Pisarz: Paweł

Miejsce spisania: Rzym

Spisywanie ukończono: ok. 60—61 n.e.

 1. Czym wyróżnia się List do Filemona?

TEN bardzo taktowny i serdeczny list Pawła żywo interesuje dzisiejszych chrześcijan. Jest najkrótszym zachowanym listem „apostoła dla narodów”, a w całej Biblii tylko listy 2 i 3 Jana zawierają mniej treści. Poza tym jest to jedyny „prywatny” list Pawła, to znaczy nie skierowany oficjalnie do jakiegoś zboru lub nadzorcy pełniącego odpowiedzialne funkcje, lecz do osoby prywatnej, i dotyczący wyłącznie konkretnej sprawy, którą Paweł chciał omówić ze współchrześcijaninem — a był nim Filemon, zapewne zamożny mieszkaniec frygijskiego miasta Kolosy, leżącego w głębi Azji Mniejszej (Rzym. 11:13).

 2. W jakich okolicznościach i w jakim celu został napisany ten list?

² Cel napisania listu jest wyraźnie podany: Podczas swego pierwszego uwięzienia w Rzymie (w latach 59-61) Paweł mógł swobodnie głosić o Królestwie Bożym. Wśród słuchaczy znalazł się Onezym, zbiegły niewolnik Filemona, przyjaciela Pawła. Z czasem został chrześcijaninem, a Paweł za jego zgodą postanowił odesłać go do Filemona. W tym okresie pisał też do zborów w Efezie i Kolosach. W obu listach udzielił niewolnikom i panom, będącym chrześcijanami, dobrych rad co do ich wzajemnych stosunków (Efez. 6:5-9; Kol. 3:22 do 4:1). Dodatkowo jednak napisał do Filemona, osobiście wstawiając się za Onezymem. List ten sporządził własnoręcznie, co było u niego czymś wyjątkowym (Filem. 19). Taki akcent osobistego zaangażowania nadawał jego prośbie szczególne znaczenie.

 3. Kiedy powstał List do Filemona i jak został przesłany?

³ List ten pochodzi najprawdopodobniej z roku 60 lub 61, gdyż Paweł musiał głosić w Rzymie wystarczająco długo, by niektórzy się nawrócili. Poza tym w wersecie 22 wyraził nadzieję na uwolnienie, co nasuwa wniosek, że od chwili jego uwięzienia musiał minąć już jakiś czas. Wydaje się też, iż owe trzy listy — do Filemona oraz do zborów w Efezie i Kolosach — zostały przekazane za pośrednictwem Tychika i Onezyma (Efez. 6:21, 22; Kol. 4:7-9).

 4. Co wskazuje na pisarza Listu do Filemona i co potwierdza autentyczność tej księgi?

⁴ Z wersetu 1, w którym Paweł przedstawia się imiennie, jasno wynika, że to on był pisarzem Listu do Filemona. Fakt ten uznawali Orygenes i Tertulian.a Za autentycznością tej księgi przemawia również to, iż wymieniono ją obok innych listów Pawła we Fragmencie Muratoriego, pochodzącym z II wieku n.e.

TREŚĆ LISTU DO FILEMONA

 5. (a) Jakimi pozdrowieniami i jaką pochwałą zaczyna się ten list? (b) Co Paweł pisze Filemonowi o jego niewolniku Onezymie?

⁵ Onezym odesłany do swego pana „jako więcej niż niewolnik” (w. 1-25). Paweł przesyła serdeczne pozdrowienia Filemonowi, „naszej siostrze” Apfii, „naszemu współbojownikowi” Archipowi oraz zborowi w domu Filemona. Chwali Filemona (którego imię znaczy „kochający”) za miłość i wiarę względem Pana Jezusa i świętych. Na wieść o miłości Filemona Paweł doznał wiele radości i pociechy. Jako stary człowiek i więzień wypowiada się teraz z wielką swobodą mowy o swym „dziecku” Onezymie, którego „ojcem” został w więzach więziennych. Onezym (co znaczy „pożyteczny”) poprzednio był dla Filemona bezużyteczny, obecnie jednak jest użyteczny zarówno dla niego, jak i dla Pawła (w. 2, 10).

 6. Do jakiego potraktowania Onezyma zachęca Paweł i jak to taktownie uzasadnia?

⁶ Apostoł chciałby zatrzymać Onezyma przy sobie, żeby mu usługiwał w więzieniu, lecz nie chce tego czynić bez zgody Filemona. Odsyła go więc „już nie jako niewolnika, lecz jako więcej niż niewolnika — jako brata umiłowanego”. Prosi, by go przyjąć życzliwie, tak jak przyjęto by Pawła. Jeżeli Filemon doznał od Onezyma jakiejś krzywdy, niech obciąży tym rachunek Pawła, który mówi mu: ‛Jesteś mi winien nawet samego siebie’ (w. 16, 19). Paweł wyraża przekonanie, iż wkrótce zostanie uwolniony i odwiedzi Filemona, po czym kończy list pozdrowieniami.

DLACZEGO POŻYTECZNY

 7. Jak swym postępowaniem z Onezymem Paweł potwierdził, że spełnia zaszczytne posłannictwo apostoła?

⁷ Jak wynika z tego listu, Paweł nie głosił „ewangelii społecznej” — nie próbował zlikwidować istniejącego systemu rzeczy i jego instytucji, na przykład niewolnictwa. Nie wyzwalał na własną rękę niewolników, nawet jeśli byli chrześcijanami, a zbiegłego niewolnika Onezyma odesłał do Kolosów, oddalonych od Rzymu mniej więcej o 1500 kilometrów — do jego pana, Filemona. A zatem nie sprzeniewierzał się swemu zaszczytnemu posłannictwu apostoła, lecz rzetelnie wywiązywał się z Bożego polecenia, by ‛głosić królestwo Boże i nauczać o tym, co dotyczy Pana Jezusa Chrystusa’ (Dzieje 28:31; Filem. 8, 9).

 8. Jak List do Filemona przedstawia praktyczne zastosowanie zasad chrześcijańskich?

⁸ List do Filemona jest pouczający, ponieważ kieruje uwagę na miłość i jedność wśród chrześcijan z I wieku. Informuje nas, że pierwsi chrześcijanie nazywali się nawzajem ‛braćmi’ i ‛siostrami’ (Filem. 2, 20). Poza tym ukazuje, jak dzisiaj możemy praktycznie stosować zasady chrześcijańskie w gronie współwyznawców. Jeżeli chodzi o Pawła, to dowiadujemy się o jego miłości braterskiej, szacunku dla stosunków społecznych i cudzej własności, prawdziwym takcie i godnej pochwały pokorze. Chociaż był wybitnym nadzorcą w zborze chrześcijańskim, nie próbował mocą swego autorytetu przymusić Filemona do przebaczenia Onezymowi, lecz pokornie apelował do jego miłości chrześcijańskiej i ich przyjaźni. Taktowne zachowanie Pawła wobec Filemona jest przykładem również dla dzisiejszych nadzorców.

 9. Jaki przykład interesujący dzisiejszych chrześcijan zapewne dał Filemon, spełniając prośbę Pawła?

⁹ Oczywiście Paweł spodziewał się, że Filemon spełni jego prośbę i że w ten sposób wprowadzi w czyn słowa Jezusa z Ewangelii według Mateusza 6:14 oraz radę Pawła z Listu do Efezjan 4:32. Podobnie dzisiaj od chrześcijan oczekuje się, iż będą życzliwi i darują bratu winę. Skoro Filemon miał przebaczyć niewolnikowi, chociaż jako właściciel mógł w majestacie prawa źle go potraktować, to o ileż łatwiej winno przychodzić przebaczanie chrześcijanom żyjącym obecnie.

10. Jak w Liście do Filemona można dostrzec działanie ducha Jehowy?

¹⁰ List do Filemona wyraźnie pozwala dostrzec działanie ducha Jehowy. Daje się je zauważyć w mistrzowskim sposobie załatwienia przez Pawła bardzo drażliwej sprawy. Odczuwa się je w zrozumieniu Pawła dla współchrześcijanina oraz w jego tkliwych uczuciach i zaufaniu do brata. Działanie ducha Bożego jest też widoczne w tym, że List do Filemona — podobnie jak inne księgi Pisma Świętego — uczy zasad chrześcijańskich, zachęca do chrześcijańskiej jedności oraz sławi miłość i wiarę „świętych”, którzy pokładają nadzieję w Królestwie Bożym i których postępowanie odzwierciedla lojalną życzliwość Jehowy (w. 5).

[Przypis]