Lekcja 10

Rozwijanie sztuki nauczania

 1-3. Na czym polega nauczanie i jakie mamy sposobności do nauczania?

¹ Jako prawdziwi chrześcijanie uważamy Jehowę Boga i Jezusa Chrystusa za swoich Wielkich Nauczycieli. Modlimy się do Jehowy słowami psalmisty: „Naucz mnie czynić wolę swoją” (Ps. 143:10, Bw). Podzielamy też pogląd uczniów Jezusa z pierwszego wieku, którzy mówili do niego „Nauczycielu”. I jakże niezrównanym nauczycielem jest Jezus! Gdy wygłosił Kazanie na Górze, „zdumiewały się tłumy nad nauką jego. Albowiem uczył je jako moc mający” (Mat. 7:28, 29). Są to dwaj najwięksi Nauczyciele, których staramy się naśladować.

² Nauczanie jest umiejętnością, którą trzeba rozwijać. Polega ono na wyjaśnianiu różnych co? jak? dlaczego? gdzie? i kiedy? Każdy chrześcijanin odczuwa potrzebę ulepszania swej umiejętności nauczania, szczególnie z uwagi na polecenie, które Jezus dał swym naśladowcom: „Pozyskujcie uczniów wśród ludzi ze wszystkich narodów (...) ucząc ich” (Mat. 28:19, 20, NW). Wykonanie tego zadania wymaga zręczności, na co wskazuje następująca zachęta, której apostoł Paweł udzielił Tymoteuszowi: „Usilnie zachęcaj — z całą wielkodusznością i umiejętnością nauczania” (2 Tym. 4:2, NW).

³ W gruncie rzeczy jest wiele sposobności do nauczania drugich. Rodzice muszą pouczać dzieci. Głosiciele dobrej nowiny muszą pouczać nowo zainteresowanych na domowych studiach biblijnych. Często nadarza się sposobność udzielania wskazówek nowym głosicielom. A wielu braci ma przywilej wygłaszać pouczające przemówienia na zebraniach służby lub w formie wykładów publicznych. Wszystkim studiującym w teokratycznej szkole służby kaznodziejskiej powinno zależeć na wykazywaniu postępów w nauczaniu. Ciągłe rozwijanie zdolności nauczania w służbie kaznodziejskiej sprawi, że będzie ci ona dawać coraz więcej prawdziwego zadowolenia oraz sowitą nagrodę. Nic tak nie cieszy jak pouczanie kogoś na podstawie Słowa Bożego, a potem obserwowanie jego szybkich postępów pod względem duchowym.

 4, 5. Na kim i na czym powinniśmy polegać, gdy udzielamy pouczeń?

⁴ Poleganie na Jehowie. Istotnym warunkiem owocnej pracy nauczyciela dobrej nowiny jest poleganie na Jehowie, pamiętanie o Nim, zdawanie się na Jego kierownictwo i proszenie Go o pomoc (Prz. 3:5, 6). Nawet Jezus powiedział: „Nauka moja nie jest moją, lecz tego, który mnie posłał” (Jana 7:16). Jezus stale powoływał się na Słowo Boże; przytoczenia lub wzmianki zawarte w jego zanotowanych rozmowach zostały zaczerpnięte mniej więcej z połowy ksiąg Pism Hebrajskich. Kiedy więc uczysz drugich, polegaj jak Jezus na Bożym Słowie prawdy. Z niego czerp swoje odpowiedzi, bo jest tylko jeden główny podręcznik do pouczania ludzi, aby się stali uczniami Jezusa, a tym podręcznikiem jest Pismo Święte (2 Tym. 3:16).

⁵ Jeżeli rzeczywiście polegasz na Jehowie, to nie potrzebujesz się uważać za niekompetentnego. Bóg daje nam zrozumienie swych zamierzeń przedstawionych w Jego Słowie prawdy. W czasie dzielenia się swoją znajomością tych prawd z drugimi możesz liczyć na pomoc Jehowy. Nie należy się ociągać i mówić: „Jaki tam ze mnie nauczyciel”. Możesz być nauczycielem, jeżeli będziesz się o to modlić, zdając się na Jehowę (2 Kor. 3:5).

 6-8. Jaką rolę w owocnym nauczaniu odgrywa przygotowanie się?

⁶ Przygotowanie. Oczywiście musisz znać swój temat i tego nie da się niczym nadrobić. Zanim będziesz mógł pouczać drugich, musisz najpierw sam dobrze rozumieć dany materiał (Rzym. 2:21). Ma się rozumieć, w miarę poszerzania się zakresu twej wiedzy będziesz coraz lepszym nauczycielem. Ale możesz nim być nawet już wtedy, gdy znasz dopiero kilka podstawowych prawd. Mów o tym, co wiesz. Nawet małe dzieci mogą uczyć swych kolegów prawd, o których się dowiedziały od rodziców. Teokratyczna szkoła służby kaznodziejskiej pomoże ci rozwijać zdolność nauczania.

⁷ Jeżeli zamierzasz przeprowadzić studium biblijne lub wygłosić jakieś przemówienie, to najpierw musisz sam należycie pojąć argumenty, na których jest oparty dany materiał. Staraj się ustalić, dlaczego jest tak a nie inaczej. Spróbuj wyrazić te myśli własnymi słowami. Postaraj się dobrze zrozumieć dowody biblijne. Przygotuj się do trafnego zastosowania wersetów biblijnych.

⁸ W toku przygotowywania się warto też uwzględnić pytania, które mogą się nasunąć studiującemu pod wpływem jego wychowania religijnego. Ułatwi ci to przygotowanie wyjaśnień, dostosowanych specjalnie do tej osoby. Pamiętając o tym, co ona już zdążyła pojąć, będziesz mógł przygotować grunt pod nowy materiał i dopomóc jej w robieniu postępów. Innemu studiującemu, z uwagi na jego przeszłość, mogą być potrzebne inne argumenty. Znajomość osoby, z którą studiujesz, ułatwi ci więc przygotowanie się.

 9. Jak można zachęcać studiujących do odpowiadania własnymi słowami?

⁹ Pytania. Pytania są szczególnie pomocne w skutecznym nauczaniu, jak to wielokrotnie wykazał Jezus Chrystus (Łuk. 10:36). Kiedy więc prowadzisz studium biblijne, możesz stosować tę metodę, posługując się pytaniami zamieszczonymi w publikacjach. A jeśli jesteś sumiennym nauczycielem, to nie zadowolisz się tym, że studiujący tylko odczyta odpowiedź z książki. W takim wypadku potrzebne są dodatkowe pytania, które by go pobudziły do wyrażenia myśli własnymi słowami. Czasami wystarczy powiedzieć: „To jest prawda, ale jak można by to wyjaśnić własnymi słowami?”

10. Wyjaśnij sposób zastosowania pytań naprowadzających.

¹⁰ Stwierdzisz również, że w nauczaniu pomocne są pytania naprowadzające. Przy pomocy takich pytań możesz na podstawie tego, co dana osoba już wie, doprowadzić ją do wysnucia wniosku, który może nigdy by jej nie przyszedł do głowy (Mat. 17:25, 26; 22:41-46). Praktycznie rzecz biorąc, myślisz sobie: ‛Wiadomo mi, że ten człowiek wie to a to; jeśli więc zadam mu teraz kilka logicznie ułożonych pytań, to może wysnuć właściwy wniosek. Gdybym natomiast zrezygnował z pytań naprowadzających i zadał mu bezpośrednio pytanie zasadnicze, wówczas mógłby dojść do błędnego wniosku’. Innymi słowy: zasób wiedzy studiującego pozwala mu znaleźć odpowiedź. Trzeba mu jednak pomóc. Rzecz jasna, najłatwiej byłoby podsunąć mu gotową odpowiedź. Zastosowaniem pytań pomocniczych sprawisz jednak, że ta odpowiedź będzie łatwiejsza do przyjęcia, podaje ją bowiem sam studiujący, a ponadto będzie mu to pomocne w rozwijaniu zdolności myślenia. Twoje pytania pomogą mu logicznie myśleć i dojść stopniowo do właściwego wniosku. Później będzie to mieć dla niego wprost bezcenną wartość.

11. Jak można zbadać za pomocą pytań czyjś punkt widzenia?

¹¹ Od czasu do czasu zechcesz może zbadać za pomocą pytań czyjś punkt widzenia. Starasz się wtedy dociec, jak studiujący zapatruje się osobiście na daną sprawę. Mógłbyś go na przykład zapytać, co prawo Boże mówi o rozpuście. Może wtedy być w stanie przytoczyć jakiś werset potępiający niemoralność. Czy jednak rzeczywiście zgadza się ze swą odpowiedzią? Czy taki jest jego osobisty pogląd? Może zechcesz zadać mu jakieś pytanie, umożliwiające zorientowanie się, co on naprawdę myśli o rozpuście. Mógłbyś zapytać: „Czy to nie wszystko jedno, jak sobie żyjemy?” Możesz wtedy stwierdzić, pod jakim względem studiujący potrzebuje jeszcze pomocy, uwzględniając to potem w swym działaniu. Zagadnięcie o punkt widzenia pomaga ci dotrzeć do serca danej osoby.

12, 13. Dlaczego zadawanie pytań jest pożyteczne zarówno w pracy kaznodziejskiej od domu do domu, jak i w czasie przemawiania z podium?

¹² Pytania są też pomocne w służbie kaznodziejskiej od domu do domu. Na przykład chciałbyś się dowiedzieć, co myśli domownik, żebyś mógł pomóc mu lepiej zrozumieć prawdy biblijne. Zadajesz więc pytania i prosisz o wypowiedzenie się, ponieważ wiesz, że gdy otrzyma sposobność wyrażenia swoich poglądów, będzie skłonniejszy wysłuchać, co ty masz do powiedzenia.

¹³ Nawet podczas wygłaszania przemówienia z podium niekiedy zadajesz pytania, na które chciałbyś otrzymać odpowiedź. Prosisz wtedy słuchaczy, żeby odpowiedzieli. Czasami jednak rzucasz pytania retoryczne — pytania, które mają pobudzić do myślenia i na które nie oczekuje się odpowiedzi od słuchaczy (Łuk. 12:49-51). Ty sam dajesz odpowiedzi. W pewnych wypadkach zechcesz rzucić szereg pytań, nie dając odpowiedzi, dopóki nie zadasz ostatniego pytania. Charakter takich pytań zależy od rodzaju słuchaczy oraz od tego, czego uczysz.

14, 15. Jakiemu celowi służą przykłady i powtarzanie?

¹⁴ Przykłady. Stanowiły one ważną cechę działalności nauczycielskiej Jezusa. Tak samo dzisiaj chrześcijańscy nauczyciele mogą czerpać przykłady z życia codziennego, żeby z ich pomocą lepiej utrwalić w pamięci słuchaczy przekazywane im wspaniałe nauki (Mat. 13:34, 35). Pracuj nad tym, aby twoje przykłady były proste, ponieważ zawiłe unaocznienia mogą być trudne do zrozumienia, a nawet mogą osłabić siłę twoich argumentów. List Jakuba zawiera wiele przykładów — fale morskie, ster okrętu, wędzidło końskie, zwierciadło itp. Wszystkie zostały wzięte z życia codziennego. Uważny nauczyciel stara się stosować przykłady pasujące do uczącego się: do jego wieku, religii, kultury i tym podobnych. Oczywiście przykładami można się posługiwać w przemówieniach, jak również wtedy, gdy się uczy pojedynczą osobę.

¹⁵ Powtarzanie. Ta metoda odgrywa ważną rolę w owocnym nauczaniu bez względu na to, czy jesteś na podium, czy nauczasz pojedynczą osobę w jej mieszkaniu. Staraj się utrwalić w pamięci studiującego kluczowe słowa i zwroty, a zwłaszcza wersety biblijne. Jeżeli masz przemówienie ćwiczebne z udziałem domownika, to możesz zadawać pytania powtórkowe w celu uwypuklenia pewnych punktów przez powtarzanie. W ten sposób możesz się upewniać, czy studiujący pojął omawianą myśl. W rezultacie będziesz niejako pytał jak Jezus: „Zrozumieliście to wszystko?” (Mat. 13:51).

16. Co będziesz mógł zapamiętać po wysłuchaniu wykładu wygłoszonego przez mówcę, który jest dobrym nauczycielem?

¹⁶ Pouczające przemówienia. Z uznaniem wspominasz przemówienia, z których się najwięcej nauczyłeś. Zastanów się więc, dlaczego niektórzy mówcy są dobrymi nauczycielami. Staraj się dociec, dzięki czemu ich przemówienia łatwo jest zapamiętać. Oni nie przemawiają z pośpiechem. Mogą się posługiwać pytaniami, na które mają odpowiedzieć słuchacze, albo pytaniami retorycznymi, które pobudzają do myślenia. Proszą cię o odszukanie kluczowych wersetów i odczytanie ich razem z nimi, wyciągają z nich wnioski, szczegółowo je omawiają i uwypuklają główne myśli. Niektórzy mogą się posługiwać środkami wizualnymi. W każdym wypadku stwierdzisz jednak, że znacznie łatwiej jest zapamiętać kilka dobrze objaśnionych punktów, niż dużo punktów wspomnianych tylko pobieżnie. Gdy się stosuje sztukę nauczania, słuchaczom nie powinno sprawiać trudności podanie tematu, głównych punktów i może też paru ważniejszych wersetów, które zostały omówione.

17, 18. Jak i dlaczego powinniśmy kierować uwagę na Wielkich Nauczycieli?

¹⁷ Kierowanie uwagi na Wielkich Nauczycieli. Będąc chrześcijańskim nauczycielem, powinieneś sobie stale uświadamiać doniosłe znaczenie kierowania uwagi na Jehowę Boga jako Źródło życia oraz na Jezusa Chrystusa jako na kanał, przez który Bóg daje życie i błogosławieństwa (Jana 17:3). Staraj się rozwijać u innych szczere uznanie dla tych naprawdę Wielkich Nauczycieli.

¹⁸ Opanowując sztukę nauczania, nabierzesz także zrozumienia dla roli, jaką odgrywa miłość. Gdy studiujący rzeczywiście nauczy się miłować Jehowę Boga, wówczas będzie Mu wiernie służyć. Dlatego w toku studiowania w stosownych miejscach kieruj uwagę na znaczenie tego, co Bóg już uczynił i co teraz czyni dla grzesznych ludzi. Uwydatniaj mądrość, sprawiedliwość, miłość i moc Boga — te przymioty, które zawsze tak cudownie współdziałają ze sobą dla dobra posłusznych ludzi. Jeśli studiujący ma prawe serce, to z czasem i nim zawładnie głębokie uczucie lojalności wobec Jehowy i zapragnie wziąć udział w wysławianiu Jego imienia.