukrwieniu cebulek. Po umyciu trzeba włosy dokładnie spłukać.

Nie szczotkuj włosów zbyt mocno. Długich włosów lepiej też nie szczotkować od razu z góry na dół, przez całą długość. Zacznij od rozczesania szczotką końców, przytrzymując włosy ręką; później czesz włosy od środka w dół, a następnie opuść głowę i dopiero wtedy wyszczotkuj je na całej długości.

Dostrzeżenie oznak siwienia lub nadmiernego wypadania włosów może cię zmartwić. Pamiętaj jednak, że inni nie przywiązują do twojej fryzury takiej wagi jak ty. Farbowanie włosów, noszenie peruki czy też stosowanie jakichś kuracji jest sprawą osobistą. Niezależnie od koloru oraz ilości włosów liczy się przede wszystkim to, by były czyste i starannie uczesane.

[Przypisy]

[Ramka i ilustracje na stronie 27]

CYKL WŁOSOWY

Włosy przechodzą kilkuetapowy cykl, składający się z fazy wzrostu, krótkotrwałej fazy przejściowej oraz fazy spoczynku. The World Book Encyclopedia wyjaśnia: „W fazie spoczynku włos przestaje rosnąć; zrogowaciałe komórki tworzą tak zwaną kolbę. Kolba pozostaje w mieszku będącym w fazie spoczynku do chwili rozpoczęcia się kolejnej fazy wzrostu, kiedy to stary włos zostaje wypchnięty stamtąd przez nowy”. Zwykle mniej więcej 85—90 procent naszych włosów znajduje się w fazie wzrostu, 10—15 procent w fazie spoczynku, a około 1 procentu w fazie przejściowej.

[Ilustracje]

[Patrz publikacja]

Początek fazy wzrostu

Szybki wzrost

mieszek włosowy

naczynia krwionośne

gruczoł łojowy

łodyga włosa

Faza przejściowa

Faza spoczynku

Ponowny wzrost

[Całostronicowa ilustracja na stronie 24]